ریاض ، پایتخت عربستان، ۲۰ آبان ماه میزبان ۵۷ تن از سران و مقامات ارشد مسلمان بود تا صدایی واحد از امت محمد (ص) در برابر جنایات رژیم صهیونیستی را به گوش جهان برساند. نشستی که با تکاپوی بی‌وقفه دولت ایران برگزار شد و آیت‌الله «سید ابراهیم رئیسی» صدایی که طنین آن گرچه بغض‌آلود بود، اما اقتداری را نشان می‌داد که از همان مظلومیت ریشه می‌گرفت.
تشریک مساعی با سران مسلمان
آیت‌الله رئیسی پس از پایان نشست سران کشور‌های عضو سازمان همکاری اسلامی با همتایان مسلمان و عرب خود دیدار کرد. یکی از مهمترین دیدارها، ملاقات با رئیس‌جمهور مصر و فلسطین محور نخست و اصلی این دیدار بود؛ دیداری مهم، با توجه به مجموع متغییر‌های حاکم بر روابط دو کشور. رئیس جمهور در این دیدار به یکی از مهمترین نشست‌های صلحی اشاره کرد که ۲۹ مهرماه در قاهره پایتخت مصر برگزار شد و با کارشکنی کشور‌های غرب، بدون دستاورد و حتی بیانیه‌ای ایجابی، به پایان رسید. به اعتقاد رئیس‌جمهوری «این ابتکار مثبت می‌توانست نقطه عطفی در پایان دادن به جنایات صهیونیست‌ها در قتل‌عام زنان و کودکان بی‌دفاع و بی‌گناه غزه باشد، اما کشور‌های غربی حامی رژیم صهیونیستی همانگونه که اجازه ندادند شورای امنیت و دیگر سازمان‌های بین‌المللی اقدام موثری در توقف این جنایات انجام دهند، مانع ثمربخشی این نشست نیز شدند».
آیت‌الله رئیسی همچنین انسداد مرز رفح را خلاف پروپاگاندای ایجاد شده علیه مصر، نتیجه فشار‌های غرب دانست، اما از ضرورت غلبه بر این فشار‌ها هم سخن گفت. عبدالفتاح السیسی هم کشورش را اصلی‌ترین آسیب‌دیده از پیامد‌های رویداد‌های فلسطین و غزه دانست. دیدار رئیسی-السیسی یکی از مهمترین دیدارها در حاشیه نشست سازمان همکاری‌های اسلامی بود. هم به جهت تبادل‌نظر درباره مهمترین موضوع دنیا اسلام یعنی فلسطین و هم به دلیل نهال نوپایی که در دولت سیزدهم در رابطه با مصر کاشته شد و این روز‌ها درحال جان گرفتن است. دولت سیزدهم در راستای بهبود روابط با کشور‌های اسلامی و تداوم سیاست همسایگی خود، عادی‌سازی روابط با مصر را در دستور کار قرار داده است که با توجه به تأکید رئیس‌جمهور مصر بر طرح‌ریزی برای تعمیق روابط با ایران و تعیین وزرایی که ماموریت اصلی آن‌ها این تعمیق است، به نظر می‌آید در آینده‌ای نه چندان دور مصر هم به جمع کشور‌های همراه با جمهوری اسلامی ایران بپیوندد.
ولیعهد جوان عربستان میزبان آیت‌الله رئیسی
پس از یازده سال، پس از هفت سال و پس از ۹ ماه. این تاریخ‌ها در سفر روز شنبه آیت‌الله رئیسی به عربستان اهمیت خاصی دارد. آخرین سفر مقام رسمی جمهوری اسلامی ایران به عربستان ۱۱ سال پیش بود، تهران و ریاض هفت سال روابطی پرتنش را تجربه کردند و در نهایت ۹ ماه پیش و در اسفند ۱۴۰۱ این تنش‌ها در سایه سیاست همسایه‌محوری و مدارا با منطقه پایان یافت. حال دیدار با ولیعهد جوان سعودی در ریاض نقطه عطف و هم‌صدایی دو کشور در برابر جنایات رژیم صهیونیستی بود. در این ملاقات توسعه روابط دوجانبه و همکاری‌های منطقه‌ای، مورد گفتگو و تأکید قرار گرفت و طرفین توافق کردند در آینده به تفصیل موضوعات دوجانبه و مسائل منطقه‌ای را مورد بررسی دهند.
