یکی از کارآمدترین ابزار‌های عملیات روانی «رسانه» است. کشور‌ها از این ابزار هم برای مدیریت افکار عمومی، آموزش، سرگرمی و گاهی هم با هدف ضربه زدن به دشمنان خود استفاده می‌کنند. پژوهشگران حوزه رسانه می‌گویند بیشترین تاثیرگذاری رسانه زمانی است که بتوان از شکاف‌ها بیشترین سوءاستفاده را کرد و به آن دامن زد. این شکاف‌ها گاهی مسائل و چالش‌های اجتماعی و فرهنگی و گاهی مسائل سیاسی و امنیتی است.
مشکلات اقتصادی نیز از دیگر چالش‌هایی است که می‌تواند موجب شکاف بین دولت و مردم در هر کشوری شود، به ویژه اینکه بخشی از این مشکلات اقتصادی با ابزار‌های دشمن ازجمله تحریم‌ها ایجاد شده باشد، انگیزه لازم برای تحریم‌کنندگان برای هم‌افزایی ابزار‌ها را برای آن‌ها فراهم می‌کند. کشورمان ایران که پس از پیروزی انقلاب اسلامی تحت تحریم‌های ظالمانه دولت آمریکا بوده، همواره تحت آماج حملات رسانه‌ای و ضدفرهنگی آمریکایی‌ها بوده است.
در این میان، انگلیسی‌ها هم که با اهداف خاص خود دنبال تاثیرگذاری بر افکار عمومی جهان و ازجمله ایران بوده‌اند نیز در رقابت خود با آمریکایی‌ها، سنگ تمام گذاشته‌اند. اما حملات رسانه‌ای به ایران در سال‌های اخیر و پس از شکست نظامی داعش و گروه‌های تروریستی در منطقه ابعاد جدیدی به خود گرفته است، به طوری‌که اگر در دو دهه گذشته رسانه‌های معاند اهداف رسانه‌ای خود را صرفا دفاع از دموکراسی و اطلاع‌رسانی اعلام می‌کردند، در سال‌های اخیر آن‌ها مستقیما وارد ادبیات جنگی و نظامی و تهییج افراد به اقدامات ضدامنیتی شده‌اند.
یکی از موارد مهم در مدیریت این رسانه‌ها، مساله تامین مالی است. در ادامه بر اساس اطلاعات موجود در صورت‌های مالی و بودجه‌ای، به بررسی سه رسانه اصلی معاندان پرداخته شده است.
هزینه ۷.۴ میلیارد دلاری BBC
رسانه بی‌بی‌سی تحت یک منشور سلطنتی تاسیس شده است و زیرنظر وزارت فرهنگ، رسانه و ورزش دولت انگلیس فعالیت می‌کند. گروه BBC متشکل از بخش‌ها و مجموعه‌های مختلفی شامل رادیو و تلویزیون و پخش آنلاین و متشکل از تعداد زیادی کانال‌های پخش داخلی و بین‌المللی و ازجمله پخش فارسی است. براساس اطلاعات صورت مالی منتهی به مارس ۲۰۲۳، مجموع هزینه‌های عملیاتی گروه BBC از مارس ۲۰۲۲ تا مارس ۲۰۲۳ حدود ۵ میلیارد و ۹۵۷ میلیون پوند (معادل ۷ میلیارد و ۳۷۵ میلیون دلار به نرخ فعلی) بوده است.
نگاهی به جزئیات هزینه‌های مالی گروه BBC نشان می‌دهد در سال مالی منتهی به مارس ۲۰۲۳ این رسانه به‌صورت مستقیم حدود سه‌میلیارد و ۷۸ میلیون پوند برای تولید محتوا هزینه کرده است. این هزینه‌ها شامل تولید محتوا در بخش‌های تلویزیونی، رادیویی و بی‌بی‌سی آنلاین بوده و همچنین در حوزه تلویزیونی تولیدات فیلم و سریال و ... بوده است. در کنار این رقم ۳ میلیارد پوندی، هزینه‌های حقوق و دستمزد و سایر هزینه‌های عملیاتی نیز به این رقم اضافه می‌شود که در نهایت مجموع هزینه‌های عملیاتی گروه BBC را به ۵ میلیارد و ۹۵۷ میلیون پوند می‌رساند.
