آزادسازی پول‌های مسدود شده کشور نزد بانک‌های کره جنوبی و انتقال آن به قطر و همچنین آزادسازی ۵ زندانی آمریکایی ، به مذاق بسیاری از مخالفان این توافق از جمله رسانه‌های خارجی فارسی‌زبان خوش نیامده است.
تاکید بر گزاره‌ای، چون «اختلاف ۲ طرف بر سر نحوه استفاده از پول‌های آزاد شده» مستمسکی است تا به واسطه آن، رسانه‌های یادشده نهایی شدن و به نتیجه رسیدن توافق را مورد تردید قرار دهند. همچنین فضاسازی درباره مقاصد مصرفی این پول از سوی ایران و ایجاد بدبینی در این زمینه در دستور کار این رسانه‌ها است.
زیر سوال بردن ارزش اقدام دستگاه دیپلماسی کشورمان در زمینه آزادسازی پول‌ها و بی‌مقدار دانستن ۶ میلیارد دلار، از دیگر محور‌های خبری-تحلیلی برای کمرنگ کردن اهمیت این رویداد است.
این گزارش محور‌های برجسته رسانه‌های بیگانه در مورد توافق اخیر ایران و آمریکا را مورد بررسی قرار داده است.
طیفی از رسانه‌های فارسی‌زبان بیگانه از یک سو دولت دموکرات آمریکا را به خاطر توافق با تهران شماتت می‌کنند و از سوی دیگر دسته‌ای از این رسانه‌ها تلاش دارند این گونه نشان دهند که این پول اصلا در اختیار ایران قرار نمی‌گیرد که بخواهد به میل خود آن را خرج کند
اختلاف تهران و واشنگتن در توافق اخیر کجاست؟
نحوه دسترسی و استفاده ایران از پول‌های آزاد شده به ادعای این رسانه‌ها به «محل اختلاف» ایران و آمریکا بدل شده است؛ اختلافی که «نگرانی‌ها از نهایی نشدن فرآیند تبادل زندانیان میان تهران و واشنگتن» را افزایش داده است. وزیرخارجه ایران گفته نحوه استفاده از این پول با «صلاحدید» تهران خواهد بود. با این حال مقام‌های ارشد کاخ‌سفید می‌گویند این پول‌ها تحت نظارت دقیق خزانه‌داری آمریکا از حساب خارج خواهند شد و تنها برای مصارفی انسان‌دوستانه و در چارچوب تحریم‌ها قابل استفاده‌اند.
به نوشته بی‌بی‌سی فارسی به نظر می‌رسد بخش مهمی از اظهارات هر دو طرف با هدف راضی کردن افکارعمومی داخلی عنوان شده است، اما با این حال، تضاد در این اظهارات نگرانی‌ها از نهایی نشدن فرآیند تبادل زندانیان میان تهران و واشنگتن را افزایش داده است.
تحلیلگر دویچه‌وله فارسی هم نحوه دسترسی ایران به مبالغ آزادشده را کماکان موضوعی چالشی دانست و اضافه کرد: تجزیه و تحلیل اطلاعات موجود نشان می‌دهد، موضع‌گیری جمهوی اسلامی به‌خصوص با توجه به مواضع دولت رئیسی در اهمیت‌زدایی از مذاکرات با کشور‌های غربی و گرفتن ژست اقتدار، جنبه تبلیغاتی دارد.
پول‌های آزادشده کجا می‌رود؟
با اینکه آمریکا اعلام کرده بر موارد استفاده از پول نظارت دارد، رسانه‌های خارجی فارسی‌زبان همصدا با برخی جمهوریخواهان در ایالات متحده ادعا می‌کنند این پول صرف «سیاست‌های جمهوری اسلامی در منطقه» خواهد شد یا بر اثر «فساد» به دست مردم نخواهد رسید.
«مجید محمدی» جامعه‌شناس در گفتگو با ایران اینترنشنال مدعی شد: این پول صرف «فساد، گسترش‌طلبی در منطقه و کمک به سازمان سرکوب» در ایران می‌شود.
این کارشناس با تاکید بر واژه‌هایی، چون «سرکوب» تلاش کرد میزان تاثیرگذاری اظهاراتش را افزایش دهد. «شاهین مدرس» هم در گفتگو با صدای آمریکا همین ادعا را مطرح کرد.
در عین حال برخی دیگر از رسانه‌ها تلاش می‌کنند این گونه نشان دهند که این پول اصلا در اختیار ایران قرار نمی‌گیرد که بخواهد به میل خود آن را خرج کند. دویچه‌وله فارسی در این باره نوشت: مبالغ آزادشده کره جنوبی مشابه مبالغی که در عراق مسدود شده بودند، در کنترل مستقیم جمهوری اسلامی نیست تا هر طور بخواهد هزینه کند.