دیدار با سران محور مقاومت
رئیس‌جمهور در جریان حضور در نشست سازمان همکاری‌های اسلامی در ریاض با سران کشور‌های مقاومت هم دیدار و درباره آخرین وضعیت تحولات میدانی در غزه، گفتگو کرد. حضور «بشار اسد» رئیس‌جمهور سوریه در نشست سران کشور‌های اسلامی و عرب پس از یک دهه طرد سوریه از دامان کشور‌های عرب، خود از جذاب‌ترین نکات این نشست بود و دیدار روسای جمهور ایران و سوریه در پایتخت عربستان هم بر این جذابیت افزود. رئیسی و اسد به عنوان دو محور مقاومت در برابر تجاوز رژیم صهیونیستی بر تداوم این مقاومت از یک سو و تسری آن به دیگر سرزمین‌های مسلمان تأکید کردند. اسد از مواضع روشنگرانه و حمایتگرانه آیت الله رئیسی قدرانی کرد و رئیس‌جمهور ایران هم بر توقف جنایات در غزه تأکید.
یکی از مهمترین این دیدارها، ملاقات با «نجیب میقاتی» نخست وزیر دولت پیشبرد امور لبنان به عنوان یکی از کشور‌های محور مقاومت بود که آیت‌الله رئیسی اساس مقاومت را مبتنی بر بازدارندگی و جلوگیری از تجاوز دشمنان دانست و با تأکید بر اینکه اقدامات مقاومت اسلامی حزب الله لبنان بر حکمت و عقلانیت استوار است، اما رژیم صهیونیستی منطق ندارد و زبانی جز زور نمی‌فهمد، تصریح کرد: اگر این اجلاس به نتیجه نرسد بیم آن می‌رود که ملت‌ها خودشان به میدان بیایند.
میقاتی هم ابراز همدردی صرف برای مردم غزه را ناکافی دانست و از تلاش‌های دیپلماتیک آیت الله رئیسی برای همگرایی در جهان اسلام حول مساله فلسطین و انجام اقدامات عملی برای کمک به مظلومان غزه تقدیر و تشکر کرد.
نخست‌وزیر مالزی دیگر مقام مسلمانی بود که در نشست ریاض با رئیس‌جمهور ایران دیدار کرد. تهران و کوالالامپور به عنوان دو کشور اسلامی، مدافع حقوق مردم مظلوم فلسطین بر اجرای مفاد بیانیه ریاض تصریح کردند. آیت‌الله رئیسی با بیان اینکه کشور‌هایی که طرفدار تسلیم و سازش و اهل محافظه‌کاری در برابر رژیم صهیونیستی بودند، امروز نادم و پشیمان هستند ولو آنکه این احساس خود را ابراز نکنند، اظهار داشت: شکست رژیم صهیونیستی در برابر مقاومت به‌هیچ عنوان جبران نخواهد شد. «انور ابراهیم» هم بر توقف حمایت کشور‌های حامی رژیم صهیونیستی تأکید کرد.
«محمد ولد الشیخ احمد الغزوانی» رئیس جمهور موریتانی، «عبدالفتاح برهان» رئیس شورای حکومتی سودان، «بولا احمد تینوبو» رئیس‌جمهور نیجریه هم دیگر سران کشور‌های مسلمان آفریقایی بودند که در حاشیه نشست ریاض با آیت‌الله رئیسی دیدار و گفتگو کردند. رئیس‌جمهور در این دیدارها رژیم صهیونیستی را مصیبت بزرگ برای امت اسلامی و همه جهان توصیف و تصریح کرد: ریشه بسیاری از مصائب در جهان، اسلام‌هراسی، ایران‌هراسی و اختلاف‌افکنی‌ها در جهان اسلام و قاره آفریقا رژیم صهیونیستی دانست. تشت در جهان اسلامی را دلیل جسارت و جنایت رژیم صهیونیستی در غزه و حل مسائل جهان اسلام را در گروی وحدت و انسجام کشور‌های اسلامی اعلام کرد.
