آلودگی هوا به‌ویژه در فصول سرد سال امری نیست که بتوان آن را کتمان کرد. در تهران تعداد روز‌های دارای هوای پاک از ابتدای سال ۱۴۰۲ تا به امروز هنوز دو رقمی نشده است و بر روی عدد ۹ باقی مانده است همچنین تعداد روز‌های دارای هوای ناسالم برای گروه‌های حساس ۸۴ روز، روز‌های ناسالم ۱۲ روز و دویست روز هم دارای هوای قابل قبول بوده است.
در شهرستان‌ها اوضاع در برخی موارد از تهران بدتر است به‌طور مثال پتروشیمی شازند یکی از دلایل اصلی آلودگی در استان مرکزی به حساب می‌آید.
برخی معتقدند آلودگی هوا به یک منبع درآمد برای برخی دستگاه‌ها تبدیل شده است. حجت‌الاسلام محمد سبزی، نماینده مردم ساوه و زرندیه در مجلس شورای اسلامی به خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان گفت: اراک در سال ۱۴۰۰ سهم آلایندگی‌اش از عوارض ۸۰۰ میلیارد تومان بود جالب اینکه این مبلغ برای کل استان مرکزی ۸۰۰ میلیارد و خرده‌ای بود که ۸۰۰ میلیارد آن برای پتروشیمی شازند بود.
وی ادامه داد: کل مالیات بر ارزش افزوده‌ای که در کل استان در سال ۱۴۰۰ واریز شده بود ۱۲۰۰ میلیارد تومان بود که ۸۰۰ میلیارد تومان برای آلایندگی هوا بود لذا شهرداری از آلودگی هوا درآمد کسب می‌کند و نمی‌خواهد این درآمد را از دست بدهد.
بارندگی‌هایی که در یکی دو هفته پیش در کشور داشتیم باعث شد تا از میزان آلودگی هوا کاسته شود، اما ترک فعل‌هایی که در قانون هوای پاک وجود دارند نباید با بارندگی‌ها پاک شوند.
لزوم برخورد قوه قضاییه با ترک فعل‌ها در قانون هوای پاک
حجت‌الاسلام نصراله پژمانفر، رئیس کمیسیون اصل نود مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان درباره اجرا نشدن قانون هوای پاک گفت: کمیسیون اصل نود تا کنون سه گزارش درباره قانون هوای پاک به صحن علنی مجلس داده است. در همین دوره گزارشی درباره هوای پاک داشتیم و برای آن جلسات متعدد داشتیم.
وی ادامه داد: براساس تقسیم‌بندی وظایفی که دستگاه‌های مختلف داشتند همه دستگاه‌ها را فراخوان کردیم و از آن‌ها پرسیدیم که چرا وظایف خود را انجام نمی‌دهند.
نماینده مردم مشهد و کلات در مجلس تصریح کرد: یکی از دستگاه‌هایی که در این امر مسئولیت بسیار جدی دارد و موتور محرک در راه افتادن قانون هوای پاک است سازمان برنامه و بودجه است که اعتباراتی که دستگاه‌ها نیاز دارند را پیش بینی کند. این مسئله قطعا احتیاج به پیگیری دارد که پیگیری آن وظیفه سازمان حفاظت محیط زیست است و باید به این موضوع ورود پیدا کند.
پژمانفر اظهار کرد: جلسات متعددی در این خصوص داشتیم و به گمانم وقت این شده که دستگاه قضایی باید با کسانی که در حوزه اجرای قانون هوای پاک می‌توانستند اقداماتی را انجام دهند، اما کوتاهی کردند و انجام ندادند برخورد کند تا موضوع اجرای قانون هوای پاک را جدی بگیرند.
طبق قانون هوای پاک مصوب سال ۱۳۹۶، وظیفه نظارت بر عملکرد دستگاه‌های ذی‌ربط برعهده سازمان حفاظت محیط زیست است و بیشترین سهم فعالیت‌ها مربوط به وزارتخانه‌های کشور، صمت، نفت و نیرو است.
طبق این قانون ۱۴ دستگاه به صورت مستقیم و ۱۹ دستگاه به صورت غیرمستقیم وظیفه کاهش آلودگی هوا را برعهده دارند و طبق ماده ۲ این قانون دستگاه‌ها موظف هستند مقررات را به صورت کامل رعایت و اجرا کنند، اما پس گذشت شش سال هنوز گزارش و آمار شفافی از عملکرد دستگاه‌های مربوطه در کاهش آلودگی هوا وجود ندارد.
دستگاه‌های مسئول در مدیریت آلودگی هوا شامل وزارت کشور، سازمان حفاظت محیط زیست، شهرداری‌ها، نیروی انتظامی، سازمان ملی استاندارد، وزارت صمت، وزارت نفت، وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی، وزارت نیرو، وزارت راه و شهرسازی، بیمه مرکزی، سازمان اداری و استخدامی، سازمان برنامه و بودجه، وزارت اقتصاد و امور دارایی، وزارت جهاد کشاورزی، سازمان صدا و سیما، وزارت علوم و سازمان هواشناسی است، اما ۱۴ دستگاه که به صورت مستقیم وظیفه مدیریت را برعهده دارند شامل وزارتخانه‌های نفت، نیرو، کشور و شهرداری‌ها، راه و شهرسازی، اقتصادی و امور دارایی، صمت، بهداشت درمان و آموزش پزشکی، آموزش و پرورش، ارتباطات و فناوری اطلاعات، سازمان حفاظت محیط زیست، معاونت راهنمایی و رانندگی، نیروی انتظامی و سازمان صدا و سیما هستند.
