رضا بیات، دانش‌آموخته مهندسی محیط زیست دانشگاه تهران و مدیر طرح و برنامه مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران در مورد مدیریت کیفیت هوا گفت: آلودگی هوا یک مسئله چندبعدی است و شامل دلایل پیچیده و متعدد است. به طور کلی، مدیریت کیفیت هوا در ایران با مجموعه‌ای از چالش‌های قانونی، حاکمیتی، مدیریتی، فنی، جغرافیایی، شهرسازی و اقلیمی روبه‌رو است و نیازمند تلاش‌های گسترده و هماهنگ بین دولت، نهادهای مسئول و جامعه است تا بهبودی قابل توجه در کیفیت هوا حاصل شود و نمی‌توان از تصویب یک قانون انتظار معجزه داشت.
مدیر طرح و برنامه مرکز مطالعات در پاسخ به این سوال که چرا قانون هوای پاک تاکنون عملی نشده است؟ تأکید کرد: در واقع هزینه اندک ترک فعل مسئولین، نبود عظم جدی برای حل مسأله آلودگی هوا، نداشتن مسئول مشخص و پاسخگو، عدم صرف بودجه کافی برای مدیریت کیفیت هوا، بهانه تحریم‌ها و شفاف نشدن فایده به هزینه اقدامات مدیریت کیفیت هوا از جمله عواملی است که در عدم اجرایی شدن قانون هوای پاک نقش بسزایی دارند.
این کارشناس محیط زیست در ادامه افزود: در واقع برای بهبود هدفمند و مستمر کیفیت هوا، نیازمند "طرح جامع بهبود کیفیت هوای کشور" هستیم که علاوه بر داشتن چشم‌انداز، اهداف و راهبردها، اقدامات عملیاتی، مدیریتی و قانونگذاری را مبتنی بر نتایج تحقیقات مشخص نموده و بازه زمانی، بودجه، محل تأمین آن و مسئول هر اقدام تعیین شود تا در سناریوهای مختلف، اولویت‌بندی اقدامات را مشخص نماید.
وی در پاسخ به این سوال که دلیل بی‌کیفیتی یا پایین بودن کیفیت سوخت چیست؟ تأکید کرد: مهم‌تر از کیفیت پایین، بازدهی مصرف پایین و سرانه مصرف بالای سوخت و انرژی در کشور است. رتبه ایران در سرانه مصرف گاز در بخش خانگی اول و در سرانه مصرف برق و گاز سوم است؛ و عواملی از جمله کیفیت پایین خودروها، تکنولوژی پایین صنایع، عدم استفاده از تجهیزات گرمایشی مناسب در منازل، فقدان نظارت کافی و قوانین بازدارنده بر منابع تولید آلودگی و فرهنگ مصرفانه‌ی مصرف انرژی منجر به هدر رفت مقدار قابل توجهی سوخت در کشور می‌شود.
مدیر طرح و برنامه مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهرداری تهران در پاسخ به این سوال که چرا نظارتی بر آلودگی هوا توسط سازمان حفاظت از محیط زیست صورت نمی‌گیرد؟ یادآور شد: سازمان حفاظت از محیط زیست بر آلودگی هوا، هرچند ناکافی نظارت دارد؛ لیکن نظارت بدون ابزار و قدرت کنترل فایده چندانی ندارد. این سازمان خود را فاقد مسئولیت و قدرت اجرایی دانسته و معرفی می‌کند؛ در واقع قدرت وزارتخانه‌های صمت، نفت، نیرو، نمایندگان مجلس و حتی لابی‌های خودروسازها و سوخت بسیار فراتر از آن سازمان است و اختیار کنترل بر اوضاع و مدیریت کیفیت هوا را از سازمان می‌گیرد.