سران این کشور‌ها هم ضمن تأکید بر جنایت اسرائیل در غزه از نطق روشنگرانه آیت الله رئیسی در نشست سازمان همکاری‌های اسلامی و اتحادیه عرب و همچنین تلاش برای توقف جنایات رژیم صهیونیستی در غزه قدردانی کردند. آیت‌الله رئیسی پیش از این و در حاشیه نشست سران اکو، در گفت‌وگوی مفصل با «رجب طیب اردوغان» رئیس‌جمهور ترکیه هم با ضروری دانستن اقدام هماهنگ جهان اسلام در دفاع از فلسطینیان تاکید کرده بود: ارزیابی بنده این است که اگر نشست اضطراری سازمان همکاری‌های اسلامی در عربستان منجر به کمک به ملت فلسطین و نجات آن‌ها نشود، دامنه درگیری‌ها در منطقه افزایش می‌یابد، چرا که ملت‌های منطقه متوجه می‌شوند که دولت‌های اسلامی در کمک به مردم فلسطین و غزه ناتوان هستند.
به چالش کشیدن واشنگتن در ریاض
یک ماه و پنج روز از هفت اکتبر ۲۰۲۳ می‌گذرد و این یعنی یک ماه و چهار روز از آغاز جنایت جنگی رژیم صهیونیستی علیه مردم بی‌پناه غزه و نیز آغاز اقدامات جمهوری اسلامی ایران برای پایان دادن به این جنایت می‌گذرد. تهران به فاصله یک روز از آغاز وحشی‌گری تل‌آویو، رایزنی‌ها و تماس‌های تلفنی با مقامات جهان و به ویژه کشور‌های اسلامی را آغاز کرد. تکاپوی ایران چنان گسترده و اثرگذار شد که هر اقدامی جز برگزاری نشست سازمان همکاری کشور‌های اسلامی و تصمیم‌گیری قاطع درباره جنایات رژیم صهیونیستی مورد پذیرش نبود.
یکی از مهمترین اهداف جمهوری اسلامی ایران از اصرار و پیگیری برای برگزاری این نشست، همراه‌سازی همه سرزمین‌های مسلمان در برابر رژیم صهیونیستی بود و این همراه‌سازی با توجه به مجموع تقلا‌های تل‌آویو برای عادی‌سازی روابط با کشور‌های مسلمان، دشوارتر از همیشه تحلیل می‌شد.
نشاندن اردوغان و اسد پشت یک میز و نشست و گفتگو با بن‌سلمان یعنی رساندن این دسته از کشور‌های اسلامی به این باور که رژیم صهیونیستی و غرب گزینه‌های قابل اعتمادی برای رابطه نیستند. راکت‌های حماس و مقاومت یک ماه است که هیمنه‌ی پوشالی اسرائیل را فرو ریخته‌اند و گنبد آهنین آن‌ها را به مخروطی بی‌خاصیت بدل کرده‌اند و این یعنی رژیمی که قابلیت دفاع از خود در برابر گروه‌های مقاومت را ندارد، نمی‌تواند امنیت منطقه و کشوری دیگر را تأمین کند و نیز رژیمی که سبوعیت را به جایی رسانده که وجدان انسان‌های همه کره زمین به درد آمده، نمی‌تواند شریکی انسانی برای مردم منطقه باشد.
این اعتقاد یعنی پایان دادن به زمزمه‌های عادی‌سازی حضور رژیمی اشغالگر در منطقه، یعنی پایان دادن به سناریو‌هایی که تحت عنوان پرطمطراق صلح در منطقه، به دنبال عادی‌سازی شر هستند. بیانیه پایانی نشست ریاض فاز تازه‌ای از روابط میان برخی از این کشور‌های مسلمان با غرب و به ویژه آمریکا باز خواهد کرد. جبهه‌ای که خالی از چالش هم نخواهد بود و آمریکا هزینه و حتی تاوان حمایت تمام قد خود را از اسرائیل بدهد. این چالش‌افزایی برای کاخ سفید در حالی محقق شد که یکی از مهمترین وجوه تمایز سخنرانی رئیس‌جمهور، به چالش کشیدن آمریکا به عنوان حامی اصلی رژیم صهیونیستی در جنایت بود.
