در شرایطی که با آغاز به‌کار وزیر امورخارجه جدید ایران ، اعلام مواضع وی درباره موضوع‌های مختلف، از جمله برجام و مناسبات ایران و آمریکا و همچنین جنگ در غزه مورد توجه رسانه‌ها و تحلیلگران بین‌المللی قرار گرفت، آنچه بیش از همه ذهن تحلیلگران را به خود مشغول کرده، رویکرد دولت چهاردهم در حوزه مناسبات پیش روی تهران و واشنگتن در عرصه‌های منطقه‌ای و بین‌المللی است.
دراین میان اما طی روزهای اخیر شاهد فضاسازی‌های جدید ازسوی تصمیم‌سازان آمریکایی درباره دولت چهاردهم بوده‌ایم؛ رویکردی که تازه‌ترین آن، نامه ۵ سناتور آمریکایی به بایدن و طرح درخواست عدم صدور ویزا برای پزشکیان به‌منظور شرکت در مجمع‌عمومی سازمان‌ملل در نیویورک بوده‌است. در چنین شرایطی نوع مواجهه ایران و آمریکا با تنش‌های پیش رو از ذهن‌مشغولی‌های این روزهای رسانه‌ها و تحلیلگران بین‌المللی است.
تغییر در سیاست‌خارجی ایران؟
یک کارشناس مسائل بین‌الملل در گفت‌وگو با همشهری آنلاین با اشاره به روندهای تصمیم‌سازی در دستگاه سیاست‌خارجی ایران اظهارکرد: آنچه دراین زمینه باید مورد توجه قرار گیرد، این است که اگرچه سیاست‌سازی در حوزه سیاست‌خارجی جمهوری‌اسلامی ایران ازسوی وزارت امورخارجه انجام می‌شود، اما این به معنای «تصمیم‌گیری» نیست.
حسن بهشتی‌پور با تاکید بر اینکه وزارت امورخارجه و ریاست‌جمهوری در این عرصه در چارچوب‌های مختلف کارشناسی به تصمیم‌سازی می‌پردازند، افزود: باید توجه داشته باشیم که دولت دراین عرصه «تصمیم‌گیر» نیست. این شورای‌عالی امنیت ملی است که تصمیم‌سازی‌های انجام شده را دراین حوزه با اکثریت آرا مصوب می‌کند و درنهایت در صورت تایید رهبرمعظم انقلاب، قابلیت اجرایی‌سازی پیدا می‌کند.
وی با بیان اینکه تغییر دولت‌ها در ایران به معنای تغییر راهبردهای سیاست‌خارجی نیست، گفت: اگرچه دستگاه سیاست‌خارجی با تغییر دولت، می‌تواند نسبت به روزآمدسازی سیاست‌ها و راهبردها اقدام کند، اما تغییرات محوری اندک خواهد بود. نکته اینجاست که آمدن عراقچی تغییری در خطوط کلی ایجاد نمی‌کند.
از «تصمیم‌سازی» تا «تصمیم‌گیری»
این کارشناس مسائل بین‌الملل با بیان اینکه تیم جدید حوزه سیاست‌خارجی می‌تواند در بخش تصمیم‌سازی سیاست‌های را به‌نوعی پردازش کند و درنهایت برای تصویب به شورای‌عالی امنیت ملی ببرد، اما به تنهایی قادر به تصمیم‌گیری نخواهد بود.
بهشتی‌پور تصریح کرد: ازسوی دیگر باید مدنظر داشت که در حوزه اجرایی‌سازی سیاست‌های مصوب نیز وزارت امورخارجه تنها نیست و بخش‌های مختلف نیز بنا به شرح وظایف خود، دراین زمینه مشارکت دارند.
وی داد داد: واقع‌بینانه این است که درنظر داشته باشیم کاری که عراقچی و تیمش می‌توانند انجام دهند، همان‌گونه که وی طی روزهای اخیر نیز بیان کرده، هماهنگی روزافزون میان «دیپلماسی» و «میدان» است.
رسانه‌ها؛ ضلع سوم
این کارشناس مسائل بین‌الملل با اشاره به ضلع سومی به نام رسانه در حوزه سیاست‌خارجی بیان کرد: رسانه‌ها نقش تعیین‌کننده‌ای در عرصه تبیین سیاست‌ها و تحولات در داخل برعهده دارند. ازسوی دیگر در عرصه خارجی نیز باید از ابزارهای رسانه‌ای باهدف جریان‌سازی‌های به‌موقع بهره گرفت.