وی ادامه داد: بودجه بسیار اندک و توان پرسنلی و تجهیزاتی ضعیف نیز از عوامل نظارت ناکافی سازمان بر منابع تولید آلودگی در سراسر کشور است. بعنوان مثال، یکی از مسئولین سازمان اخیراً اعلام نمودند "حدود ۲۶۰ ایستگاه کیفیت هوا در کل کشور وجود دارد اما حداقل ۵۰۰ ایستگاه برای ایران لازم است"! این در حالی است که با توجه به فقدان بودجه کافی برای کالیبراسیون ایستگاه‌های فعلی، این هدفگذاری در کوتاه مدت دست‌نیافتنی بوده و اولویت با راهبری بهتر تجهیزات موجود، آموزش پرسنل و استفاده از روش‌های جدید و ماهواره‌ای در تعیین توزیع غلظت آلودگی در کشور است.
بیات در پاسخ به این سوال که آیا دلیل آلودگی کلان‌شهر تهران و سایر شهرها مازوت سوزی نیست؟ تصریح کرد: طبق گفته مسئولین برق حرارتی، "در فصل زمستان سهم گاز از سبد سوختی نیروگاه‌ها حدود 40 درصد است و 60 درصد بقیه از گازوئیل و مازوت تأمین می‌شود" و نمی‌توان منکر آن شد. عدم خاموشی برق به درستی یا اشتباه، جزو خطوط قرمز دولت تعریف شده و رسیدن به آن منجر به مصرف سوخت‌های مایع، تولید آلودگی بالا و درنتیجه افزایش مرگ‌های زودرس منتسب به آلودگی هوا خواهد شد. گمشده‌ی این معادله مدیریت مصرف و استفاده از سوخت‌های پاک است.
بیات یادآور شد علاوه بر شرایط اقلیمی، بخصوص باد کم‌توان در کشور و وجود تعداد فراوان روزهای وارونگی دما، تولید بالای آلودگی و توزیع منابع متحرک و ساکن در سراسر کشور، شاخص اصلی آلودگی هوا یعنی میانگین سالانه غلظت ذرات معلق ریز PM2.5 را بیش از 7 برابر رهنمودهای بین‌المللی (5 میکروگرم بر مترمکعب) نموده. این توزیع بالای غلظت، عامل سالیانه بیش از 50 هزار مرگ زودهنگام در ایران است.
وی در پاسخ به این سوال که آیا کیفیت گازوئیل‌ها پایین است و به دلیل تولید گوگرد بسیار زیاد منجر به آلودگی هوا می شوند؟ گفت: بر طبق گزارش‌های مرکز پژوهش‌های مجلس، مازوت و گازوئیل مصرفی کشور به دلیل گوگرد بالا موجب افزایش محسوس انتشار آلاینده اکسید گوگرد و ذرات معلق از نیروگاه‌های کشور و کاهش کیفیت هوا می‌شود. بر اساس آمارهای سالیانه انتشار آلودگی و سهمیه‌بندی میزان تولید آلودگی، سهم منابع متحرک مثل خودروها، اتوبوس‌ها، کامیون‌ها، بیش از منابع ساکن است؛ اما اگر سهم‌بندی منابع تولید آلودگی بصورت پویا و روزانه تعیین شود، در فصول سرد سال بواسطه‌ی استفاده از سوخت‌های مایع در نیروگاه‌ها و صنایع، سهم منابع ساکن از منابع متحرک بالاتر رفته که معمولاً در سهم‌بندی اعلامی مسئولین به آن توجه نمی‌شود.
بیات در پایان خاطر نشان کرد: باوجود تلاش در کاهش و بهینه‌سازی مصرف سوخت و صحبت با مردم برای مصرف بهینه، اگر گریزی از مصرف سوخت‌های مایع در نیروگاه‌ها و صنایع نیست، باید متناسب با پیش‌بینی شرایط جوی در گستره‌ی کشوری، توزیع مصرف این نوع سوخت را در نیروگاه‌های کشور با استفاده از مدل‌سازی و به هدف به حداقل رساندن خسارات ناشی از آلودگی هوا، ضابطه‌مند و با برنامه نمود.
