این روز‌ها با نزدیک شدن به زمان برگزاری انتخابات قوه مقننه و ششمین دوره انتخابات مجلس خبرگان رهبری، تحرک و فعالیت انتخاباتی نامزدها و حامیان آن‌ها در قالب سخنرانی، مناظره و حضور در نشست‌های مردمی و دانشگاهی افزایش یافته و بحث انتخابات پس از رخوت و رکودی بی‌سابقه، بالاخره به گعده‌های عمومی و خانوادگی راه یافته است و این نوید را می‌دهد که مردم در این دوره نیز مثل انتخابات‌های دیگر شگفت‌آفرین ظاهر شده، سهم خود در ساختن ایران قوی را ایفا می‌کنند.
شرایط پیش آمده در جامعه، تلاش معاندان و بداندیشان در فرمایشی بودن انتخابات و بی‌اهمیتی به رای و اراده مردم در اداره کشور را محکوم به شکست و پیشگویی‌های یاس‌آور درخصوص کاهش نرخ مشارکت و رویگردانی مردم از صندوق‌های رای را نقض می‌کند.
در همین راستا رهبر انقلاب در بیانات اخیرشان در جمع مردم استان آذربایجان‌شرقی وظیفه سخنوران و افراد مقبول را تشویق مردم به حضور در انتخابات خواندند و تأکید کردند: «افرادی هم که وارد میدان انتخابات شده‌اند از بداخلاقی، بددهنی و توهین و تهمت به دیگران در تبلیغات و فضای مجازی و همچنین از سیاه‌نمایی و بیان مطالب دروغ و خلاف‌واقع برای جلب نظر مردم، اجتناب کنند؛ چراکه این کار‌ها موجب سلب برکت و عنایت الهی است.» رعایت ملاحظات اخلاقی از جمله مسائلی است که مقام معظم رهبری مکررا و در موقعیت‌های مختلف به آن اشاره کرده و خواستار توجه کاندیداها و حامیان آن‌ها به رعایت مسائل اخلاقی و پرهیز از جنگ قدرت با توسل به هر ابزاری شده‌اند.
پیروی از اخلاق ماکیاولیستی مُخل اخلاق انتخابات اسلامی
نیاز جوامع به جلوگیری از هرج و مرج و تنظیم قوانین ایجاب می‌کند که عده‌ای به نمایندگی از سوی مردم اداره امور کشور را عهده‌دار شده و اقدام به تعیین چارچوب‌ها و تبیین دستورالعمل‌های مرتبط با ارتقای حکومت‌ها کنند و اینجاست که مصادیق مهم در تفاوت نگرش به سیاست، اقتصاد و فرهنگ خودنمایی کرده و اختلافات ماهوی این مبانی در فرهنگ اسلامی و سایر مکاتب مشخص می‌شود.
طبق تعالیم اسلامی اخلاق جایگاه بسیار مهمی دررفتار افراد دارد؛ لذا حب قدرت وبرخورداری از مکنت، همواره جزو رذائل اخلاقی محسوب شده است و افراد با توجه به ظرفیت و توانمندی‌های شخصی و با هدف خدمتگزاری پا در عرصه قدرت می‌گذارند از همین رو، بنابر فرهنگ اسلامی، افراد انقلابی از پیروی از اخلاق ماکیاولیستی برحذر شده‌اند؛ چراکه براساس این طرز تفکر، شیوه حکومت‌داری و مدیریت براساس اصل «هدف، وسیله را توجیه می‌کند» سازماندهی می‌شود و طرفداران این مکتب می‌توانند در صورتی که احساس خطر کرده و حاکمیت یا مدیریت خود را متزلزل یافتند به هر چیزی متوسل شوند تا از انحلال جلوگیری کنند، ولو این‌که آن تصمیم ظالمانه، غیرعادلانه و در جهت نادیده انگاشتن حقوق دیگران باشد. اما انقلاب اسلامی ایران به عنوان مهم‌ترین جنبش اسلامی معاصروبزرگ‌ترین حادثه سیاسی قرن بیستم که نماد ومظهر اسلام‌گرایی در عصر حاضر به‌شمار می‌آید، باید تابعی از اصول اخلاقی و هنجار‌های اجتماعی باشد تا پیام احیای هویت اسلامی و بازگشت به اسلام را به بشریت منتقل کند. از همین رو لازم است توصیه‌های بنیانگذار کبیر انقلاب اسلامی و رهبر معظم انقلاب در رعایت اخلاق انتخاباتی را نصب‌العین خود قرار دهد تا در دام آسیب‌های تهدید زای ناشی ازحضور درعرصه قدرت نیفتد.
