طی روزهای اخیر انتشار برخی گزارش‌ها حکایت از کاهش پهنه آبی دریاچه ارومیه به حدود ۴درصد داشته‌اند. مجلس یازدهم ۲۱تیرماه۱۴۰۱ با طرح تحقیق و تفحص از عملکرد ستاد دریاچه ارومیه موافقت کرد و با گذشت بیش از یک سال و نیم گزارش آن در صحن علنی مجلس قرائت نشده است. با محمدرضا میرتاج‌الدینی نماینده تبریز و عضو هیات تحقیق و تفحص از ستاد احیای دریاچه ارویمه درباره سرنوشت طرح و بحران دریاچه گفت‌وگو کردیم.
گزارش تحقیق و تفحص از ستاد احیای دریاچه ارومیه به کجا رسید؟
تحقیق و تفحص آماده شده است و باید برای روزهای نظارت مجلس که روزهای سه‌شنبه است در دستور گزارش صحن مجلس قرار گیرد. ما در این طرح عملکرد ستاد احیای دریاچه ارومیه و اعتباراتی که گرفته بودند را بررسی کردیم. همچنین به این مسئله پرداختیم که از دستورالعمل‌های ستاد احیای دریاچه ارومیه چند مورد آن عملیاتی شده است.
گزارش‌هایی درباره کاهش پهنه آبی این دریاچه به ۶درصد منتشر شده است. به‌عنوان یکی از نمایندگان شمال غرب کشور چه پیگیری‌هایی در خروج وضعیت این دریاچه از بحران داشته‌اید؟
وضعیت بحرانی دریاچه ارومیه مسئله فراتر از تحقیق و تفحص است که باید همچنان آن را دنبال کنیم. درخصوص تحقیق و تفحص گزارش قرائت خواهد شد. برای احیای دریاچه ارومیه ۲۱دستورالعمل مثل لایروبی رودخانه‌های منتهی به این دریاچه، بارورسازی ابرها، تکمیل کردن تصفیه‌خانه‌های شهرهای بزرگ مثل تبریز و ارومیه و طرح بزرگ انتقال آب از سد کانی‌سیب و بند بادین آباد وجود دارد.
این پروژه‌ها به کجا رسیده‌اند؟
از نظر فیزیکی بیشتر پروژه‌ها تمام شده است و برخی مثل تصفیه‌خانه آب تبریز در شرف اتمام است. فاز اول تصفیه‌خانه آب تبریز تمام شده است و ۷۵میلیون متر مکعب آورده آب داشته است. فاز دوم تصفیه‌خانه آب تبریز با ظرفیت ۵۰میلیون متر مکعب آب هم باید به مقدار قبلی اضافه شود تا در مجموع در این بخش ۱۲۵میلیون متر مکعب آب تصفیه شده به دریاچه ارومیه سرازیر شود. ۷۵میلیون متر مکعب آب تصفیه شده نیز از ارومیه باید تامین شود تا در مجموع به رقم ۲۰۰میلیون متر مکعب سهم آب تصفیه شده برای دریاچه ارومیه برسیم. این پروژه‌ها تا کامل نشود، آب به دریاچه ارومیه نمی‌رسد، چون حدود ۳۰کیلومتر لوله‌گذاری شده است و پس آن در رودخانه رها می‌شود که همه آن هم به دریاچه نمی‌رسد. این مربوط به تبریز است. بنابراین باید لوله‌گذاری تکمیل شود و حداقل ۳۰ تا ۴۰ کیلومتر دیگر هم لوله‌گذاری شود تا نواقص برطرف شود.
امسال منابع مالی به ستاد احیای دریاچه ارومیه تخصیص داده شد؟
بله. دولت امسال برای ستاد احیای دریاچه ارومیه ۲هزار میلیارد تومان اعتبار گذاشته بود که پرداخت شد ولی تصفیه‌خانه‌ها، سد آدین آباد و رهاسازی آب ناقص هستند.
چه مقدار آب دریاچه ارومیه باید از تصفیه‌خانه‌های تبریز و ارومیه تامین شود؟
از مجموع این ۲شهر باید سالانه ۲۰۰میلیون متر مکعب آب تصفیه شده به دریاچه ارومیه سرازیر شود.
از سد کانی‌سیب و بند بادین آباد چه سهم آبی برای دریاچه ارومیه در نظر گرفته شده است؟
از مجموع این ۲سد باید ۶۵۰میلیون متر مکعب در هر سال آب به دریاچه ارومیه برسد. سد کانی‌سیب، تونل، کانال و روان‌سازی آن تکمیل شده است و پارسال با حضور آقای رئیس‌جمهور افتتاح شد و اولین آب سرازیر شده به حجم تقریبی ۳۰۰میلیون متر مکعب در فاصله زمانی ۶ماه روانه دریاچه ارومیه شد.
