امیر دریادار شهرام ایرانی فرمانده نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران به دعوت فرمانده نیروی دریایی روسیه به این کشور سفر کرد و در مراسم سالگرد تاسیس نیروی دریایی این کشور در شهر سن‌پترزبورگ حاضر شد.
این دومین بار است که یک فرمانده نیروی دریایی ارتش ایران در این مراسم شرکت کرده است و همزمان برخی یگان‌های شناوری ارتش نیز در آن حضور دارند (این جدا از سفرهای قبلی فرماندهان نظامی ایران بویژه نیروی دریایی ارتش به روسیه و بالعکس است).
پیش از این، 2 سال قبل، امیر دریادار حسین خانزادی، فرمانده پیشین نیروی دریایی ارتش در این مراسم حاضر شد و ناوگروه 75 نیروی دریایی ارتش متشکل از ناوشکن سهند و ناوبندر مکران نیز در کشور روسیه حضور داشتند و در این مراسم شرکت کردند.
ناوگروه 75 با آن سفر، رکورد دریانوردی ایران (تا آن مقطع) را با طی مسافت 45 هزار کیلومتر شکست و اکنون نیز پس از ماموریت ناوگروه 86 که دور کره زمین را چرخید، در رده دوم از لحاظ میزان مسافت طی شده و مدت زمان ماندگاری در ماموریت دریایی قرار دارد.
امسال نیز علاوه بر سفر فرمانده نیروی دریایی ارتش، ۳ شناور موشک‌انداز کلاس کمان در دریای خزر با حضور در بندر کاسپیسک در شمال این دریا به رژه دریایی روسیه پیوستند.
جمهوری اسلامی ایران و جمهوری فدراتیو روسیه در سال‌های اخیر سطح روابط خود بویژه در حوزه نظامی - دریایی را گسترش دادند و این روابط در عرصه‌هایی نظیر مبادلات تسلیحاتی، بازدیدهای متقابل، ارتقای کیفیت مسابقات نظامی، گشت‌ها و رزمایش‌های مشترک دریایی، تامین امنیت اقتصادی، اقدامات ضدتروریسم، امداد و نجات و آموزش‌های دریایی و کمک‌رسانی به ناوها و زیردریایی‌های آسیب‌دیده تعریف شده است.
ایران اگرچه در چند دهه قبل قدرت تاثیرگذاری در حوزه دریایی - بویژه در دریای شمال - محسوب نمی‌شد، در طول سال‌های گذشته، سرمایه‌گذاری بزرگی در حوزه دریایی کرده که طراحی و ساخت شناورهای جدید، تجهیز شناورهای فعلی به تسلیحات بیشتر و مدرن‌تر و ساخت و به کارگیری زیردریایی‌های جدید از جمله آنهاست.
این روند بویژه از اواخر دهه 80 با تفکیک ماموریت دریایی ارتش و سپاه، شتاب بیشتری گرفت. طی این تفکیک، نیروی دریایی سپاه مسؤولیت حراست از خلیج فارس و تنگه هرمز را بر عهده دارد و نیروی دریایی ارتش به واسطه در اختیار داشتن شناورهای بزرگ، مامور به حضور مداوم در آب‌های دوردست و حراست از خطوط مواصلاتی تجاری ایران در اقیانوس‌هاست.
از جمله همکاری‌های مشترک بین‌المللی، رزمایش‌های مرکب دریایی است که از 4 سال قبل آغاز شد.
ایران، چین و روسیه تاکنون 4 رزمایش مشترک دریایی در شمال اقیانوس هند و سواحل مکران انجام داده‌اند که این رزمایش‌ها از سال 98 تاکنون هر سال به صورت مشترک انجام شده و در آینده نیز با اضافه شدن کشورهای دیگر ادامه خواهد یافت.
در دریای شمال نیز مراودات نظامی ایران و روسیه گسترده‌تر شده و تاکنون چندین بار شناورهای ایرانی در بنادر کشور روسیه پهلو گرفته و شناورهای روسی نیز به ایران آمده‌اند.
این موارد را باید بخشی از راهبرد «نگاه به شرق» جمهوری اسلامی ایران دانست که در سال‌های اخیر دنبال می‌شود.
امضای توافقنامه 25 ساله با چین و موارد مشابه با روسیه در واقع مبین این موضوع است که جمهوری اسلامی ایران مثل برخی کشورهای دیگر منطقه سعی دارد منافع خود را از طریق گسترش روابط با کشورهای قدرتمند شرق تامین کند.
روابط ایران و روسیه البته منحصر به موضوع دریایی نیست و در عرصه‌های مختلف سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی نیز با همین رویکرد تامین منافع ۲ طرف ادامه دارد اما برقراری روابط گسترده نظامی میان ۲ کشور را می‌توان مبین ارتقای روابط فی‌مابین در همه حوزه‌ها دانست.
از طرف دیگر، یکی از مهم‌ترین برنامه‌های در دستور کار نیروی دریایی ارتش، پیشبرد دیپلماسی دفاعی است که خصوصا در ۱۴ سال اخیر و پس از آغاز برنامه اعزام ناوگروه‌های نداجا به مناطق مختلف و پهلوگیری در کشورهای متعدد، به شکل فزاینده‌ای ادامه دارد.
در این میان، حضور فرمانده نیروی دریایی ارتش که تا همین چند ماه پیش ریاست اجلاس آیونز (نیروهای دریایی کشورهای همسایه اقیانوس هند) را بر عهده داشت و اکنون به عنوان یک نیروی تاثیرگذار در عرصه دریایی شناخته می‌شود، در کشور روسیه اهمیت بیشتری می‌یابد.
نیروی دریایی ارتش برای تبدیل شدن به یک نیروی راهبردی برنامه‌های زیادی پیش روی خود دارد که یکی از آنها افزایش برد عملیاتی شناورهای این نیرو است و این امر از طریق تعامل با قدرت‌های دریایی تاثیرگذار از جمله روسیه می‌تواند تبدیل به گام‌های بلندتری شود.
مهدی بختیاری
