از آذرماه سال گذشته که یک شرکت نفتی دولتی ونزوئلا (PDVSA) و شرکت نفت آمریکایی «شورون» (Chevron) قراردادی در راستای افزایش تولید نفت امضا کردند، این موضوع به دلیل روابط بسیار نزدیک تهران- کاراکاس به ویژه در دولت سیزدهم توجهی ویژه یافت.
در آن برهه، دولت آمریکا به شرکت شورون مجوز ۶ ماهه داد تا مجدداً تعامل نفتی با ونزوئلا را آغاز کند، البته این مجوز به صورت مشروط به شرکت داده شد. کاخ سفید دستور داد که اولاً هیچ درآمدی نباید از محل حضور شورون به دولت کنونی ونزوئلا برسد و شورون حق دارد به میزان طلب خود از ونزوئلا نفت دریافت کند و دوم آنکه تمام این نفت باید راهی بازار آمریکا شود.
اگرچه برخی معتقدند که همکاری شورون با شرکت نفتی دولتی ونزوئلا ضمن کمک به بازپرداخت بدهی این کشور آمریکای جنوبی به شورون، فرصت جدید شغلی نیز برای آنها خلق خواهد کرد اما موانعی در این مسیر وجود دارد؛ موانعی از قبیل نبود دکل‌های حفاری تخصصی بزرگ که باعث شده اینک حدود یکصد هزار بشکه در روز نفت تولید کنند که نزدیک سطح تولید آنها پیش از وضع تحریم‌های واشنگتن در سال ۲۰۱۹ است.
بنابراین از نگاه کارشناسان حوزه انرژی، شورون برای افزایش تولید نفت در ونزوئلا راه آسانی پیش رو ندارد چراکه این دکل‌های خاص بعید است در ونزوئلا پیدا شود.
شورون در این مسیر نیازمند نصب دکل‌های ۱۰۰۰ تا ۱۵۰۰ اسب بخاری است و همین مسئله یکی از سختی‌های پیش روی این شرکت است زیرا دکل‌ها باید از سوی شرکت‌های ارائه دهنده خدمات میادین نفتی آمریکایی نصب شود و این شرکت‌ها فقط اجازه دارند به تأسیسات از پیش ساخته شده در ونزوئلا خدمت‌رسانی کنند.
افزایش تولید نفت ونزوئلا؛ برایند همکاری با ایران نه آمریکا
برخی عامدانه و با اغراض سیاسی در صدد القای این موضوع هستند که افزایش تولید نفت ونزوئلا، برایند و ثمره همکاری با شرکت آمریکایی شورون است در حالی که آمارها و مستندات موجود از نقش و اثرگذاری ایران در این زمینه حکایت می‌کند.
طبق آمار اوپک، میانگین تولید نفت ونزوئلا قبل از صادرات میعانات گازی ایران به این کشور برای افزایش تولید نفت فوق سنگین حدود ۵۱۶ هزار بشکه در روز بود. با آغاز صادرات میعانات گازی ایران در سپتامبر ۲۰۲۱، تولید نفت ونزوئلا افزایش یافت و تا قبل از حضور شرکت آمریکایی شورون به میانگین ۶۷۹ هزار بشکه در روز رسید.
با حضور شرکت شورون در دسامبر ۲۰۲۲ و آغاز دریافت نفت ونزوئلا در ژانویه ۲۰۲۳ نیز میانگین تولید نفت ونزوئلا از ۶۷۹ به ۷۲۷ هزار بشکه در روز افزایش یافت. البته این افزایش اندک می‌تواند تحت‌تأثیر عوامل دیگر همچون افزایش همکاری ایران و ونزوئلا نیز باشد.
اگر افزایش تدریجی و نه جهشی تولید نفت از ژانویه ۲۰۲۳ تاکنون را صرفاً منحصر در حضور شرکت شورون بدانیم، این افزایش تولید تنها حدود ۴۸ هزار بشکه در روز بوده‌است درحالی که با حضور ایران در ونزوئلا از سپتامبر ۲۰۲۱، تولید نفت ونزوئلا ۱۶۳ هزار بشکه در روز افزایش و جهش یافته‌است.
بنابراین با مقایسه میزان افزایش تولید نفت ونزوئلا، می‌توان به این نتیجه رسید که این افزایش نه بابت حضور شرکت شورون آمریکا بلکه به خاطر حضور ایران بوده است. عمده افزایش تولید نفت ونزوئلا به دلیل صادرات میعانات گازی ایران به این کشور آمریکای لاتین است که زمینه بی‌اثر کردن تحریم را فراهم کرده و سپس آمریکا نیز حاضر به همکاری حداقلی نفت در برابر بدهی با ونزوئلا شده‌است.
در پاسخ به افرادی که عامدانه یا سهوی در صدد القای رویگردانی ونزوئلا از ایران هستند باید گفت که چگونه سران کاراکاس به ایران پشت می‌کنند در حالی که به تازگی پروژه‌های جدید و متعدد نفتی بین دو کشور تعریف شده‌است؟!
بنابراین افزایش تولید نفت ونزوئلا کاملاً وابسته به میعانات گازی ایران است و سپس آمریکا نیز یک مجوز حداقلی صادر کرده‌است و همچنین پشت کردن ونزوئلا به ایران نیز با توجه به گسترش روابط نفتی دو کشور و تعریف انواع و اقسام پروژه‌های نفتی به نظر صرفاً یک ادعای سیاسی برای تخریب روابط دو کشور است.
