رهبر معظم انقلاب بارها از جمله در دیدار نمایندگان مجلس یازدهم بر پیگیری اصلاح قوانین انتخابات به عنوان یک مطالبه از مجلس تاکید کردند و از آنجا که تاکنون لایحه جامع انتخابات از سوی دولت به مجلس ارسال نشده است، بنابراین مجلس یازدهم طرح اصلاح قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی را با لحاظ کردن سیاست‌های کلی انتخابات ابلاغی از سوی مقام معظم رهبری که در سال ۹۵ از سوی ایشان ابلاغ شد، در دستور کار خود قرار داد.
بررسی طرح اصلاح قانون انتخابات مجلس چندین ماه در مجلس طول کشید و در نهایت تصویب و به شورای نگهبان ارسال شد. طبق گفته محمدصالح جوکار، رئیس کمیسیون شوراهای مجلس شورای اسلامی، شورای نگهبان و هیئت عالی نظارت مجمع تشخیص مصلحت نظام ۲۹ ایراد به این مصوبه گرفت که این ایرادات عمدتاً عبارتی است و اعضای کمیسیون شوراها در جلسه اخیر خود همه این ایرادات را بررسی و اصلاح کردند.
نمایندگان مجلس می‌گویند اگر ظرف مدت کوتاهی بتوانیم نظر شورای نگهبان را تأمین کنیم، این طرح به انتخابات سال جاری مجلس می‌رسد و انتخابات بر اساس قانون جدید برگزار خواهد شد.
یکی از تغییرات اساسی صورت گرفته در طرح اصلاح قانون انتخابات مجلس، افزایش فرصت دستگاه‌های نظارتی به خصوص شورای نگهبان برای بررسی صلاحیت نامزدهاست که هم کمک می‌کند شورای نگهبان فرصت کافی را بررسی صلاحیت داوطلبان انتخابات مجلس داشته باشد و هم باعث می‌شود حقی از فردی ضایع نشود.
طبق گفته جوکار بسیاری از مواد طرح اصلاح قانون انتخابات مجلس برای تسهیل سازی و افزایش مشارکت مردم در انتخابات و در عین حال افزایش رقابت انتخاباتی است. این نماینده مجلس می‌گوید: «ما مصوب کردیم انتخابات تهران به صورت تناسبی برگزار شود تا همه احزاب امکان حضور در انتخابات و رقابت با یکدیگر را داشته باشند و فضا را برای حضور تشکل‌ها و احزاب مختلف سیاسی در انتخابات باز کردیم.»
مجلس طرح اصلاح قانون انتخابات مجلس را مبتنی بر سیاست‌های کلی انتخابات تصویب کرده است و اگر هم ایرادی در مصوبات مجلس باشد، شورای نگهبان و هیئت عالی نظارت مجمع تشخیص مصلحت نظام آن موارد را برای اصلاح به مجلس ارجاع می‌دهند، بنابراین هنوز این طرح تبدیل به قانون نشده است.
ادعای حذف جمهوریت نظام!
با وجود این، اخیراً سید محمد خاتمی در میان جمعی از اصلاح طلبان و مشاوران خود مدعی حذف جمهوریت نظام در پی اصلاح موادی از قانون انتخابات توسط مجلس شد و این اقدام را تشدید حرکت به سوی خودبراندازی تعبیر کرد و گفت: «از جمله عواملی که انتخابات به عنوان مهمترین راه استقرار دموکراسی و نیز مردم سالاری سازگار با دین را از کارآیی انداخته، نظارت استصوابی و رویه‌های غلط در فرآیند انتخابات است که به جای نظارت از موضع دفاع از حق و رأی مردم و ایجاد مانع برای پاگیری و پایداری دیکتاتوری، قیمومیت بر مردم و رأی آنان را تشدید کرده است.»
وی در آن دیدار گفته است: «با طرحی که میان مجلس و شورای نگهبان در موضوع انتخابات در رفت و آمد است، کوشیده می‌شود آن رویه‌های نادرست و بحران آفرین تثبیت و به رسمیت شناخته شود و نهاد انتخابات از معنی تهی و به یک معنی از میان برداشته شود.»