انتخابات، در نظام‌های سیاسی مردم‌سالار از جمله نظام جمهوری اسلامی ایران، عرصه شکل‌گیری جمهوریت و رکن مردمی نظام، ضامن بقا و ثمردهی دستاورد‌های حکومت است از همین رو رعایت اخلاق در انتخابات، از آشکارترین جلوه‌های عملی شدن بسیاری از ارزش‌ها و فضایل اخلاق اجتماعی است. توسل نامزد‌های انتخاباتی به بداخلاقی‌های انتخاباتی که متاسفانه درمقطع برنامه‌های تبلیغی به اوج خود رسیده و شامل شبهه‌سازی، دروغگویی، تهمت زدن و افترا بستن وموارد خلاف واقع درحق رقبا می‌شود، به هیچ‌وجه زیبنده جامعه اسلامی متمدن که بسیاری از کاندیداها داعیه آن را دارند، نیست و می‌تواند اثرات مخربی نظیر یأس، ناامیدی، نگرانی و تشویش را در افکار عمومی ایجاد کند.
مصادیق بی‌توجهی به اخلاق انتخاباتی
باتوجه به این‌که درنظام مردم‌سالار اسلامی، قانون فصل‌الخطاب است؛ لذا اخلاق انتخاباتی حکم می‌کندکه همه نامزدهاو طرفداران‌شان عمل به قانون را به عنوان جلوه‌ای از فرهنگ اجتماعی به نمایش گذاشته و در چارچوب قوانین مصرح و هر آنچه که در مقام اجرا و نظارت از طریق مجاری قانونی ترسیم شده است، اقدام کنند تا به این ترتیب بهانه‌ای دست بداندیشان و بهانه‌جویان نداده و فراتر از آن، این پیام را به مردم و حامیان همفکرشان بدهند که شایستگی حضور در نظام قانونگذاری کشور را دارند و در این زمینه پیشگام هستند.
رعایت اخلاق در عرصه رقابت‌ها و تبلیغات انتخاباتی موجب می‌شود تا انتخاباتی در تراز جامعه اسلامی با داشتن مؤلفه‌های اساسی مشارکت حداکثری، رقابت پرشور، اخلاق‌مدار، سالم و در نهایت انتخاباتی آگاهانه و توأم با بصیرت صورت گیرد و تصمیمات چهار سال آینده کشور به افرادی سپرده شود که خود را مقید و متعهد به قانون می‌دانند و به همین دلیل مسخ قدرت و رانت‌های ناشی از آن نمی‌شوند.
سیاه‌نمایی، بزرگ‌نمایی مشکلات، تخریب دستاورد‌های انقلاب اسلامی و موفقیت‌های دولت‌ها، توطئه‌های تفرقه‌افکنانه، تبعیضات قومی و منطقه‌ای، افتادن در جنگ قدرت، تخریب، تهمت، دروغ، تمسخر دیگران، ادعا‌های بدون سند و مدرک، وعده‌های غیرواقعی، هتک حرمت، بردن آبروی افراد، تحقیر، افشای اسرار مخفی نامزد‌های انتخاباتی در رسانه‌های گروهی، سایت‌های اینترنتی و مجالس، تبلیغات رنگین و پرهزینه، برگزاری مراسم و مهمانی‌های پرخرج، توزیع هدایا، خرید و فروش آرا، قرار و مدار‌های پشت پرده نامزدها با صاحبان قدرت و ثروت، وعده‌های غیرمنطبق با وظایف و اختیارات قانونی کاندیداها، مصرف بیت‌المال، صرف امکانات و فرصت‌های اداری برای تبلیغات انتخاباتی نامزدها، شایعه‌پراکنی، مسموم کردن فضای انتخابات و تشویش اذهان عمومی، آسیب رساندن به سلامت روانی و سیاسی جامعه، تحریک افکار عمومی، زیرسؤال بردن نتایج انتخابات، تضعیف نظام، ترجیح منافع شخصی و گروهی بر مصالح و منافع ملی، نقض اسلامیت و جمهوریت نظام از مصادیق مسلم در بی‌توجهی به اخلاق انتخاباتی است که اثرات آن را دربرخی ازانتخابات دیده‌ایم و تجربه واثرات منفی آن در اذهان عمومی وجود دارد؛ لذا رای‌دهندگان می‌توانند با رصد اقدامات تبلیغاتی کاندیداها و حامیان آن‌ها به این جمع‌بندی برسند که فرد منتخب‌شان از نظر رفتاری به اخلاقیات پایبند است یا این‌که برای رسیدن به جایگاه نمایندگی حاضر است مسائل اخلاقی و هنجار‌های عرفی را قربانی قدرت و از اعتماد طرفدارانش سوء‌استفاده کند.