بهشتی‌پور با تاکید بر اینکه ابزارهای رسانه‌ای باید بتوانند با تولید محتوای مناسب در راستای تامین حداکثری مناف و امنیت ملی اقدام کنند، عنوان کرد: در نهایت باید به این نکته توجه داشته باشیم که انتخاب عراقچی به‌عنوان وزیر امورخارجه جدید ایران، در مباحث اجرایی و کارشناسی تاثیرگذار خواهد بود.
وی ادامه داد: نکته‌ای که سکاندار تازه حوزه دیپلماسی ایران باید مدنظر داشته باشد، فعال‌سازی بیش از پیش «دیپلماسی اقتصادی» و همچنین «دیپلماسی عمومی» است که می‌توانند نقشی محوری در تامین هرچه بیشتر منافع ملی ایران داشته باشند.
مفهوم مدیریت تنش‌ها میان ایران و آمریکا
این کارشناس مسائل بین‌الملل درباره چشم‌انداز مناسبات تهران – واشنگتن در عرصه‌های منطقه‌ای و بین‌المللی نیز اظهارکرد: در شرایط کنونی و همان‌گونه که اخیرا وزیر امورخارجه ایران نیز اشاره کرد، به‌نظر می‌رسد در مناسبات ایران و آمریکا شاهد مدیریت تنش‌ها خواهیم بود.
بهشتی‌پور با اشاره به ضرورت تحلیل گزاره دیپلماتیک «مدیریت تنش‌ها میان ایران و آمریکا» ادامه داد: به‌عنوان مثال به‌دنبال ترور شهید هنیه در تهران و گمانه‌زنی درباره پاسخ ایران به این جنایت، شاهد کمک‌های پدافندی واشنگتن به تل‌آویو بوده‌ایم. حال اینکه پاسخ ایران چگونه باشد، بخشی از فرایند مدیریت تنش‌هاست.
وی با اشاره به سابقه حمایت آمریکا از اسرائیل در تنش‌های منطقه‌ای، از جمله در جریان عملیات «وعده صادق» افزود: نکته اینجاست که باید حواس‌مان باشد هر اقدامی که انجام می‌دهیم، در راستای «پاسخ موثر» و «مدیریت تنش» باشد.
ماجرای درخواست عدم صدور ویزای پزشکیان
این کارشناس مسائل بین‌الملل با اشاره به فضاسازی‌های اخیر در آمریکا درباره حضور احتمالی رئیس‌جمهور ایران در مجمع عمومی سازمان ملل طی روزهای آینده و درخواست عدم صدور ویزا برای پزشکیان نیز اظهارکرد: اگرچه مرور تحولات گذشته نشان می‌دهد احتمال انجام هر کاری ازسوی آمریکایی‌ها وجود دارد، اما چنین اقدام‌هایی بیشتر جنبه خبرسازی دارد.
بهشتی‌پور عنوان کرد: این‌گونه اقدام‌ها به‌طور معمول ازسوی بخش‌های رسانه‌ای آمریکا و با مدیریت سناتورها یا دیپلمات‌های بازنشسته و باهدف ایجاد پایه‌ای برای خبرسازی‌ها، فضاسازی‌های و جریان‌سازی‌های سیاسی – رسانه‌ای انجام می‌شود.
وی با بیان اینکه در دوره‌های گذشته نیز شاهد چنین فضاسازی‌هایی علیه روسای‌جمهور ایران بوده‌ایم، اضافه‌کرد: معتقدم آمریکایی‌ها به پزشکیان ویزا خواهند داد، اما از این دست جریان‌سازی‌های رسانه‌ای بهره‌برداری سیاسی می‌کنند. موضوع اصلی این است که آمریکایی‌ها براساس اساسنامه سازمان ملل متحد، موظفند برای هیات‌های خارجی به‌منظور شرکت در مجمع‌عمومی سازمان‌ملل در شهر نیویورک ویزا صادر کنند، اما عملا در گذشته شاهد زیرپا گذاشتن این قانون ازسوی آنان بوده‌ایم.