آقایان طرح مجلس را نخواندند
حجت‌الاسلام علیرضا سلیمی در گفتگو با خبرنگار مهر، در واکنش به این اظهارات، گفت: «صحبت‌های خاتمی نشانگر آن است که وی حتی یک بار هم مفاد طرح اصلاح قانون انتخابات مجلس را نخوانده است. وی درباره طرح مجلس فقط کلی‌گویی کرده است و اگر از این طرح اطلاع داشت، باید می‌گفت کدام ماده یا بند آن ایراد دارد. در طرح اصلاح قانون انتخابات از حقوق داوطلبان به نحو جدی دفاع شده است و آنان می‌توانند در صورت ردصلاحیت، از خودشان دفاع کنند.»
محسن پیرهادی، عضو هیئت رئیسه مجلس شورای اسلامی هم در این زمینه به مهر، می‌گوید: «مطابق با قانون فعلی انتخابات مجلس شورای اسلامی، هم شورای نگهبان نمی‌تواند از حق خودش دفاع کند و هم فرد ردصلاحیت شده فرصت ندارد که از حقوق خود دفاع کند. شورای نگهبان در مدت کوتاهی یعنی دو ماه باید پرونده چندین هزار نفر از نامزدهای انتخابات را رسیدگی کند که فرصت شورای نگهبان بسیار محدود است، اما ما در این طرح هم مدت بررسی صلاحیت افراد از سوی شورای نگهبان را افزایش دادیم و هم به شورای نگهبان و فرد ردصلاحیت شده حق دفاع دادیم.»
وی توضیح داد: «طرح اصلاح قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی حتماً ما را چند گام به جلو می‌برد. یکی از موارد مهم طرح همین مسئله است که بسیاری از افراد را دیدم که ردصلاحیت شدند، اما آنان می‌گویندبه ناحق رد شدند و از طرف دیگر شاید آن فرد نداند شورای نگهبان چه ایراد و اشکالی از وی گرفته است و متوجه آن موضوع نشده باشد.»
علیرضا سلیمی در ادامه به این نکته اشاره می‌کند که اصلاح‌طلبان از الان خود را در انتخابات شکست خورده می‌دانند و به همین دلیل به طرح مجلس حمله می‌کنند. وی می‌افزاید: «علت طرح این مباحث آن است که این آقایان از همین الان خودشان را در انتخابات پیش‌رو شکست خورده می‌دانند. معمولاً روش آنان این است که هرگاه خودشان را از قبل در انتخابات شکست خورده می‌بینند، شروع به هیاهو می‌کنند. اصلاح‌طلبان هر زمان در انتخابات پیروز می‌شوند، از احترام به رأی مردم حرف می‌زنند، اما هر گاه شکست می‌خورند، رأی مردم را نادیده می‌گیرند و زیر پا می‌گذارند.»
دگرگونی فکری خاتمی
عضو هیئت رئیسه مجلس شورای اسلامی تاکید کرد: «خاتمی بازنشسته سیاسی شده است و سرمایه اجتماعی ندارد. وی اصلاً سنجیده سخن نمی‌گوید. وی حتی طرح مجلس را به طور عمیق مطالعه نکرده است و عجیب است که درباره آن اظهارنظر می‌کند!»
سلیمی با اشاره به هجمه دوباره خاتمی و برخی از اصلاح‌طلبان به نظارت استصوابی، گفت: «نظارت استصوابی همان نظارتی است که هاشمی رفسنجانی، خاتمی و روحانی را برای انتخابات ریاست جمهوری تأیید کرد و آنان رئیس جمهور شدند. در مجلس فعلی هم تعداد زیادی نماینده اصلاح‌طلب داریم. آن را که حساب پاک است، از محاسبه چه باک است؟»
وی تاکید کرد: «شورای نگهبان افرادی را که مشکلات مالی، اخلاقی و امنیتی دارند، به درستی ردصلاحیت می‌کند. مگر می‌شود صندلی مجلس یا دیگر مناصب نظام را بدون نظارت دقیق به فردی داد؟ من خاتمی را دعوت می‌کنم مصاحبه خودش را در اوایل انقلاب بخواند که مکرراً از نوع نظارت در انتخابات دفاع کرده بود. چرا الان دچار دگرگونی فکری شده است و حرف‌های قبلی خودش را هم نقض می‌کند؟ امیدوارم این آقایان اگر هم می‌خواهند اظهارنظر یا قضاوت کنند، از مدار انصاف خارج نشوند.»
این اولین بار نیست که اصلاح‌طلبان ساز مخالفت با نظارت استصوابی شورای نگهبان را می‌زنند و معمولاً در آستانه هر انتخاباتی از این حرف‌ها می‌زنند و این روزها هم به جای آنکه برای افزایش مشارکت و امیدآفرینی در جامعه که مورد تاکید رهبر انقلاب است اقدام کنند، دست روی مسائلی می‌زنند که کاملاً قانونی است.