این رسانه آلمانی یک گام پیشتر گذاشت و ادعا کرد حتی این پول مشکلی از ایران حل نمی‌کند. به ادعای دویچه‌وله، موضوع مهم‌تر آن است که معادل ریالی این شش میلیارد دلار در گذشته در دولت روحانی یا دولت رئیسی مورد استفاده قرار گرفته و در واقع پیش‌خور شده است.
اصرار بر «گروگانگیری»
رسانه‌های فارسی‌زبان خارجی در روز‌های اخیر مواضع و واکنش جمهوریخواهان آمریکایی مخالف توافق با ایران را به طور گسترده پوشش دادند
رسانه‌های خارجی فارسی‌زبان با تاکید بر کلیدواژه «گروگانگیری»، تلاش می‌کنند دستگیری دوتابعیتی‌ها در ایران را کنشی غیرمشروع و خارج از اصول قواعد بین‌المللی به تصویر کشیده و ادعا می‌کنند تبادل زندانیان با پول، سبب تداوم این سیاست از سوی ایران خواهد شد.
«جلیل روشندل» استاد روابط بین‌الملل در مصاحبه با ایران‌اینترنشنال و صدای آمریکا، مدعی شد که وقتی جمهوری‌اسلامی احساس کند که می‌تواند از طریق دریافت پول گروگانگیری کند، دیگر تمایلی ندارد که قوانین علیه گروگانگیری را امضا کند، این در حالی است که سیاست گروگانگیری با عرف و سنت بین‌الملل ناسازگار است.
«شایان سمیعی» در گفتگو با ایران اینترنشنال، مدعی شد تن دادن دوباره غرب به سیاست گروگانگیری ایران این پیام را به نظام می‌دهد که اگر بتواند هر فرد دوتابعیتی را دستگیر کرده و به او ایراد نیم‌بندی وارد کند، می‌تواند در قبالش پولی به دست بیاورد.
کارشناسی دیگر در این رسانه «پاداش دادن» به ایران را موجب بدعادت شدن ایران و تسری این رفتار به دیگر کشور‌ها دانست و ادعایش را به اظهارات چند سال پیش «محسن رضایی» مستند کرد که از به اسارت گرفتن ۱۰۰۰ نفر از آمریکایی‌ها و دریافت هزاران میلیارد غرامت برای حل مشکل اقتصادی کشور سخن گفته بود.
«مهران براتی» در صدای آمریکا مدعی شد «پاداش‌دهی» آمریکا به ایران، تنها موجب تداوم سیاست‌های ایران در حوزه «گروگانگیری» می‌شود.
در این ارتباط، همچنین واکنش جمهوریخواهان مخالف توافق با ایران در آمریکا در این رسانه‌ها به صورت گسترده پوشش داده شد.
القای سرخوردگی و حقارت به ایرانیان
رسانه‌های خارجی فارسی‌زبان آزادسازی ۶ میلیارد دلار از اموال بلوکه شده ایران را نه تنها دستاوردی برای دستگاه دیپلماسی نمی‌دانند، بلکه آن را «حقارت‌آمیز» می‌خوانند. تداوم تحریم‌ها، دریافت «پول خودمان» و استفاده از آن تحت نظارت آمریکا و مقایسه نحوه آزادسازی دارایی‌های ایران در ماجرای آزادی «جیسون رضائیان» و ... مولفه‌هایی است که روی آن تاکید می‌شود.
«امید معماریان» در گفتگو با ایران اینترنشنال، دریافت پول فروش نفت ایران از این طریق که در بانکی در قطر ذخیره شود و در قالب کالا‌هایی محدود و تحت نظارت آمریکا به مصرف برسد را «تحقیرآمیز» خواند.
«مهدی مهدوی آزاد» هم در ایران اینترنشنال ضمن «بسیار ناچیز» شمردن این رقم، دریافت آن از طریق «گروگانگیری» و از طریق سازوکار‌های نظارتی را نشان دهنده «فلاکت» ایران دانست که ناشی از سیاستی است که همه ابعاد کشور از جمله سیاست خارجی را «کوچک» و «حقیر» کرده است.
«علی حسین قاضی‌زاده» هم در گفتگو با این رسانه مدعی شد جمهوری اسلامی بعد از چند سال دیپلماسی و در نتیجه سیاست نادرست به چیزی تن داد که چیزی جز آزادسازی منابع خودش نیست در حالی که می‌توانست پیش از این با توافق با بایدن برجام را به امضا برساند و بسیار بیش از این‌ها به دست بیاورد.
رسانه‌های خارجی فارسی‌زبان در مورد موقعیت و انگیزه‌های ایران در توافق اخیر هم‌نظر نیستند و بعضا در مورد آن ضدونقیض‌گویی می‌کنند
این کارشناس مدعی شد: چیز قابل افتخاری در این توافق وجود ندارد. اینکه در عرصه بین‌المللی به عنوان یاغی شناخته شوی و در برابر آزادسازی اتباع خودت، پول خودت را آزاد کنی، اسمش نه توافق است و نه دستاورد.
