پایگاه خبری-تحلیلی مادرن دیپلماسی با توجه به گسترش اخیر ائتلاف بریکس ، در گزارشی درباره این که چگونه این ائتلاف می‌تواند قدرت و نفوذ گروه جی7 را در ژئوپولیتیک جهانی تضعیف کند، نوشت: درک وسعت و نفوذ ائتلافی مانند بریکس به منظر ژئوپولیتیکی وابسته است. کمک بریکس به بالا بردن میزان تولید ناخالص داخلی جهانی(۳۱.۵ درصد) از کمک جی۷(۳۰.۷ درصد) پیشی گرفته است و حالا نزدیک به یک سوم فعالیت اقتصادی جهانی را تشکیل می‌دهد و تبدیل به صدای کشورهای در حال توسعه شده است.
پانزدهمین نشست بریکس از ۲۲ تا ۲۴ اوت در ژوهانسبورگ، آفریقای جنوبی برگزار شد و از همان طرح همکاری بریکس و آفریقا، یعنی شراکت برای رشد سریع دوجانبه، توسعه پایدار و چندجانبه‌گرایی فراگیر پیروی می‌کرد. بریکس هدف تغییر در چشم‌انداز سیاسی-اقتصادی به سود خود، افزون بر آن شکل دادن به نظم سیاسی و اقتصادی جهانی مطابق با منافع مشترکشان را دنبال می‌کند. اوج‌گیری اخیر بریکس و تحولاتی مانند دلارزدایی، اقدام به توسعه بریکس و پافشاری چین برای کنار زدن جی۷ و تبدیل کردن بریکس به یک رهبر جهانی، موجب شکل‌گیری رقابت میان جی۷ و بریکس شده است.
اهمیت بریکس
کمک بریکس به میزان تولید ناخالص داخلی جهانی که در پایان سال ۲۰۰۰ ،۲۳.۳ درصد بود، امروز از کمک جی۷ به تولید ناخالص داخلی جهان پیشی گرفته که آن را به رقیبی قابل توجه و راهبردی برای جی۷ تبدیل کرده است. نشست ۲۰۲۳ بریکس به بزرگ‌ترین نشست تاریخ تبدیل شد، چرا که بریکس از روسای ۶۹ کشور برای شرکت در این نشست دعوت کرد که اوج‌گیری، ارزش رو به افزایش و پذیرش جهانی آن را نشان می‌دهد.
برگزاری پانزدهمین نشست بریکس در ژوهانسبورگسازوکار و ساختار بریکس در خدمت گسترش صلح، امنیت، توسعه و همکاری برای ایجاد جهانی بی‌طرف و برابر و تبدیل شدن به چشم‌انداز و تا حدی، جایگزینی برای پیوستن دیگر کشورها است. بریکس را که امروز، ۴۱ درصد جمعیت جهان، ۳۰ درصد مساحت زمین، ۳۱.۵ درصد میزان تولید ناخالص داخلی جهانی و ۱۶ درصد از تجارت جهانی را تشکیل داده است، نمیتوان نادیده گرفت. ارتقای همکاری، رشد اقتصادی و توسعه و افزایش ارتباطات میان ملت‌ها سه رکن اصلی بریکس است. این ائتلاف از سال ۲۰۰۹ بیش از ۳۰ مورد همکاری را میان کشورهای خود و دیگر کشورهای هم‌نظر رقم زده است. با ارزش کلی بریکس که با اقتصاد آمریکا برابری می‌کند، این ائتلاف به صدای برای «جنوب جهانی» تبدیل شده و تلاش می‌کند در نظم جهانی تغییر ایجاد کرده و در نهادهایی مانند سازمان ملل، سازمان بهداشت جهانی، سازمان تجارت جهانی و صندوق بین‌المللی پول اصلاحاتی ایجاد کند.