۲ میلیارد دلار حقوق و دستمزد BBC
بررسی بخش‌های هزینه‌ای گروه BBC نشان می‌دهد در سال مالی ۲۰۲۲ (سال منتهی به مارس ۲۰۲۳) این گروه بدون در نظر گرفتن کارآموزان و کارمندان موقت، ۲۰ هزار و ۴۱۶ کارمند تمام‌وقت داشته است. طبق این گزارش، یک میلیارد و ۵۲۰ میلیون پوند معادل نزدیک به ۱.۹ میلیارد دلار برای بخش حقوق و مزایا (شامل حقوق و دستمزد، بیمه و بازنشستگی) هزینه کرده است.
از مقدار مذکور، حدود ۱ میلیارد و ۱۳۴ میلیون پوند مستقیما مربوط به حقوق و دستمزد و مابقی مربوط به بیمه و بازنشستگی و سایر مزایاست. اگر رقم نزدیک به ۱.۹ میلیارد دلاری را به طور متوسط بین ۲۱ هزار ۴۱۶ کارمند تمام وقت گروه BBC تقسیم کنیم این گروه در سال گذشته به طور میانگین به ازای هر کارمند ماهانه ۷ هزار و ۳۲۲ دلار هزینه کرده که این مقدار سالانه به ازای هر کارمند حدود ۸۸ هزار دلار خواهد شد. البته پرواضح است رقم مذکور ناخالص بوده و علاوه بر اینکه شامل بیمه و بازنشستگی نیز می‌شود، دریافتی و مزایای همه کارکنان هم بسیار متفاوت است.
حقوق‌های نجومی سلبریتی‌ها
یکی از بخش‌های اطلاعات صورت مالی گروه BBC، اطلاعات حقوق و دستمزد پرداختی به مجریان مشهور و مدیران بلندپایه این گروه است. براساس این اطاعات، گری لینه‌کر مجری فعلی و بازیکن پیشین تیم ملی فوتبال انگلیس که بازی‌های روز فوتبال انگلیس و جهان و پوشش خبری جام‌جهانی توسط بی‌بی‌سی را ارائه داده، در سال گذشته بالاترین دریافتی را در بین چهره‌های مشهور و حتی مدیران گروه BBC داشته است. درآمد وی در سال ۲۰۲۲ (سال مالی منتهی به مارس ۲۰۲۳) حدود ۱ میلیون و ۳۵۰ هزار پوند بوده است.
زوئی بال مجری برنامه صبحانه رادیو ۲ با ۹۸۰ هزار پوند در جایگاه دوم قرار دارد. درآمد آلن شیرر برای اجرای برنامه‌های ورزشی لیگ برتر، جام حذفی و جام‌جهانی نیز ۴۴۵ هزار پوند بوده است. هاو ادواردز با درآمد ۴۳۵ هزار پوندی، استفان نولان با درآمد ۴۰۰ هزار پوندی، فیونا بروس با ۳۹۵ هزار پوند، گرگ جیمز با ۳۹۵ هزار پوند، کن بروس و لورن لاورن با ۳۹۰ هزار پوند، سوفی راورث با ۳۶۵ هزار پوند، استیو رایت با ۳۶۰ هزار پوند و ناگا مونچتی با ۳۳۵ هزار پوند در رتبه‌های بعدی با بیشترین دریافتی سالانه در بین مجریان BBC قرار داشته‌اند.
درمجموع، طبق اطلاعات صورت مالی گروه BBC، در سال گذشته تعداد مجریانی که دریافتی سالانه بیش از ۱۷۸ هزار دلار داشته‌اند به ۵۱ نفر می‌رسد.
منابع درآمد‌های ۷ میلیارد دلاری
بخش مهمی از اطلاعات صورت مالی گروه BBC مربوط به درآمد‌های بی‌بی‌سی است. طبق صورت‌های مالی، درآمد‌های بی‌بی‌سی از چند منبع اصلی تامین می‌شود؛ اولین و اصلی‌ترین منبع درآمد این رسانه از یک کارمزد سالانه تحت‌عنوان فروش مجوز تماشای تلویزیون (TV License) است. طی ۱۰ سال اخیر این درآمد به طور میانگین معادل ۷۱ تا ۷۴ درصد از کل درآمدزایی BBC بوده است. در سال مالی منتهی به مارس ۲۰۲۳ این مبلغ ۱۵۹ پوند به ازای هر کاربر بوده است.