بالاخره ایران امتیاز گرفته یا عقب‌نشینی کرده است؟
رسانه‌های خارجی فارسی‌زبان با وجود اتفاق نظر نسبی روی محور‌هایی که در بالا به آن اشاره شد، در مورد موقعیت ایران در توافق اخیر هم‌نظر نیستند و بعضا در مورد آن ضدونقیض‌گویی می‌کند. در حالی که برخی معتقدند ایران موفق به امتیازگیری از غرب شده است، دسته‌ای دیگر می‌گویند ایران بخاطر حضور نیرو‌های نظامی آمریکا در منطقه ناچار به عقب نشینی و تفاهم شده است.
«حسین آقایی» در گفتگو با ایران اینترنشنال اعزام ادوات و تجهیزات نظامی آمریکا به منطقه را دلیلی برای «عقب‌نشینی» ایران و تفاهم ناگزیر از سوی مقام‌های تهران دانست. او گفت در شرایط قدرت‌نمایی آمریکا در منطقه، اگر ایران رویارویی می‌کرد، مضراتش به مراتب بیشتر می‌بود؛ بنابراین شرایط را مدیریت کرد و تصمیم گرفت امتیازاتی بدهد.
مخالفان توافق ایران و آمریکا، بایدن را به مماشات با ایران و باج دادن به جمهوری اسلامی برای آزادسازی زندانیان آمریکایی و به اصطلاح دستاوردسازی در آستانه انتخابات آمریکا متهم می‌کنند. «کامبیز غفوری» در گفتگو با ایران اینترنشنال گفت: تبادل زندانیان می‌تواند برای بایدن در رقابت‌های پیشاانتخاباتی برگه تبلیغاتی خوبی باشد.
«روح‌الله رحیم‌پور» هم در گفتگو با این رسانه این پرسش را مطرح ساخت: اگر آمریکا می‌خواهد این پول را به ایران برگرداند، چرا این آزادسازی را در پروسه‌های دیپلماتیک و توافق‌های دیگر انجام نمی‌دهد؟
کارشناسی دیگر در این رسانه گفت: در دولت ترامپ هم زندانی آزاد شد، ولی ترامپ به ایران پولی نداد. بایدن می‌توانست بدون اینکه کوچکترین امتیازی به ایران بدهد، با فشار آوردن به ایران زندانی‌ها را آزاد کند. بایدن سیاست مماشات را در قبال ایران در پیش گرفته است. حتی برخی معتقدند که بایدن با جمهوری اسلامی ایران سمپاتی دارد و این خطر بسیار بزرگی است.
توافق گسترده‌تری در راه است؟
برخی رسانه‌ها این توافق را بی‌ارتباط با برجام می‌دانند و گروهی دیگر آن را زمینه‌ساز تسهیل توافق هسته‌ای می‌بینند
مخالفان تنش‌زدایی میان میان تهران و واشنگتن، نگرانی‌های رژیم صهیونیستی در مورد ابعاد احتمالی گسترده‌تر این توافق را هم پوشش دادند.
به نوشته رادیو فردا، یک روز پس از اعلام معامله میان دولت آمریکا و جمهوری اسلامی ایران بر سر مبادله زندانی میان دو کشور، مقام‌های ارشد اسرائیلی در گفتگو با روزنامه نیویورک تایمز خبر از این دادند که این معامله بخشی از «تفاهم‌های گسترده» است.
برخی رسانه‌های این توافق را بی‌ارتباط با برجام می‌دانند و دسته‌ای دیگر آن را زمینه‌ساز تسهیل توافق هسته‌ای می‌بینند.
به نوشته دویچه وله، طبق این توافق که موازی برجام است، دو طرف با تنش‌زدایی از نقطه جوش درگیری دور می‌شوند. افزایش همکاری‌های کنترل‌شده جمهوری اسلامی با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و جلب رضایت تلویحی آن و خودداری از تولید سوخت هسته‌ای با غنی‌سازی اورانیوم بیش از شصت درصد و تنش‌زدایی با دولت‌های عربستان سعودی و امارات هم قرینه‌های معناداری هستند.
این رسانه افزود: البته کماکان جمهوری اسلامی در حفظ و تداوم راهبرد سیاست خارجی ستیزه‌جوی خود اصرار دارد، اما تنگنا‌های مختلف باعث شده که بر رویکرد تهاجمی مکث کرده و به دنبال تنش‌زدایی‌های مقطعی برای کاهش فشار‌ها باشد. دولت‌های غربی نیز در مهار تهدیدات جمهوری اسلامی و شرایط ملتهب خاورمیانه کارت‌های بازی محدودی دارند. آن‌ها در واقع گزینه مطلوب ندارند و باید از بین گزینه‌های بد کم دردسرترین را انتخاب کنند. این شرایط باعث می‌شود که اجرای کامل توافق مبادله زندانیان مشوق توافق‌های بزرگ‌تر و حتی بازسازی برجام شود. البته این روند پر از موانع و فراز و نشیب خواهد بود.
