رزمایش مرکب دریایی ایران ، چین و روسیه در پنجمین سال متوالی در آب‌های شمال اقیانوس هند به میزبانی کشورمان با یک تغییر برگزار شد و آن هم حضور نمایندگانی از 5 کشور دیگر یعنی عمان، جمهوری باکو، قزاقستان، پاکستان و آفریقای جنوبی بود و این یعنی جمهوری اسلامی ایران برای پیشبرد برنامه دریایی خود - که از سال‌ها قبل به عنوان یکی از مهم‌ترین برنامه‌های راهبردی نیروهای مسلح آغاز شده - تلاش خود را گسترش داده و قرار است کشورهای بیشتری به این ترکیب افزوده شوند.
در طول ریاست ایران (نیروی دریایی ارتش) بر اجلاس «آیونز» که شامل همه کشورهای دارای منافع در اقیانوس هند است، اثرگذاری جمهوری اسلامی به عنوان یک کشور قدرتمند منطقه‌ای در عرصه دریا افزایش یافت که یکی از نتایج آن، برگزاری رزمایش‌های مشترک چندجانبه با کشورهای قدرتمند دریایی در منطقه و جهان است. نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران به دلیل دارا بودن تجهیزات مهم و گسترده دریایی، با تفکیک وظایف از نیروی دریایی سپاه، مسؤولیت مستقیم حضور در آب‌های دوردست و انجام ماموریت‌های طولانی و بین‌المللی را برعهده دارد که نمونه بارز آن، اعزام ناوگروه‌های متعدد به آب‌های بین‌المللی و نقاط مختلف جهان به شکل مستمر است که ناوگروه 86 نیروی دریایی با ثبت رکورد بی‌سابقه سفر به دور کره زمین طی 8 ماه، مصداق روشن و عملی آن بود. جمهوری اسلامی ایران برای تبدیل شدن نیروی دریایی ارتش به یک نیروی راهبردی و اثرگذار در سطح جهانی، با هدف حراست از منافع کشورمان در عرصه دریاها، یک برنامه‌ریزی مدون و طولانی را در دستور کار نیروهای مسلح قرار داد که برخی مصادیق آن، طراحی و ساخت تجهیزات جدید، افزایش قدرت رزم شناورهای سطحی و زیرسطحی و برطرف کردن نیازها در جهت دستیابی به این هدف است و در این میان رزمایش‌های مشترک با دیگر کشورها و افزایش همکاری با آنها در عرصه دریا یک هدف‌گذاری مهم و راهبردی محسوب می‌شود. رزمایش مرکب کمربند امنیت دریایی 2024 با شعار «با هم برای برقراری صلح و امنیت» در منطقه‌ای به وسعت 17 هزار کیلومترمربع، با پیام صلح و دوستی برگزار شد که در آن علاوه بر یگان‌های سطحی و پروازی نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران و نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و یگان‌های شناوری کشورهای چین و روسیه، ناظرانی از کشورهای دیگر هم حضور داشتند.
در این رزمایش، یگان‌های شناور و پروازی نیروهای دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران شامل ناوشکن‌های «جماران»، «دنا»، «بایندر»، ناوهای «گناوه»، «زره»، «سیرجان» و شناورهایی از نیروی دریایی سپاه پاسداران شامل ناو «شهید حاج‌قاسم سلیمانی»، ناو «ابومهدی مهندس»، ناو «شهید محمودی» و «تندر» و یگان‌های شناوری فدراسیون روسیه شامل رزمناو موشکی گارد «واریاگ»، ناو بزرگ ضد زیردریایی «مارشال شاپوشنیکف» به همراه یک ناوچه، ۲ کشتی جنگی و یک کشتی تدارکاتی نیروی دریایی چین و همچنین شناورها و بالگردهایی از ناوگان نیروی دریایی جمهوری اسلامی شرکت کردند که نسبت به سال‌های گذشته تعداد بیشتری را شامل می‌شد.
هدف از برگزاری این رزمایش - همان‌طور که در بالاتر هم اشاره شد - تحکیم امنیت و مبانی آن در منطقه و گسترش همکاری‌های چندجانبه میان ۳ کشور (ایران، چین و روسیه) و نشان دادن حسن‌نیت و توانایی این کشورها در جهت حمایت مشترک از صلح جهانی، امنیت دریایی و ایجاد یک جامعه دریایی با آینده‌ای مشترک است و برای این منظور، تمرینات تاکتیکی متنوع از جمله نجات شناور دچار حریق، آزادسازی شناور ربوده شده، تیراندازی علیه اهداف مشخص، تیراندازی شبانه به اهداف هوایی و سایر تمرینات تاکتیکی و عملیاتی در این رزمایش پیش‌بینی شده بود که
انجام شد.
اهمیت دریا و استفاده از ظرفیت‌های این حوزه بر کسی پوشیده نیست. حجم زیادی از تبادلات تجاری کشورها از طریق دریا انجام می‌شود و کشورهای دارای سواحل طولانی و مهم (نظیر ایران) علاوه بر دارا بودن ظرفیت بالا در بهره‌وری از این منافع، نقش موثری نیز در امنیت خطوط مواصلاتی آن دارند.
از این رو، یکی از اهداف این رزمایش می‌تواند کمک به تقویت امنیت تجارت دریایی بین‌المللی، مقابله با دزدی دریایی و تروریسم دریایی، اقدامات بشردوستانه، تبادل اطلاعات در حوزه امداد و نجات دریایی و تبادل تجربیات عملیاتی و تاکتیکی باشد.
از دیگر نکات مهم در این رزمایش، اهمیت منطقه برگزاری آن است.
شمال اقیانوس هند با قرار گرفتن در میان ۳ تنگه راهبردی - از ۵ تنگه راهبردی دنیا - در ادبیات دریایی جهان به «مثلث طلایی» مشهور است که تنگه هرمز در شمال، تنگه مالاکا در شرق و تنگه باب‌المندب در غرب آن واقع شده و حجم زیادی از تبادلات دریایی جهان از آن می‌گذرد.
در طول سال‌های گذشته، به دلیل بروز برخی بی‌ثباتی‌ها در برخی کشورهای این منطقه، خطوط مواصلاتی در نقاطی از دریاهای مهم و راهبردی نظیر تنگه باب‌المندب، خلیج عدن و دریای سرخ دستخوش ناامنی شد و پدیده دزدان دریایی نیز بر خطرات آن افزود.
به منظور مقابله با این ناامنی‌ها، کشورهای زیادی وارد صحنه شدند که جمهوری اسلامی ایران یکی از آنها بود؛ با این تفاوت که عمده کشورها تحت یک ائتلاف به رهبری آمریکا عمل کردند اما کشورهایی نظیر ایران، روسیه و چین به شکل مستقل در این منطقه حضور داشتند و کشورمان بخوبی توانست از عهده برقراری امنیت برای کشتی‌های تجاری ایران و در کنار آن، دیگر کشورها برآید.
مهدی بختیاری