شکست آمریکا مقابل شراکت راهبردی تهران- کاراکاس
درک اینکه چرا آمریکا برای همکاری نفتی دست به سوی سران کاراکاس دراز کرده‌است، دشوار نیست و در نگاه اول فرو رفتن آمریکا در بحران اوکراین به چشم می‌خورد که باعث کاهش تولید نفت در جهان و به موازات آن افزایش بهای آن شد. فشار بر آمریکا و متحدان آن به حدی رسید که آنها علاوه بر ونزوئلا، با افزایش صادرات نفت ایران هم موافقت کردند.
لازم به ذکر است که بهای نفت در ماه مارس پارسال پس از اعمال تحریم‌های گسترده آمریکا و اروپا علیه روسیه بر سر جنگ در اوکراین، به بالاترین حد از سال ۲۰۰۸ صعود کرد و به بیش از ۱۳۹ دلار در هر بشکه رسید. اگرچه قیمت‌ها از آن زمان کاهش پیدا کرده اما به دلیل عرضه محدود و نگرانی از ظرفیت مازاد تولید اندک «اوپک پلاس»، همچنان نزدیک به ۱۰۰ دلار در هر بشکه معامله می‌شود.
دلیل دیگر برای دراز شدن دست آمریکا سمت ونزوئلا به کارامدی شراکت راهبردی تهران- کاراکاس و نیز شکست آشکار پروژه تحریم این دو کشور برمی‌گردد.
ایران و ونزوئلا به عنوان دو کشوری که از ذخایر غنی نفت برخوردارند، همواره تحت فشار واشنگتن و متحدان اروپایی آن قرار داشته‌اند. با وجود این تنگناهای اقتصادی و فشارهای سیاسی، جمهوری اسلامی ایران به قدرت مؤثر منطقه تبدیل شده‌است. با ازسرگیری روابط ایران و عربستان، نظم نوینی در منطقه حکمفرما شده‌است که در آن آمریکا جایی ندارد.
افزون بر بهبود روابط ایران در دولت سیزدهم با همسایگان و کشورهای منطقه و فرامنطقه، تغییر عضویت تهران از ناظر به دائم در پیمان «شانگهای» و به تازگی الحاق به «بریکس» فضای نوینی را در سطح کلان رقم زده‌است که هدف اصلی همگرایی قدرت‌های نوظهور در این ائتلاف‌ها، تقابل با امپریالیسم با محوریت آمریکا است.
ونزوئلا نیز مانند ایران توانست تحریم‌های غرب را خنثی کند. طبق گزارش بانک مرکزی ونزوئلا، رشد اقتصادی این کشور در ۹ ماه اول سال ۲۰۲۲ در مقایسه با مدت مشابه سال ۲۰۲۱ معادل ۱۷.۷۳ درصد بوده‌است. به گفته مادورو، در پنج سه ماهه متوالی تغییرات مثبت در اکثر فعالیت‌های اقتصادی رخ داده که نشان‌دهنده عملکرد مطلوب تولید ملی است که از سه ماهه سوم سال ۲۰۲۱ آغاز شده است.
همچنین فعالیت غیرنفتی ونزوئلا در سال ۲۰۲۲ بین ژانویه تا سپتامبر ۱۴.۴۹ درصد رشد داشته و بخش تولید نزدیک به ۴۰ درصد افزایش یافته‌است. در همین مدت بخش خصوصی ۴۰.۱۶ درصد از جهش صنعتی را در حوزه‌های تولید ماشین‌آلات، مواد شیمایی، فلزات، پلاستیک، نساجی، محصولات چرمی و مواد غذایی به خود اختصاص داده‌است در حالی که بخش دولتی ۳۶.۲۷ درصد افزایش را به ثبت رسانده‌است که عمدتاً به دلیل فعال شدن مجدد شرکت‌های مهم دولتی در حوزه‌هایی مانند حمل و نقل و ساختمان بوده است. همچنین صادرات و واردات به ترتیب ۳۲.۵۷ درصد و ۱۱.۴۳ رشد داشته‌است.
فرجام سخن
در مجموع، همکاری نزدیک ونزوئلا با محور شرقی همچون ایران، چین و روسیه باوجود قرار داشتن در نقطه جنوبی کشور آمریکا، برای آمریکا یک شکست بزرگ به شمار می‌رود؛ همکاری‌هایی که باعث شده بسیاری از مقامات و رسانه‌های مطرح جهان، کارزار فشار حداکثری و تحریم نفتی این کشورها را ناکام بدانند.
در همین ارتباط چندی پیش پایگاه تحلیلی «نشنال ریویو» در گزارشی به موضوع رسیدن سومین محموله نفتی ایران به ونزوئلا پرداخت و تاکید کرد این گواه روشنی است که تحریم‌های انرژی آمریکا علیه این دو کشور نه تنها کارساز نیست بلکه حتی دیگر مقامات تهران و کاراکاس از تحریم‌ها هراسی ندارند.
اینک نیز مجوز آمریکا به شرکت شورون برای همکاری نفتی با ونزوئلا ناشی از شکست همین پروژه تحریم است. ضمن اینکه فرو رفتن آمریکا و متحدان آن در باتلاق اوکراین که افزایش بهای انرژی یکی از تبعات آن است، باعث شده که کاخ سفید سیاست تحریم نفتی را تا حدی کنار بگذارد به آن امید که با افزایش تولید و صادرات، قیمت آن کاهش یابد.
