با گذشت ماه‌ها از قطع مذاکرات بازگشت ایالات متحده به برجام ، نه تنها تحریمها لغو نشد، بلکه هر از گاهی تحریم جدیدی علیه ایران اعمال می‌شود. اما راهکار کم‌اثر یا حتی بی‌اثر کردن تحریمها چیست؟
۱- اگر جمهوری اسلامی ایران بخشی از کریدور شرق به غرب و شمال به جنوب شود، این اقدام باعث خواهد شد آثار تحریم ایران در میان‌مدت کمرنگ و خود تحریم در درازمدت عملا غیرممکن شود و ایران نقش بسیار حیاتی در اقتصاد منطقه و اقتصاد آسیا بازی کند، بنابراین نیاز است امسال توجه بسیار ویژه‌ای به افزایش سرعت الحاق ایران به این کریدورها شود. در همین زمینه در شمال کشور، تنش‌هایی که باکو علیه تهران - با تحریک رژیم آپارتاید صهیونیستی - انجام می‌دهد، هر روز بیشتر شده و اجرای سال‌ها سیاست صبر راهبردی باعث شده اسرائیل فرصت را برای تحریک و حضور هر بیشتر خود در جمهوری باکو مهیاتر ببیند.
حضور دیپلماتیک باکو و تل‌آویو در ۲ طرف یعنی باز شدن سفارتخانه‌های آذربایجان و اسرائیل و همچنین اظهارات و مواضعی که اخیراً طرف اسرائیلی و یکی از مقامات رژیم باکو درباره همکاری مشترک این دو علیه جمهوری اسلامی ایران و استفاده احتمالی از خاک آذربایجان برای هرگونه درگیری بین اسرائیل و ایران داشتند، شکی را باقی نمی‌گذارد که مواضع و اظهارات اسرائیل فقط برای ایجاد تنش روزافزون بین تهران و باکو نبوده بلکه اسرائیلی‌ها مانند چند دهه اخیر سعی می‌کنند جای پای بیشتری را در سیاست باکو باز کنند و از خاک آذربایجان هر چه بیشتر برای اقدامات خصمانه علیه جمهوری اسلامی ایران استفاده کنند. قطعا سیاست صبر راهبردی تاکنون به نتایج قابل توجهی دست نیافته و ادامه این سیاست در حقیقت یک سیاست انفعالی خواهد بود و نیاز است جمهوری اسلامی ایران با استفاده از ابزارهای بسیار متعدد و گزینه‌های بسیار زیاد موجود، با این روند مقابله کند.
این مساله نه فقط در روابط ایران و آذربایجان بلکه اساساً یک مساله بسیار حیاتی در گشایش کریدور شمال - جنوب از طریق خاک ارمنستان بوده، بنابراین از آنجا که متعاقبات اقتصادی جنگ اوکراین در روسیه در درازمدت، راهی جز استفاده هر چه بیشتر مسکو از کریدور شمال - جنوب برای این کشور باقی نمی‌گذارد، این کریدور تبدیل به مسیر حیاتی برای فدراسیون روسیه نیز شده و هر چه بیشتر خواهد شد.
۲- ایران و روسیه مشترکاً می‌توانند در زمینه وضعیت کنونی و مواضع کنونی باکو در مرزهای جنوبی ارمنستان و همین‌طور تحرکات اسرائیل در آذربایجان اقدامات و سیاست‌های مشترکی را برگزینند تا ثبات، امنیت و آرامش به مرزها بازگشته و هیچ گونه اخلالی در مسیر کریدور شمال - جنوب ایجاد نشود. در همین زمینه تسریع ساخت یا گشایش و تعریف کریدور شمال - جنوب یا جنوب - شمال یکی از اقدامات عاجلی باید باشد که در دستور کار دولت آیت‌الله رئیسی قرار داشته باشد.
۳- گشایش‌ها با کشورهای منطقه از جمله برقراری روابط با عربستان و همچنین بهبود روابط با برخی دیگر از کشورهای عربی منطقه مانند امارات و کویت باید به امتیازات اقتصادی از طریق افزایش تجارت خارجی مبدل شود. به این معنا که اساساً سیاست خارجی ما باید در این دوره «تجارت‌محور» باشد، بر همین اساس باید سفرای جمهوری اسلامی ایران در اغلب کشورها از اشخاصی که دارای تجربه و تمایل به افزایش تجارت خارجی هستند، انتخاب شوند. قطعا در کشورهایی که معضلات امنیتی در آنها بویژه در منطقه وجود دارد، انتخاب سفرا به رویه سابق باید دنبال شود اما در بسیاری از کشورها که گسترش روابط با آنها می‌تواند برای ما استفاده از پتانسیل‌های اقتصادی و افزایش سریع تجارت خارجی را به دنبال داشته باشد، باید کار با تیم‌های مکمل در وزارت امور خارجه و در وزارتخانه‌های اقتصادی انجام شود که تیم‌های موثر و کارآمد و معتقد به چنین استراتژی و سیاست‌هایی باشند. در همین چارچوب قطعا گسترش روابط با آمریکای لاتین و آفریقا هم از جمله اصلی‌ترین اهداف سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در سال 1402 باید باشد. از آنجا که مجموعه‌ای از اقدامات در آمریکای جنوبی انجام شده، امید است با تسریع و توجه بیشتر به گسترش روابط با آمریکای لاتین از جمله در حوزه صادرات ماشین‌آلات و همین‌طور استفاده از کشت فرامرزی و مهم‌تر از همه حضور در پروژه‌های انرژی چند کشور آمریکای لاتین، وضعیت جمهوری اسلامی ایران با حضور موثرتر در چارچوب تجارت خارجی در این کشورها بسیار نمایان‌تر و موثرتر شود. در همین چارچوب نیاز است جمهوری اسلامی ایران رایزنان اقتصادی و بازرگانی را به مناطق مختلف جهان از جمله کشورهای آمریکای لاتین گسیل دارد.
سیدمصطفی خوش‌چشم
