تصور ارزان بودن هزینه های زندگی در ترکیه ، مدت‌هاست به طور کامل در هم شکسته و حالا قیمت بسیاری از اقلام ضروری زندگی روزانه، از چند کشور اروپایی بالاتر است. حالا دیگر برخلاف روال 10 سال قبل، خبری از ارزانی در ترکیه نیست و گذشت آن دورانی که همسایه‌های اروپایی، حتی برای خرید غذا و لباس به ترکیه می‌رفتند.
تا همین یک سال پیش، ده‌ها هزار نفر از شهروندان بلغارستان، یونان و حتی شهروندانی از رومانی، برای خرید مایحتاج غذایی، پوشاک و آکسسوار و وسایل تزیینی به ترکیه می‌رفتند و با صرف هزینه پایین، هر آن چه را می‌خواستند، می‌خریدند. اما هزینه‌های تولید کالا در ترکیه آن قدر بالا رفته که حتی قدرت شگرف دلار و یورو در برابر لیره، باز هم یک لباس یا غذای ارزان نصیب گردشگر اروپایی نمی‌کند.
ابراهیم قهوه چی از تحلیلگران اقتصادی مشهور ترکیه در تازه‌ترین یادداشت تحلیلی‌اش به بررسی این موضوع پرداخته که چرا ترکیه تبدیل به یک کشور گرانقیمت شد و مردم این کشور با چه وضعیت اقتصادی بغرنجی روبرو هستند.
مشکل اصلی ترکیه چیست؟
وقتی که درباره بحران اقتصادی ترکیه صحبت می‌کنیم، همه قصد دارند بحث خود را از موضوع آشنا و تکراری تورم آغاز کنند. ولی مساله ما، واقعاً فقط تورم نیست و تنها یکی از ابعاد این مساله را باید به تورم ربط داد.
ساده بگویم، تورم چیزی است که دارای یک موج حرکتی است و به طور منطقی، باید یک خط سیر زمانی داشته باشد و بیاید و برود. ولی ما در ترکیه با پدیده دیگری روبرو هستیم. پدیده‌ای که به ما می‌گوید: در کشورهای دیگر، تورم پس از مدتی فروکش می‌کند و همه چیز به یک حالت طبیعی و دارای ثبات می‌رسد. اما در ترکیه چنین نیست و همچنان که در اخبار و آمار و اطلاعات رسانه‌ها و فضای مجازی می‌بینیم:
قیمت اغلب مواد غذایی در یونان، ارزانتر از نرخ مواد غذایی ترکیه است. در کشور شیک و توریستی ایتالیا، خرید لباس به مراتب ارزانتر از ترکیه است. حتی از این دو قلم مهمتر، مساله مسکن است. همین الان، خرید خانه در آلمان، ارزانتر از ترکیه است. حقیقتاً چرا باید چنین باشد؟
به یاد دارید تا همین دو سال پیش، ده‌ها هزار نفر از همسایگان یونانی و بلغاری ما به شهر ادیرنه ترکیه و برخی بنادر دیگر ما می‌آمدند و عملاً ترکیه را به بازار روز خود تبدیل کرده بودند و حتی میوه و سبزیجات را در ترکیه می‌خریدند و با خود می‌بردند؟ چه شد؟ چرا آنها به روال سابق به ترکیه نمی‌آمدند؟ آنها که یورو دارند و قیمت یورو در این مدت بالاتر رفته پس چرا پیدایشان نیست؟
پاسخ، ساده است: قیمت مواد غذایی، پوشاک، میوه و سبزیجات و هر چیز دیگری در ترکیه آن قدر بالا رفته که خرید در اینجا برایشان مقرون به صرفه نیست. فکرش را بکنید! حتی آن شهروند اروپایی دارای یورو نمی‌تواند از کشور ما خرید کند چه رسد به حال و روز خود هموطنان ما! به همین سادگی و در مدت زمانی کوتاه، ترکیه از یک کشور ارزان به کشوری بسیار گران تبدیل شده است.
چرا ذکر مقایسه قیمت مواد غذایی، پوشاک و مسکن در ترکیه و اروپا مهم است؟ من می‌خواهم با پیش کشیدن این موضوع تورمی مهم، به شما بگویم که در ترکیه، در یک چرخه وحشتناک افتاده‌ایم که نشان می‌دهد قرار نیست قیمت هیچ کالایی در این کشور پایین بیاید!
