خطبه شعبانیه شاید جامع‌ترین معرفی ماه مبارک رمضان است که از لسان پربرکت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در عظمت و آداب این ماه پرعظمت صادر شده است. در این نوشته به گوشه‌ای از این خطبه اشاره می‌کنم.
«ای مردم! ماه خدا با برکت و رحمت و آمرزش به‌سوی شما رو کرده است.
ماهی که نزد خدا، بهترین ماه‌هاست و روزهایش بهترین روزها و شب‌هایش بهترین شب‌ها و ساعت‌هایش بهترین ساعت‌هاست. ماهی که در آن شما را به مهمانی خدا دعوت کرده‌اند و شما در آن از اهل کرامت خدا شده‌اید. نفس‌های شما در آن ثواب تسبیح و ذکر خدا دارد و خواب شما ثواب عبادت. اعمال شما در آن پذیرفته است و دعاهای شما مستجاب، پس از پروردگار خویش با نیت‌های راستین و دل‌های پاک، بخواهید که توفیق روزه این ماه و تلاوت قرآن در آن را به شما عنایت فرماید.»
نفرموده یا ایها الذین آمنوا؛ نفرموده یا ایها الذین اتقوا و …؛ فرموده ایها الناس! مخاطب فقط مؤمنان و متقیان نیستند؛ گویی دعوتنامه ضیافت‌الله برای همه مردم صادر شده است و هرکس به‌فراخور اوضاع و احوالش، به‌میزان قرب و بعدش به صاحب‌خانه، به‌تناسب سابقه طاعت و عصیان، لبیک خواهد گفت. پس تا اینجا معلوم است که انگار میزبان می‌گوید:
از این طرف که منم راه کاروان باز است
اول کار، دعوت‌کننده خواسته خیال همه را راحت کند تا مبادا کسی شرم داشته باشد از حضور در این جشن بزرگ؛ حرف از برکت است؛ وقتی صحبت از برکت می‌شود یعنی دیگر کسی با چرتکه‌های معمولی حساب و کتاب نکند. یک دیگر یک نیست؛ هفتاد است؛ هزار است؛ حتی بیشتر. حرف از رحمت است؛ یعنی عطای به غیر سؤال یعنی رحم به عجز بدون نیاز به اظهار عجز؛ یعنی عهده‌داری از مردم بی‌دست‌وپا. حرف از مغفرت است؛ یعنی کسی نگران ترمیم گذشته نباشد؛ بیاید تا آینده مطلوب را ترسیم کند. حرف از تغییر زمین و زمان و قواعد است؛ انگار زمین و زمان بهم دوخته می‌شود تا قواعد قبلی کسی را ناامید نکند از ادامه راه. رسما معلم دنبال بهانه است تا نمره بدهد. کاش به‌قدر وسع چندخطی بنویسیم و بهانه درست کنیم برای نمره گرفتن.
تکریم مهمان، عبد، شاگرد یا هرچه بخوانیم و بنامیم در این حد است که مهمان ولو مثل بنده بی‌عرضه هم باشد دست خالی نخواهد رفت؛ می‌گوید تو برای زنده‌مانی نفس که می‌کشی؛ همان را برایت تسبیح قلمداد می‌کنم؛ خسته می‌شوی و می‌خوابی؛ همان را عبادت می‌شمارم. ماه رمضان، وقت بریز و بپاش رحمت و لطف الهی است. ماه آتش‌بازی خداست؛ آری گناهان و پرونده‌های سیاه را می‌سوزاند. از پیامبر صلی الله علیه و آله روایت است که فرمودند: «إنَّما سُمِّیَ الرَّمَضانُ لأِنَّهُ یُرمِضُ الذُّنُوبَ؛ رمضان، رمضان نامیده شد؛ زیرا گناهان را مى‌سوزاند.»
موانع را خدا خودش مرتفع می‌کند؛ به جواب‌های نزدیک هم نمره کامل می‌دهد و اعمال نصفه و نیمه را هم می‌پذیرد. به شکرانه این همه نعمت و برای حسن استفاده از استجابت دعاها خودش یاد می‌دهد که چه بخواهیم؛ و آن توفیق روزه و تلاوت قرآن است. تکلیف و توفیقی را مشخص می‌کند که خود آن هم مستوجب شکر است اما می‌گوید چون روزه برای من است خودم پاداش آن را هم می‌دهم یا به تعبیر لطیف‌تری خودم پاداش آن هستم.
این تنها گوشه‌ای از برداشت ناقص ما از منشور ماه رمضان در خطبه رحمت للعالمین است.
این ماه خیلی با بقیه ماه‌ها فرق دارد؛ باید خیلی با بقیه ماه‌ها فرق کنیم تا کم‌کم این فرق کردن به بقیه ایام هم سرایت کند ان‌شاءالله.
مسعود پیرهادی