درکنار فروش مجوز تماشای تلویزیون، BBC درآمد‌های دیگری نیز دارد. حدود یک‌چهارم درآمدش از شرکت‌های زیرمجموعه آن به‌دست می‌آید که این درآمد‌ها شامل درآمد فعالیت‌های تجاری همچون پخش آگهی‌های تلویزیونی، فروش برنامه‌ها و خدمات بی‌بی‌سی است. ساختار گروه BBC به این صورت است که طبق منشور اولیه خود، فعالیت‌های پخش خدمات عمومی (PSB) را از عملیات تجاری جدا کرده است. درآمد بخش PSB از فروش مجوز تماشای تلویزیون است.
بازوی تجاری این گروه به‌صورت مستقل تامین مالی می‌شود و مستقل از بخش PSB فعالیت می‌کند. طبق آمار‌هایی صورت‌های مالی گروه BBC، درآمد این گروه از چهارمیلیارد و ۷۹۰ میلیون پوند در سال ۲۰۰۹ (سال مالی منتهی به مارس ۲۰۱۰) به پنج‌میلیارد و ۹۵۷ میلیون پوند در سال مالی منتهی به مارس ۲۰۲۳ رسیده است. با درنظر گرفتن نرخ تبدیل پوند به دلار، رقم دلاری درآمد گروه BBC در سال مالی ۲۰۲۲ حدود ۷ میلیارد و ۸۷ میلیون دلار خواهد بود. معادل ریالی درآمد این گروه با نرخ ارز آزاد به ۳۴۷ هزار میلیارد تومان می‌رسد.
هزینه خاص برای BBC فارسی
یکی از نکات جالب توجه در بررسی عملکرد مالی بی‌بی‌سی، هزینه‌های مربوط به سرویس‌های جهانی این شبکه است. این شبکه در حوزه سرویس جهانی خود در سال منتهی به مارس ۲۰۲۳ حدود ۳۵۲ میلیون پوند هزینه داشته و نکته جالب توجه این است که دفتر امور مشترک‌المنافع و توسعه وزارت خارجه انگلیس (FCDO) به‌عنوان دستگاهی دولتی بخشی از این هزینه را تقبل کرده است.
براساس اطلاعات ارائه شده در صورت مالی گروه BBC، در سال ۲۰۲۲، FCDO در راستای تعهد کمک ۲۸۳ میلیون پوندی تا مارس ۲۰۲۵، رقم ۹۴.۴ میلیون پوند کمک مالی به این گروه کرده است. همچنین FCDO با شروع جنگ روسیه- اوکراین یک بودجه ۴ میلیون پوندی مازاد بر تعهد قبلی برای کمک به پوشش اخبار اوکراین به بخش بین‌الملل BBC ارائه داده است.
یک خیریه بازوی جاسوسی BBC
سال‌های پیش نازنین زاغری در ایران دستگیر شد. ۲۵ مهر سال ۹۶ عباس جعفری‌دولت‌آبادی دادستان وقت تهران در خصوص نازنین زاغری گفته بود: «شوهر وی تبعه انگلیس و خود وی نیز دارای تابعیت مضاعف از انگلیس بوده و در سیستم آن کشور فعالیت می‌کرده است. وی مسئول آموزش خبرنگاری آنلاین بی‌بی‌سی فارسی بوده که با هدف جذب و آموزش افرادی برای فعالیت تبلیغی علیه ایران اقدام کرده است.»
نکته قابل تامل اینکه، طبق اظهارات فرانچسکا آنسوورت، مدیر گروه سرویس جهانی بی‌بی‌سی: «نازنین زاغری مدتی در «مدیا اکشن» نهاد خیریه بخش جهانی بی‌بی‌سی در یک سمت اداری کار می‌کرد.» براساس اطلاعات ارائه شده از سوی BBC، موسسه خیریه مدیا اکشن (BBC Media Action) طی سال گذشته در ۲۴ کشور، از رسانه‌های مستقل محلی حمایت کرده است.
براساس اطلاعاتی که گروه BBC منتشر کرده، درحال حاضر فعالیت خیریه مدیا اکشن در کشور‌ها شامل الجزایر، عراق، لبنان، لیبی، فلسطین، تونس، سوریه، اوکراین، گرجستان، ازبکستان، ارمنستان، اتیوپی، کنیا، نیجریه، سیرالئون، سومالی، سودان جنوبی، تانزانیا، افغانستان، بنگلادش، کامبوج، هند، اندونزی و میانمار و نپال است.