منابع آبی سد کانی‌سیب پایدار هستند؟
خیر. امسال روان‌سازی آب دیرتر انجام گرفت، چون سد کانی‌سیب کمبود منابع آب داشت و از طرف دیگر شاهد کاهش ۶۰درصدی بارش‌ها در حوضه آبریز دریاچه ارومیه بودیم. ما به‌طور مرتب پیگیر بوده‌ایم که این روان‌سازی آب زودتر انجام شود. از مهرماه دنبال این روان‌سازی بودیم ولی با تاخیر انجام شد. همین مسئله نیز باعث شد به کمترین سطح دریاچه ارومیه در تاریخش برسیم که چیزی حدود ۶۰۰میلیون متر مکعب آب در این دریاچه باقی مانده است.
سال گذشته شرایط چگونه بود؟
سال گذشته ۱میلیون و ۲۰۰هزار متر مکعب آب در دریاچه ارومیه وجود داشت. این دریاچه همچنان با تهدیدهایی در پیشبرد برنامه‌های احیا مواجه است. یکی از آنها خشکسالی است ولی عوامل انسانی در آن دخالت بیشتری داشتند چرا که آب بیشتری از حوضه آبریز دریاچه ارومیه برداشتند. مدیریت‌ها نیز در این زمینه خیلی ضعیف عمل کرده‌اند. وجود ۷۴هزار چاه غیرمجاز در بالا دست دریاچه ارومیه، همگی عوامل انسانی و ضعف مدیریتی هستند که برداشت بیش از حد و غیراستاندارد آب را در این منطقه رقم زده‌اند. این شرایط باعث شده‌اند که دریاچه ارومیه به این وضعیت بیفتد.
پیگیری ویژه‌ای در ارتباط با خاص‌ترین شرایط دریاچه ارومیه در شروع سال آبی امسال داشته‌اید؟
اخیرا نامه‌ای با امضای همه نمایندگان شمال غرب کشور خطاب به آقای رئیسی رئیس‌جمهور آماده کرده‌ایم و در مرحله بعد هم یک نامه برای تشریح وضعیت بحرانی دریاچه ارومیه با امضای همه نمایندگان شمال غرب کشور و ائمه جمعه مراکز چهار استان خطاب به مقام معظم رهبری خواهیم نوشت، چرا که دستورات فوق‌العاده برای این دریاچه لازم است.
یعنی راهکار فعلی حتی اگر کامل شوند، باز هم کفاف نمی‌دهند؟
خیر. ما باید منابع آب جدید برای دریاچه ارومیه در نظر بگیریم. بخشی از این کار باید در قالب بارورسازی ابرها انجام شود که وزارت نیرو شروع کرده ولی نتایج آن برای ما محسوس نبوده است. انتقال آب از مناطق دیگر جزو برنامه‌های دیگر ماست که پیگیرش هستیم. انتقال آب از دریاچه وان را مطرح کردیم ولی دولت ترکیه هنوز در این باره اعلام آمادگی نکرده است و نتیجه مشخص نیست. در داخل کشور نیز یکی از طرح‌ها انتقال آب از دریای خزر بود که به تایید نرسیده است. یکی طرح بزرگ دیگر هم که باید مورد مطالعه قرار گیرد، بودجه زیادی می‌خواهد ولی امکان‌پذیر است، انتقال آب از خلیج فارس به دریاچه ارومیه است. ما شاهد انتقال آب از دریای عمان به استان‌های مرکزی مثل یزد، کرمان و اصفهان هستیم که بیش از هزار کیلومتر از هم فاصله دارند. منتهی الیه خلیج فارس تا دریاچه ارومیه کمتر از این مقدار فاصله دارد و کمتر از هزار کیلومتر نیاز به انتقال آب وجود خواهد داشت. ما این کار را از دولت طلب می‌کنیم تا مطالعاتش را آغاز کند، چرا که دریاچه ارومیه یک مساله ملی است و مربوط به شمال غرب نیست. این دریاچه اگر خشک شود، ریزگردهای نمک آن نصف کشور از آذربایجان، زنجان و قزوین گرفته تا تهران را تهدید می‌کند، کما اینکه ما می‌بینیم ریزگردهایی که از عراق بلند می‌شود، نیمی از کشور را در بر می‌گیرد.
کدام‌یک از دولت‌ها در پیاده‌سازی ۲۱راهکار نجات دریاچه ارومیه تلاش بیشتری داشته‌اند؟
نمی‌توانم عدد بدهم. حدود ۸هزار میلیارد تومان در دولت قبل به ستاد احیای دریاچه ارومیه تخصیص داده شد و بخشی از پروژه‌ها پیش رفت و با احتساب بودجه امسال بیش از ۵هزار میلیارد تومان نیز تاکنون در دولت آقای رئیسی تخصیص داده شده است که در نتیجه برخی از پروژه‌ها تکمیل شدند.
آیا ملاحظات سیاسی خاصی وجود دارد که گزارش تاکنون در صحن علنی قرائت نشده است؟
خیر در نوبت صحن است، چون ما در این طرح به دنبال مچ‌گیری نبودیم؛ دنبال نظارت قانونی خودمان بودیم که کدام طرح‌ها اجرا شده است و کدام اجرا نشده است و چرا اجرا نشده است.