تمایز سخنرانی رئیسی با دیگر سران سخنران
سخنرانی آیت‌الله رئیسی در نشست سران همکاری‌های اسلامی با آیه ۳۹ سوره حج آغاز شد، جایی که رئیس‌جمهور ایران خواند: «اُذِنَ لِلَّذین یُقاتَلونَ بِأنَّهُم ظُلِموا و إنَّ اللهَ عَلی نَصرِهِم لَقَدیر: به کسانی که جنگ بر آنان تحمیل گردیده، اجازه جهاد داده شده است؛ چرا که مورد ستم قرار گرفته‌اند؛ و خدا بر یاری آن‌ها تواناست». تمام دیدگاه جمهوری اسلامی ایران به بحران غزه در همین آیه نهفته است، تهران بر مبنای این آیه معتقد است که الف: جنگ بر مردم مظلوم غزه تحمیل شده است؛ از آن رو که رژیم صهیونیستی بیش از ۶ دهه است که سرزمین‌های مادری و تاریخی این مردم را اشغال و با حمایت آمریکا آن‌ها را آواره و یا شهید کرده است.
قرآن به مردمی که چنین مورد ستم قرار گرفته‌اند، هم اذن جهاد داده و هم توصیه موکد می‌کند و در نهایت خدا یاور آن‌هاست. آیات قرآن ریسمان امن الهی برای مسلمانان است و رئیسی تنها رئیس کشور‌های اسلامی بود که سخنان خود را با آیات آن آغاز کرد و سخنان خود را با سلام بر کودکان غزه به پایان برد: سلام بر کودکانی که از وحشتِ ظلم بر خود می‌لرزند، سلام بر شما که با دستان کوچکتان و بدن‌های نحیف‌تان، درندگی و وحشی‌گری صهیونیست‌های اشغالگر را به تصویر کشیدید. بغض صدای رئیسی در جمع سران کشور‌های اسلامی، نمادی از مظلومیت کودکان غزه بود، اما جملاتی که در همین بغض به گوش اتاق جنگ اسرائیل مخابره شد، هم نماد اقتداری است که ریشه آن در جان همان کودکان مظلوم ریشه دارد.
بازتاب حضور رئیس‌جمهور در نشست سازمان همکاری‌های اسلامی
سفر آیت‌الله رئیسی به ریاض مورد توجه رسانه‌های معتبر جهان و فعالان سرشناس سیاسی و رسانه‌ای قرار گرفت. سی‌ان‌ان حضور رئیسی در عربستان پس از یازده سال، از آخرین سفر مقام رسمی از ایران به این کشور را «مورد توجه» توصیف کرد. فعالان مدنی، سیاسی و رسانه‌ای جهان هم سخنرانی رئیس جمهور ایران در نشست سازمان همکاری اسلامی را متمایز از دیدگاه دیگر سران جهان اسلام ارزیابی کردند.
در نهایت یکی از قابل تأمل‌ترین دیدگاه‌ها درباره این سفر و حضور رئیس‌جمهور، تحلیلی به نقل از المانیتور است که به این مهم اذعان کرده که روابط ایران و ترکیه در نتیجه حمایت از فلسطین گرم‌تر شده است. این رسانه درباره تاثیر رویکرد مشترک تهران و آنکارا در حمایت از حماس بر روابط میان این ۲ پایتخت، تاکید کرد اگرچه تلاش‌های ترکیه برای برقراری آتش‌بس در غزه و آزادی اسرا تاکنون موثر واقع نشده، اما به نزدیک‌تر شدن روابط این کشور با ایران منجر شده است. نتایج ملموس این نشست، به‌رغم تمام جنایات غزه به زودی آشکار خواهد شد و همزمان با پایان این جنگ نابرابر و نسل‌کشی مردم مظلوم غزه، راهی تازه برای امت مسلمان برای همراهی و همکاری بیشتر باز خواهد شد.
