چند روزی تا کنکور دی ماه باقی‌مانده و هنوز بعضی ابعاد آن به‌صورت قطعی برای هیچ‌یک از اضلاع و ذینفعان سازوکار کنکور اعم از دانش آموزان ، خانواده‌ها، معلمان و مدارس مشخص نگردیده است. دراین‌باره گفتنی‌هایی هست:
یک. ما در حالت کلی از تغییر استقبال می‌کنیم و آن را مقدمه مسیر بهبودی سازوکار سنجش می‌دانیم. پیش‌ازاین هم پیرامون مواردی همچون حذف دروس عمومی و دو نوبتی شدن کنکور نوشته‌ایم و با این تصمیمات همراه بوده‌ایم. این یعنی ادامه متن پیش رو، صرفا نگرانی یا مقاومت در برابر یک تغییر نیست.
دو. در هر نظام و سازمانی، ورودی از پردازش مهم‌تر است. این ادعای بزرگی است. اما مهم‌تر بودن ورودی از پردازش یعنی چه؟ فرض کنید از همین امسال، تمام پذیرفته‌شدگان دانشگاه صنعتی شریف یا دانشگاه تهران را راهی یک دانشگاه متوسط یا ضعیف کنیم و به‌عکس، قبولی‌های آن دانشگاه را پشت میز و صندلی‌های دانشگاه شریف و تهران بنشانیم. پس از چند سال نتیجه چه خواهد بود؟ آن دانشگاه ضعیف، به اوج خواهد رسید و دانشگاه‌های مطرح یادشده ضعیف خواهد شد. این یعنی بیش از اساتید و کتب، این خود اشخاص و ورودی‌ها هستند که یک دانشگاه را درجه‌یک و دانشگاه دیگری را درجه‌دو یا سه می‌کنند. با دقت به این نکته حساسیت بحث کنکور بیشتر مشخص می‌شود، چراکه دست‌کاری کنکور دقیقا ورودی‌های نظام آموزشی کشور را دست‌کاری می‌کند.
سه. بسیاری از جوانان، دل‌خوشی از برخی نظامات و سازوکارهای حاکم بر قواعد بازار کار یا خدمت سربازی و مسائلی ازاین‌دست ندارند و مثلا می‌دانند که احتمالا ورود به بازار کار در برخی سطوح نیازمند داشتن رابطه است. اما تا اینجای کار همه متفق القولند که کنکور هرچند ایده آل نبوده اما درمجموع با تبعیض جدی مواجه نیست و سطحی از اطمینان به نتایج آن وجود دارد.
چهار. در فرصت کوتاه باقی‌مانده تا کنکور دی‌ماه و حتی تیرماه ۱۴۰۲، شاید در نظر گرفتن تمهید جدی و جدید شدنی نباشد، اما چند کار را می‌توان کرد: اول آن‌که مسئولان سازمان سنجش به‌صورت واضح و شفاف از جزئیات و شیوه برگزاری کنکور با داوطلبان سخن بگویند و حتی در زمان دریافت کارت ورود به جلسه، موظف به مطالعه اطلاعیه‌ای جامع به‌صورت الکترونیکی داشته باشند.
تفکیک دروس، تعداد سؤالات، زمان، دفترچه‌ها و هر آنچه یک داوطلب باید بداند. بدانیم که مهم‌ترین سنجش علمی عمر یک جوان ما باید پیش‌بینی پذیر باشد و داوطلب باید بداند که مثلا پاسخگویی به سؤالات ریاضی را در چه ساعت و دقیقه‌ای شروع و پس از چند دقیقه باید تمام کند. احتمال دارد برخی مسئولان بگویند که همه این موارد اعلام‌شده و ابهامی وجود ندارد اما کافی است به‌صورت تصادفی از چند داوطلب سؤال کنند. هیچ داوطلبی نباید در جلسه کنکور، باقاعده جدیدی مواجه شود که روی کارش تأثیر می‌گذارد.
پنج. نکته دیگر آن‌که از امروز تا زمان برگزاری کنکور هیچ مسئول و صاحب تریبونی حرف از تغییر در روش کنکور نزند، چه برای کنکور دی ماه و چه حتی کنکور ۱۴۰۲. تا همین جای کار هم اظهارنظرهای متعدد مسئولان، باعث سردرگمی دانش آموزان و خانواده‌های آنان شده است. نگاهی گذرا به رسانه‌ها حاکی از اظهارنظرهای بعضا متناقض از سوی مسئولانی از شورای عالی انقلاب فرهنگی، مجلس شورای اسلامی و وزارت علوم بوده است. اخبار کنکور باید از مرکز واحدی هدایت شود و تنها شخص مسئول در این حوزه، رئیس سازمان سنجش باشد.
شش. و اما نکته پایانی بحث امنیت است. کنکور قبلی با همه اما و اگرهایش گذشت و ابهاماتی در مورد آن رخ داد که هنوز محل بحث است. تأسف‌آورتر آن‌که اگر اخلالی هم در فرآیند سنجش دانشجو رخ دهد معمولا به سود چند دلال و شبکه مافیایی خواهد بود، حال‌آنکه ضربه و تخریب آن متوجه نظام خواهد شد. برای ارتقای سطح امنیت کنکور پیشنهادات مشخصی وجود دارد که پیش‌ازاین هم پیرامون آن نوشته ایم. مثلا متناسب با پیشرفت سریع تکنولوژی، در سال گذشته اشیایی از برخی داوطلبان کشف شد که بیشتر متناسب با فعالیت‌های جاسوسی است و کار این دستگاه‌ها، ارتباط فرد متقلب با بیرون از جلسه در هنگام برگزاری آزمون است. پیشنهاد قطع اینترنت، صرفا در چند ساعت برگزاری کنکور، قابل‌تأمل است و در برخی کشورها هم اجراشده است. در نظر گرفتن سوابق آموزشی هم نیازمند ارتقای جدی سطح امنیت آزمون‌های نهایی است که در مطلبی جداگانه به آن خواهیم پرداخت.
سید محمد بحرینیان