نظارت استصوابی
برخی از مدعیان جریان اصلاحات در حالی علیه نظارت استصوابی سخن می‌گویند که بر اساس اصل ۹۹ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، شورای نگهبان وظیفه نظارت بر انتخابات را بر عهده دارد و طبق مبانی حقوقی و نظر تفسیری شورای نگهبان، نظارت مذکور «نظارت استصوابی» تلقی می‌شود.
هیچ نظام انتخاباتی در دنیا وجود ندارد که فاقد مکانیسم نظارتی باشد، اما دامنه نظارت و تأثیر نهاد ناظر در فرآیند انتخابات، حسب نظام‌های گوناگون سیاسی متفاوت است و از «نظارت حداقلی» در چارچوب حل و فصل اختلاف‌ها و رسیدگی به شکایت‌های انتخاباتی تا «نظارت حداکثری» مبتنی بر کنترل همه مراحل اجرایی انتخابات را در برمی‌گیرد که نظام انتخاباتی جمهوری اسلامی ایران از این حیث در زمره نظام‌های نظارت حداکثری قرار می‌گیرد و نظارت شورای نگهبان بر انتخابات به تصریح قانون نظارتی عام، استصوابی و در همه مراحل است.
در واقع، نظارت استصوابی گونه‌ای از نظارت است که مجری قانون مکلف و ملزم به هماهنگی با ناظر است و اقدام‌های مجری بدون تأیید، تصویب و یا تنفیذ نهاد ناظر، مؤثر، نافذ و قانونی نیست. در نظام انتخاباتی کشور ما به جهت مشارکت مستقیم و بی‌واسطه مردم در انتخابات و به منظور صیانت از آرای ملت، مکانیسم نظارت استصوابی برای همه مراحل انتخابات پیش‌بینی شده است.
بر اساس قانون، شورای نگهبان به عنوان پاسدار اسلامیت نهادهای عالی سیاسی، موظف به جلوگیری از ورود افراد فاقد صلاحیت در عرصه رقابت‌های انتخاباتی جهت کسب مناصب عالی کشوری (نظیر ریاست جمهوری و نمایندگی مجلس شورای اسلامی) است که همین مسئله باعث می‌شود مردم با اطمینان از اعمال نظارت شرعی و قانونی شورای نگهبان در احراز صلاحیت نامزدهای حاضر در صحنه انتخابات، از میان صالحان مورد تأیید نهاد یاد شده، اصلح را انتخاب کنند که این مسئله مستلزم آن است که افراد ناصالح و نااهل قبلاً از گردونه رقابت انتخاباتی خارج شده باشند.
بر این اساس، شبهه‌افکنان باید بدانند به هیچ وجه امکان سلب نظارت استصوابی شورای نگهبان بر فرآیند انتخابات نیست، چرا که ممکن است آسیب‌هایی به اسلامیت و جمهوریت نظام وارد کند و آقایانی که مدعی حمایت از جمهوریت نظام و مردم هستند، بهتر است از قانون‌گریزی دست بردارند و اگر هم از الان می‌خواهند فعالیت انتخاباتی خود را آغاز کنند، در چارچوب قانون عمل کنند.
برنامه دشمن علیه انتخابات
همانگونه که در بیانات رهبر انقلاب در مراسم ۱۴ خرداد نیز تاکید شده است، دشمنان به دنبال بدبین کردن مردم نسبت به حرکت سیاسی و اقتصادی کشور و از جمله انتخابات هستند که تکرار اینگونه القائات از سوی جریان‌های داخلی جای سوال دارد.
ایشان یکی از شیوه‌های دشمن را بدبین کردن مردم نسبت به انتخابات نام بردند و بیان داشتند: «اینجا همین اندازه بگویم که این انتخابات، انتخابات بسیار مهمّی است و دشمن از همین حالا توپخانه‌های خودش را به طرف این انتخابات روشن کرده، مشغول بمبارانِ انتخابات است که هنوز حدّاقل نُه ماه فاصله داریم تا آن انتخابات. باید ان‌شاءالله ملّت ایران، جوانان عزیز این بیداری را، این هشیاری را، این انگیزه را، این ایمان و امید را روزبه‌روز افزایش بدهند و دشمن را ناکام کنند.»