تلاش چین برای تبدیل کردن بریکس به جایگزینی برای جی۷
در سال‌های اخیر، ابتکارات و اقدامات ژئوپولیتیکی چین تنها به منظور تعیین جایگاهی برای خود و مقابله با الگوی آمریکایی نظم جهانی نیست. اقدامات راهبردی مانند ابتکار کمربند و جاده، سازمان همکاری شانگهای، ابتکار توسعه جهانی و ابتکار تمدن جهانی و پذیرش جهانی آن‌ها برای چین میدان عمل گسترده‌ای فراهم کرده است تا در آینده، آمریکا را پشت سر بگذارد. در چنین شرایطی، اهمیت رو به افزایش بریکس و تبدیل شدن آن به رقیبی برای جی۷ مورد توجه کشورهای دیگر نیز قرار گرفته است و روی پیوستن به این گروه برای تامین منافع خود تمرکز کرده‌اند.
تغییر شکل دادن بریکس از ائتلافی غیر متعهد برای منافع اقتصادی کشورهای در حال توسعه به قوایی سیاسی برای به چالش کشیدن آشکار غرب هنوز کاملا به وقوع نپیوسته است. توسعه بریکس و در بر گرفتن شش کشور مسیر این ائتلاف و رویکرد آن نستب به ژئوپولیتیک جهانی را تغییر خواهد داد. استدلال سیریل رامافوسا، رییس جمهور آفریقای جنوبی این است که گسرتش بریکس گروه چندگانه‌ای از کشورهایی با خواسته‌های مشترک شکل خواهد داد و هند،روسیه، چین و برزیل از چنین رویکردی حمایت می‌کنند. دعوت برزیل از ایران، مصر، عربستان سعودی، امارات متحده عربی، اتیوپی و آرژانتین برای پیوستن به بریکس در ژانویه ۲۰۲۴ موجب ایجاد تنوع در قدرت،جایگاه و کارآیی آن در ژئوپولیتیک جهانی خواهد شد. افزوده شدن این کشورها موجب گسترش بریکس خواهد شد، چراکه حضور کشورهایی با ذخایر بزرگ نفتی مانند ایران، عربستان سعودی، امارات متحده عربی و روسیه که دارای ۴۳ درصد ذخایر جهان است و با افزوده شدن سهم اعضای جدید در میزان تولد ناخالص داخلی، قدرت چانه‌زنی بریکس در سیاست قدرت جهانی افزایش خواهد داد.
حضور رییس جمهور ایران در نشست بریکسبرای درک ملحق شدن این کشورها باید اشاره کرد که افزوده شدن عربستان سعودی، و امارات متحده عربی باعث افزایش سلطه بریکس در ژئوپولیتیک خاورمیانه می‌شود که الگوی آمریکایی نظم منطقه را تضعیف خواهد کرد. اخیرا، اقدام چین به انجام شدن توافق صلحی میان عربستان سعودی و ایران غرب را نگران قصد مقابله پکن با غرب کرده است. بریکس برای چین فرصتی فراهم می‌کند که دامنه عملش را گسترش دهد، در نتیجه، روابط فعلی آن با اعضای جدید بریکس باید به دقت بررسی شود، چراکه می‌تواند بر فعالیت‌های این ائتلاف در آینده اثر بگذارد.
شی جینپینگ، رییس جمهور چین طی سخنرانی‌اش در بریکس گفت، در حالی که چین به دنبال گسترش بریکس است، بر بیزاری از هژمونیسم تاکید داشته و خواستار نظم منصفانه جهانی است. اگرچه، چین و روسیه بریکس را راهی برای مقابله با سلطه غرب و کنار زدن جی۷ در سال‌های آتی می‌دانند. بنابراین، استفاده از ارز رایج داخلی برای تجارت اعضای بریکس و تلاش برای دلار زدایی در نظام جهانی اقتصاد با این اهداف انجام می‌شود. با این وجود، دلار زدایی هنوز رویای دوری به نظر میرسد؛ نهادهای تحت رهبری چین و تقویت جایگاه چین در دیگر ائتلاف‌هایی مانند سازمان همکاری شانگهای به چنین اقدامی شتاب می‌بخشند و از این رو، نقش جی۷ برای مقابله با آن به نقشی محوری تبدیل شده است.