ببینید! پس از کرونا و حمله روسیه به اوکراین، در بسیاری از کشورهای اروپایی، تورم روی داد و قیمت همه چیز بالا رفت. اما این فقط یک دوران موقت بود و حالا قیمت همه کالاها پایین آمده است. ولی عجیب است که در ترکیه، حتی زمانی که تورم کاهش یابد، ما همچنان در یک کشور گران قیمت زندگی می‌کنیم و روز به روز فقیرتر و نیازمندتر می‌شویم!
می دانید که بر اساس دیدگاه تحلیلگران اقتصادی حرفه‌ای و مستقل، بسیاری از گزارش‌ها و ارقام مرکز ملی آمار ترکیه (TÜİK) محل اطمینان و اعتماد نیست. با این حال، حتی همان آمار خوشبینانه نیز که به سفارش دولت، با نهایت خوشبینی نوشته شده، نشان دهنده این است که قیمت‌ها تنها در عرض یک سال 75.4 درصد افزایش یافته است!
اولاً که همین عدد 75 درصد هم عدد بسیار دهشتناکی است و هیچکدام از همسایگان اروپایی ما، در هیچکدام از اقلام غذایی و مسکن و بهداشت و پوشاک، حتی تورم 25 درصدی را تجربه نکردند.
دوم این که ما با یک معما روبروهستیم. معمایی که به ما می‌گوید، در صورت بالا رفتن نرخ دلار و افزایش هزینه های واردات و تولید، کالا نیز باید گران‌تر شود. اما حتی در همان 3 ماهی که ارز در ترکیه ثابت مانده باز هم تورم 10 درصدی داشتیم! بله، در حالی که افزایش نرخ ارز صفر است، افزایش قیمت 3 ماهه 10 درصد است. این عجیب نیست؟ و در دوره‌ای که نرخ بهره به 50 درصد افزایش یافت.
سپس بپرسیم: دلایل دیگر افزایش قیمت در ترکیه چیست؟ مساله کجاست؟ آیا معادلات عرضه و تقاضا عوض شده است؟ بله. در پاره‌ای موارد، تقاضا بالا رفته و یک گروه ثروتمند و رانت طلب به وجود آمده که می‌تواند با احتکار و متمرکز ساختن کالا در انحصار گروهی، قیمت‌ها را بالا و بالاتر ببرد!
در ترکیه امروزی، توزیع درآمد به قدری مخدوش شده که بسیاری از نشانه‌های آخرالزمان را برایمان آشکار می‌کند! حالا ما در ترکیه‌ای زندگی می‌کنیم که در آن، ازدواج، بچه‌دار شدن یا شروع زندگی غیرممکن شده است.
از روزی که ائتلاف سیاسی اردوغان – باغچلی، همچون یک ائتلاف حزبی مقدس اعلام موجودیت کرده، ما سال به سال وضعیت اقتصادی بدتری را تجربه کرده‌ایم. در نخستین سال ائتلاف آنها یعنی در سال 2014 میلادی، در برابر تولد سالانه یک میلیون و 300 هزار کودک، سالانه 400 هزار نفر وفات داشتیم. ولی حالا، تولد سالانه به 950 هزار رسیده و میزان مرگ هم در حد 500 هزار نفر است!
به عبارتی روشن، همراهی سیاسی این دو مرد و تدابیر اقتصادی آنها، باعث کاهش میانگین تولد سالانه و افزایش میانگین مرگ شده است! متاسفانه، این ساختار سیاسی، فناوری و علم را در کشورمان نابود کرده است. به نظر می‌رسد تولید به عنوان یک ارزش اقتصادی در حال رکود است و واسطه‌گری اوج گرفته است.
ما در ترکیه‌ای زندگی می‌کنیم که سیاستمداران آن، برنامه روشنی برای اداره کشور ندارند و علاوه بر آن که نرخ زاد و ولد پایین آمده و حتی شهرهای دارای ترکیب فرهنگی سنتی غالباً تک فرزنده شده‌اند، در حوزه فساد مالی هم مشکلاتمان بیشتر شده است.
قبلاً در رده بندی لیست کشورهای جهان از حیث پاکی و شفافیت مالی در رتبه بین 40 تا 50 بودیم اما حالا ترکیه در رده بندی جهانی فساد به رتبه 115 سقوط کرده است!
در شرایطی که در ائتلاف سیاسی اردوغان، از دو شعار اسلامگرایی و ملی گرایی دم می‌زنند، چطور ممکن است که در یک بازه زمانی 10 ساله، ما در زمینه فساد، بد و بدتر شویم و از پنجاه شصت کشور دنیا عقب بیفتیم؟! به همین خاطر است که ترکیه سال به سال کشور گران‌تری شده و متخصصین و نخبگان ما در حال مهاجرت و ترک وطن هستند.