اخلاق انتخاباتی در ۳ ساحت مسئولان، نامزدها و مردم
توجه به اخلاق انتخاباتی کاندیداها را ملزم به رعایت نص صریح قانون می‌کند و آن‌ها با این التزام عملی خود اصل رقابت بین کاندیداها و احترام به انتخاب مردم را ارج نهاده و از برخورد‌های سلبی و انکاری درخصوص نتیجه انتخابات دوری می‌کنند در غیر این صورت باید شاهد اغتشاش نامزدها یا طرفداران آن‌ها پس از اعلام نتیجه آرا و بروز وقایع نامبارکی همچون فتنه ۸۸ باشیم که خسارت‌های زیادی را به کشور وارد کرد. به طور کلی برگزاری یک انتخابات قانونی که اثرات مطلوب آن تا مدت‌ها در جامعه جاری و ساری شود، نیازمند توجه به مولفه اخلاق در سه سطح مجریان انتخابات، کاندیدا‌های انتخابات و مردم است تا با رعایت اصول ذکرشده در قانون و همگرایی با یکدیگر، افراد خوش‌فکر و لایق را به نهاد‌های اثرگذار کشور هدایت کنند و عرصه سیاست را از حضور افراد خودکامه و انحصارطلب پاک کنند. التزام به اخلاق از سوی برگزارکنندگان انتخابات به عنوان اولین ایستگاه انتخاباتی از اهمیت بالایی برخوردار است و می‌تواند به نوعی متضمن مقصد نهایی و فرجام خوش انتخابات باشد؛ چراکه مسئولان با پشتوانه قانونی وابزار‌های در دسترس‌شان، افرادی را برای حضور در رقابت انتخاباتی معرفی می‌کنند که از التزام آن‌ها به قانون و اخلاق اطمینان کسب کنند.
بدون تردید رعایت این موارد از سوی مجریان انتخاباتی در برنامه‌ها و تبلیغات انتخاباتی کاندیداها، بروز پیدا می‌کند و آن‌ها به عنوان بازیگران اصلی صحنه انتخابات، شعار‌ها و برنامه‌هایی را برای معرفی خود به مردم انتخاب می‌کنند که بر پایه واقعیت و فاقد هرگونه دروغ و دغل‌بازی است، کمااین‌که کاندیداها به جای پرداختن به نقاط ضعف رقبا، خود را به صورت شایسته معرفی می‌کنند و به نوعی حائز رای هواداران‌شان می‌شوند؛ بدون این‌که به ابزار تخریب متوسل شوند. حلقه پایانی این فرآیند نیز مردم هستند که با تحقیق و آگاهی هدفمند، اقدام به انتخاب کاندیدا‌هایی می‌کنند که از برنامه و اهداف نامزد مدنظرشان اقناع شده و به این باور رسیده‌اند که قدم‌هایی را برای رفاه مردم و اعتلای کشور بر می‌دارد و مجری سیاست‌های معاندان داخلی و خارجی نبوده، یاس و ناامیدی را به افکار عمومی منتقل نمی‌کند. بدون شک توجه به این اصول کمک شایانی به انتخاب اصلح که یکی دیگر از ارکان مهم انتخابات است، می‌کند و لازم است که مردم برای تحقق این مهم از مشورت با نخبگان و نظرات احزاب و تشکل‌های مورد اعتمادشان غفلت نکنند تا سهم خود را در مسیر پیشرفت کشور ایفا کرده و آینده خوبی را برای فرزندان ایران رقم بزنند.
