توافق میان ایران و عربستان با ایفای نقش چین، پیشرفتی بزرگ در دیپلماسی بین‌المللی است که روز جمعه رسانه ای شد.
به نوشته این رسانه، سه کشور ایران ،عربستان و چین روز جمعه در بیانیه ای مشترک خبر توافق تهران- ریاض را اعلام کرده و گفتند که ایران و عربستان سعودی به عنوان دو کشور مهم خاورمیانه روابط دیپلماتیک خود را بار دیگر از سر خواهند گرفت و سفارتخانه ها نیز طی دو ماه آینده بازگشایی می شوند.
براساس مطلب درج شده در تارنمای هیل، این توافق که پس از قطع روابط دو کشور در سال ۲۰۱۶ رخ می دهد، به طور حتم تاثیرات پایداری در سراسر خاورمیانه و سایر نقاط جهان به دنبال خواهد داشت.
هیل در ادامه به پنج نکته کلیدی در مورد وساطت چین میان تهران- ریاض برای دستیابی به این توافق پرداخته است؛
تنش دو قدرت منطقه ای خاورمیانه کاهش می یابد
براساس این گزارش،؛ اگرچه بالاگرفتن تنش میان ایران و عربستان در سال ۲۰۱۶ در نهایت منجر به بسته شدن سفارتخانه های دو کشور شد، اما مشکلاتی که تهران و ریاض دارند، عمیقا ریشه در تاریخ و مذهب دارد.
عربستان سعودی در طول تاریخ سنی مذهب بوده و ایران شیعه. این امر به ویژه پس از انقلاب ۱۳۵۷ و رهبری مذهبی اسلام شیعه زیر نظر آیت الله خمینی و حمایت از گروه‌های شیعه دیگر کشورهای منطقه، عربستان سعودی را بر آن داشت تا در مقابل ایران ارتباطات سنی خود را تقویت کند.
به نوشته این رسانه، از آن زمان تاکنون، ایران و عربستان سعودی اگرچه هرگز به طور مستقیم با یکدیگر وارد جنگ نشده اند اما در درگیری های نیابتی مقابل هم قرار داشته اند. عربستان سعودی در طول جنگ ۸ ساله ایران و عراق، از بغداد حمایت کرد و در سالهای اخیر هم در جنگ داخلی سوریه و یمن مقابل ایران که حامی گروه های شیعه این دو کشور بوده، قرار گرفته است.
نفوذ فزاینده چین در صحنه جهانی
به اعتقاد نویسنده این مطلب، عامل دیگر توافق، این واقعیت است که چین نقش میانجی را میان تهران و ریاض برعهده داشت و توافق میان این دو کشور پس از چهار روز گفتگوهای پخش نشده در پکن حاصل شد. چین سال‌هاست تلاش می‌کند نقش آمریکا را به عنوان ابرقدرت به چالش بکشد و لذا موفقیت آن در این نقش، موقعیت آمریکا را در منطقه تضعیف می‌کند.
بی تردید آمریکا با وجود روابط پرتنشی که از انقلاب ۵۷ تاکنون با ایران داشته، نمی توانست نقش میانجی را در این میان بازی کند. اما چین از یک سو به عنوان یکی از خریداران نفت عربستان و از سوی دیگر به عنوان یکی از نزدیکان تهران با هر دو کشور روابط نزدیکی دارد. از همین رو برخی کارشناسان این توافق را نشانگر مشارکت بیشتر چین در تعامل دیپلماتیک با خاورمیانه دانسته اند.
«جاناتان پانیکوف» از اعضای ارشد اندیشکده شورای آتلانتیک نقش چین در توافق تهران- ریاض را هشداری برای واشنگتن خواند که اگر خاورمیانه را رها کند و متحدان دیرینه را کنار بگذارد، آن خلا به سادگی توسط چین پر خواهد شد.
نکته سوم حائز اهمیت در توافق میان ایران و عربستان از نگاه این تارنمای خبری آمریکایی، بروز پیچیدگی در عادی سازی روابط عربستان و اسرائیل است .
به عقیده کارشناسان، نزدیکی تهران و ریاض می تواند امکان شکل‌گیری یکی از توافق‌های بین‌المللی که همان عادی‌سازی روابط میان عربستان و اسرائیل است را دشوارتر کند.
اسرائیل به تازگی سطح روابط با چندین همسایه عرب را از طریق پیمان ابراهیم افزایش داده است؛ پیمانی که در سال ۲۰۱۹ منجر به عادی سازی روابط اسرائیل با امارات و بحرین شد. بلافاصله پس از آن هم سودان و مراکش روابط دیپلماتیکی با اسرائیل برقرار کردند. از این رو، «بنیامین نتانیاهو» نخست وزیر اسرائیل اکنون خواستار برقراری روابط عادی با عربستان شده است.
بنابراین روابط نزدیک‌تر ریاض و تهران که دشمنی سرسختی با اسرائیل دارد، می تواند منجر به بروز پیچیدگی هایی در عادی سازی روابط ریاض- تل آویو شود.
ممکن است به تقویت دولت اسد در جنگ داخلی سوریه منجر شود
دولت سوریه پس از اعلام توافق ایران و عربستان، آن را تحسین کرد و این توافق را منتج به ثبات در خاورمیانه دانست. اما به عقیده ناظران این توافق می‌تواند یک مزیت استراتژیک برای بشار اسد در پی داشته باشد و منجر به تقویت حضور وی در گرماگرم جنگ داخلی در این کشور شود.
برخی کارشناسان با اشاره به اینکه اسد در حال حاضر بخش های وسیعی از کشور را از شورشیان پس گرفته، بر این باور هستند که هرگونه عقب نشینی عربستان در حمایت از شورشیان سوری پس از توافق با ایران می تواند به وی کمک کند تا قدرت را حفظ کند.
توافق تهران- ریاض به پایان جنگ در یمن کمک کند
به نوشته این تارنمای خبری آمریکایی، جنگ داخلی در یمن یکی از همان درگیری هایی است که ایران و عربستان را مقابل یکدیگر قرار داده است. این نبرد هشت ساله که باعث یک بحران عظیم انسانی شده، تاکنون جان ده ها هزار نفر را گرفته و میلیون ها نفر را در گرسنگی و بیماری قرار داده است.
بنابراین توافق دو حامی کلیدی طرف‌های درگیر، می‌تواند به دولت و شورشیان برای دستیابی به توافقی جهت پایان خشونت ها در یمن منجر شود.