شورای عالی امنیت ملی با متخلفان برخورد کند
محمدحسن آصفری، نایب رئیس کمیسیون امور داخلی کشور و شورا‌های مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان درباره سوزاندن مازوت در نیروگاه‌ها گفت: الان شرایط هوا متاسفانه بد است و نیروگاه‌ها از مازوت استفاده می‌کنند و اراده‌ای برای خاموش کردن مازوت وجود ندارد.
وی ادامه داد: وزارت نفت و نیرو نباید اجازه داشته باشند که از مازوت استفاده کنند و رئیس قوه قضاییه در اردبیل گفته است که ترک فعل اگر توسط دستگاه‌ها صورت گیرد جرم است.
نماینده مردم اراک، خنداب و کمیجان در مجلس بیان کرد: وقتی که فیلترگذاری صورت نپذیرد و سوخت استاندارد نشود ترک فعل صورت گرفته است و از آنجا که نیاز به تامین برق داریم مجوز مازوت‌سوزی می‌گیرند لذا شورای عالی امنیت ملی باید با دستگاه‌هایی که در وظایف خود کوتاهی می‌کنند و از سوخت مازوت استفاده می‌کنند و در نیروگاه‌ها فیلترگذاری نمی‌کنند برخورد کند.
آصفری اظهار کرد: دلیل استفاده از مازوت را قطع شدن گاز کارخانه‌ها و نیروگاه‌ها در فصول سرد اعلام کردند، اما این امر تنها نیست و می‌توانند سوخت مازوت را استاندارد کنند و فلوردان آن را کم کنند، چون خیلی کشور‌ها از مازوت استاندارد و با کمترین آلودگی استفاده می‌کنند، اما متاسفانه کسی با وزارت نفت و نیرو برخورد نمی‌کند تا این اقدام انجام نشود.
وی گفت: باید وزارت نفت و شرکت ملی گاز، قطع سوخت گاز نیروگاه‌ها را برای آخرین نوبت بگذارد، چون امروز محیط زیست، آلودگی هوا و سلامت مردم اهمیتش از هر چیزی بالاتر است.
خسارت ۷ میلیارد دلاری آلودگی هوا به کشور
محمدرضا مسجدی، دبیرکل اتحادیه جهانی مبارزه با بیماری‌های ریوی در سی‌وسومین کنگره سالیانه جامعه پزشکان متخصص داخلی که خرداد امسال در سالن همایش‌های رازی برگزار شد، درباره آلودگی هوا گفت: آلودگی هوا چهارمین عامل مرگ در کشور است که سالانه ۷ میلیارد دلار به مملکت خسارت می‌رساند. هر سال حدود ۲۰ هزار نفر بر اثر آلاینده‌های هوا جان خود را از دست می‌دهند و موتورسیکلت‌ها مهمترین عامل آلودگی هوا در ایران هستند.
وی ادامه داد: فقط در شهر تهران سالانه بیش از ۳۷۰۰ نفر به علت آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند و خسارت این پدیده در تهران بالغ بر ۲.۳ میلیارد دلار است.
این فوق تخصص ریه در خصوص تأثیر آلودگی هوا در ابتلا به سرطان ریه اظهار کرد: ۲۰ درصد از سرطان ریه به‌دلیل آلودگی هوا است. در سال‌های اخیر علاوه بر خودرو‌ها و منابع ثابت، سوزاندن مازت در فصول سرد سال نیز بر افزایش میزان آلودگی هوا و مرگ‌های ناشی از آن موثر بوده است. مازوت یا نفت کوره به علت قیمت ارزان برای سوخت کوره‌ها و نیروگاه‌ها استفاده می‌شود، اما این ماده پس از سوختن به گاز‌های خطرناکی تبدیل می‌شود.
در گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در تیر ۱۴۰۲ آمده است: در گزارش سازمان بهداشت جهانی در خصوص کیفیت هوای جهان در سال ۲۰۲۲، در بین ۱۳۱ کشور جهان که مجهز به ایستگاه سنجش این آلاینده هستند، ایران از منظر آلاینده PM ۲.۵ در رتبه ۲۱ آلودگی قرار دارد.
در گزارشی که توسط وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی در سال ۱۴۰۰ تهیه شده، میانگین جزء «مرگ کل منتسب به ذرات معلق» در کشور برابر با ۱۲/۵۹ درصد است. برآورد می‌شود که با احتساب پدیده ریز گردها، نیمی از جمعیت کل کشور (۳۵میلیون نفر) در معرض درجاتی از آلودگی هوا قرار دارند.
این مشکل نه تنها سلامت مردم را به خطر می‌اندازد، بر حوزه سلامت نیز هزینه‌های سربار نیز تحمیل می‌کند همچنین کل هزینه‌های مرتبط با مرگ‌ومیر ناشی از همه علل منتسب به PM ۲.۵ در کشور طی سال ۱۴۰۰ برابر ۱۱/۳ میلیارد دلار برآورد شده است.
نکته کلیدی این میزان خسارت، آن است که در صورتی که این مبلغ به‌جای هزینه‌کرد برای درمان و خسارت‌های وارده، در جهت جلوگیری از انتشار آلاینده‌ها استفاده شود علاوه بر کنترل پیامد‌های مرگ و بیماری منتسب، منجر به بهبود کیفیت زندگی به شکل اصولی خواهد شد. با توجه به این ارقام و اهمیت مقوله جمعیت در اقتدار ملی و تأکید مقام معظم رهبری در سیاست‌های کلی جمعیت، پرداختن به موضوع تأثیر آلودگی هوا بر سلامت و مرگ‌ومیر‌های ناشی از آن در کشور ما بیش از پیش ضرورت دارد.