درباره مسئله تبدیل شدن بریکس به جایگزین و رقیبی استراتژیک برای جی۷، پس از حمله روسیه به اوکراین در فوریه ۲۰۲۲، تغییری در ژئوپولیتیک جهانی به وجود آمده است. روایت ضد غربی و پذیرفتن آن برای فاصله گرفتن از نظم جهانی تحت رهبری آمریکا شتاب گرفته است که در تلاش برای استفاده از ارز رایج داخلی برای تجارت برای دلارزدایی جهانی مورد توجه است. با این که حمله روسیه به اوکراین موجب متحد ساختن غرب علیه روسیه شد، اما موجب فاصله افتادن میان آن‌ها و بقیه جهان شد، چرا که یک‌پارچگی غرب با پس‌زمینه نظمی جهانی شکل گرفته است که بر اثر جنگ سرد، اختلافاتی در آن وجود دارد و نقش قدرت‌های نوظهوری مانند چین و هند و ائتلاف‌هایی مانند بریکس نیز پررنگ‌تر شده است. اقدام برای تعیین ارز بریج نیز شتاب گرفته است که تاثیر خود را روی جی۷ و جایگاه آمریکا در اقتصاد جهانی خواهد گذاشت.
در عین حال که ظهور و اوج‌گیری بریکس در دو دهه گذشته تاثیرگذار و بی‌چون‌وچراست، اعضای این ائتلاف نسبت به اعضای داخلی بریکس با اعضای جی۷ تجارت بیشتری انجام می‌دهند. تجارت چین، بزرگ‌ترین اقتصاد این ائتلاف، با اعضای جی۷(۲۷ درصد) بیشتر از تجارت با اعضای بریکس(۷ درصد) بوده است و این جنبه‌ها در مورد هند، آفریقای جنوبی و روسیه نیز دیده شده است. برزیل در این میان، استثنا بوده است. در شرایط فعلی، بریکس نمی‌تواند مشوق‌هایی مالی و اقتصادی را ارائه کند که جی۷ قادر به ارائه آن است، چراکه پذیرفته بودن جهانی دلار برای جی۷ دامنه عمل بهتری برای رقابت با بریکس فراهم می‌کند. ملحق شدن اعضای جدید و به کار گرفتن ارز رایج بریکس در سال‌های آتی موجب تقویت بریکس خواهد شد. بریکس با اعضای جدید و محبوبیت پیدا کردن در میان کشورهای بیشتر در سال‌های آتی، برای کشورهایی که مایل به همراهی با صعود جنوبی جهانی و بریکس باشند، اهمیت استراتژیکی پیدا خواهد کرد و تبدیل به جایگزینی برای جی۷ خواهد شد.
اگر بریکس تصمیم دارد اهمیت خود را در ژئوپولیتیک جهانی در دهه‌های آتی حفظ کند، اعضای آن(فعلی و جدید) باید گرد هم بیایند و تصویر کلی شفافی برای حفظ اصول اساسی‌شان تعیین کنند. توسعه بریکس چشم‌انداز خوبی است، چراکه صدای آن را رساتر کرده و آن را قادر می‌سازد برای ورود به حوزه‌های جدید مانند فضا، هوش مصنوعی و دیگر موارد ریسک کند. اگرچه، اعضای بریکس باید تجارت با یک‌دیگر، اقتصاد داخلی‌شان و بانک جدید توسعه را تقویت کنند و روندی برای واسطه‌گری را آغاز کنند که باعث خواهد شد بریکس به بازیگری جدی برای پرداختن به مسائل و تهدیدهای جهانی تبدیل شود.
