روز یکشنبه سومین سالگرد سقوط هواپیمای مسافری اوکراین بود که همزمان با حمله موشکی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به پایگاه نظامی عین‌الاسد رخ داد و کام همه ایرانیان را تلخ کرد. این رویداد تراژیک از ابعاد مختلف فنی و نظامی مورد بررسی‌های دقیق قرار گرفته است و تاکنون گزارش‌های متعددی درباره آن منتشر شده است اما یک مساله مهم در شرایط جنگی که کمتر به آن پرداخته شده، شلیک‌های اشتباه به پرنده‌ها و هواپیماهای خودی است که در خلال جنگ‌های مختلف در جهان گهگاه اتفاق می‌افتد. دولت اوکراین که به همراه شرکای غربی خود ایران را در زمینه سقوط پرواز PS752 مورد اتهامات متعددی قرار داده است، از زمان شروع جنگ اوکراین بارها به طور اشتباه نیروهای خودی یا خاک همسایگان را هدف قرار داده است.
آبان گذشته فرود چندین موشک در یک روستا در خاک لهستان خبرساز شد. ابتدا اوکراین و طرف‌های غربی انگشت اتهام را به سمت روسیه نشانه رفتند اما با گذشت چند روز و بعد از بررسی‌های دقیق‌تر مشخص شد پدافند پیشرفته اس-300 اوکراین اشتباهی خاک لهستان را مورد هدف قرار داده است که چند شهروند لهستانی نیز کشته شدند. روز یکشنبه 18 دی‌ماه همزمان با سومین سالگرد سقوط هواپیمای اوکراینی نیز منابع روس از ساقط شدن یک هواپیمای نظامی اوکراینی خبر دادند که توسط پدافند خودی (اوکراینی) سرنگون شده بود.
طبق گزارش خبرگزاری تاس، یک فروند جنگنده میگ-29 نیروی هوایی اوکراین که برای انجام یک عملیات به پرواز درآمده بود و در منطقه شناسایی سامانه پدافندی خودی بود به اشتباه توسط سامانه دفاع موشکی این کشور ساقط شد. در اوایل جنگ نیز دستپاچگی پدافند هوایی ارتش اوکراین باعث سرنگونی یک جنگنده سوخو- 27 خودی شده بود. شلیک اشتباه ناشی از خطای انسانی یا نقص در عملکرد سامانه‌ها که ممکن است به طور تصادفی، فرسوده بودن تجهیزات یا به خاطر عملیات جنگ الکترونیک روی سامانه‌های راداری دشمن رخ دهد امری اجتناب‌ناپذیر است و حتی ارتش‌های پیشرفته دنیا نیز بارها مرتکب چنین اشتباهاتی شده‌اند.
در شب حمله ایران به پایگاه نظامی عین‌الاسد به دلیل شرایط بحرانی منطقه و همچنین پیش‌بینی نیروهای مسلح از واکنش احتمالی آمریکایی‌ها، سامانه‌های پدافندی در بالاترین سطح هشدار قرار داشتند. به دلیل افزایش خطرات در آن شب، سامانه‌های جدیدی نیز جهت محافظت از تهران به شبکه پدافندی نیروهای مسلح در حومه پایتخت اضافه می‌شود که خود ریسک عملیات را بالا می‌برد. علاوه بر آن قطع ارتباط اپراتور با مرکز که دلیل آن همچنان نامشخص است از یک سو و تعجیل و خطای فردی از سوی دیگر باعث شد چنین فاجعه‌ای رقم بخورد.
مهدی گرگانی
