لازم به توضیح نیست که بگوییم ستون فقرات اقتصاد هر کشوری را امروز، صنعت آن کشور بنیان می‌نهد و پیشرفته‌ترین اقتصادهای جهان بی‌تردید موقعیت خود را مرهون این رکن اساسی هستند و البته وقتی به صنعت می‌رسیم به‌سرعت در‌می‌یابیم خطوط تولید بهینه، کنترل کیفی و بهره‌وری، مهم‌ترین ارکان یک صنعت مدرن را تشکیل می‌دهند و بدون آنها به طور قطع صنعتی شکل نخواهد گرفت یا اگر نصف‌و‌نیم بند هم باشد، قطعا سایه رانت و مافیا و انحصار و فساد نه توان رقابت در بازارهای امروز را برای آن باقی خواهد گذاشت و نه سودده و سالم خواهد بود. اتوماسیون و کنترل صنعتی مهم‌ترین علم و تکنیک روز دنیاست که امور غیرممکن را امکان بخشیده و در تار و پود صنعت مدرن و انواع و اقسام امور جهان امروز ما از کنترل شاتل‌های فضایی گرفته تا تولید ریزتراشه‌ها و... تولید، کیفیت و بهره‌وری را با سرعت و دقت بسیار، امکان‌پذیر کرده است. کشور ما هم مستثنی از این موضوع نیست و کنترل و اتوماسیون صنعتی به طور گسترده در تار و پود صنعت آن از قبیل صنایع ماشین‌سازی، نیروگاهی، معدنی و بویژه صنایع نفتی به عنوان اصلی‌ترین بنیاد اقتصاد حضور دارد و خالی از لطف نیست اگر بگوییم زیربنایی‌ترین عنصر برای نگهداری سرمایه‌های عظیم صنعتی یک کشور اتوماسیون و کنترل صنعتی بهینه است ولی با نهایت تأسف و تعجب بسیار هیچ قاعده و قوانین و نظارت اصولی و صحیحی در این باره وجود ندارد و در نتیجه بسیاری اشخاص و شرکت‌های بدون صلاحیت، با نفوذ و رانت و انواع و اقسام حیل به این کار مبادرت ورزیده و می‌ورزند که از این بابت اقتصاد کشور متحمل میلیاردها دلار خسارت تاکنون شده است. برای درک بهتر موضوع تصور کنید اگر امروز سازمان نظام مهندسی ساختمان را نداشتیم با چه مخاطرات و فجایعی در کشور مواجه می‌شدیم و چگونه جان میلیون‌ها انسان در چنگال و چنبره سود و نفع و رانت و فساد عده‌ای قلیل گرفتار می‌شد. سازمان‌های نظام مهندسی مانند نظام مهندسی ساختمان، برای سر و سامان بخشیدن و قانونمند کردن امور حوزه‌های مرتبط خود و در نهایت ایجاد کیفیت و بهره‌وری بنا شده‌اند و از این رهگذر خدمات بسیاری را به اقتصاد و حفظ سرمایه‌های کشور و بهبود زندگی مردم ارائه می‌کنند. تصور کنید اگر قاعده و قوانین و نظارت سازمان نظام مهندسی ساختمان نباشد چگونه حتی یک ساختمان کوچک که با میلیاردها تومان سرمایه کشور و مردم بنا می‌شود و قرار است مثلا عمر 50 ساله داشته باشد، می‌تواند تبدیل به بلا و مصیبت شده و جان و مال و سرمایه‌های سرزمینی را به طرفه..العینی پودر و نابود سازد.
نظام مهندسی اتوماسیون صنعتی هم برای حفظ و بقای اقتصاد و صنعت و سرمایه‌های عظیم کشور، حکم همان سازمان نظام مهندسی ساختمان برای ساختمان‌های کشور را دارد و البته به علت مواجهه با سرمایه‌های بسیار کلان‌تر در حوزه‌های عظیم صنعت بسیار مهم‌تر است، بنابراین لزوم تاسیس و ساماندهی و تدوین قوانین و مقررات آن از نان شب هم برای صنعت و اقتصاد کشور واجب‌تر است.
کاش اطلاعات و آمار دقیقی وجود داشت تا نشان دهد در طول سال‌های گذشته شرکت‌ها و افراد فاقد صلاحیت و ناکارآمد در اتوماسیون صنایع کشور، به عنوان پیمانکار یا مشاور چه خسارت‌هایی را به ساختار صنعت و اقتصاد کشور زده‌اند و البته این موضوع صرفا برای پیمانکاران داخلی نیست و در موارد متعددی پیمانکاران خارجی فاقد صلاحیت نیز در حوزه اتوماسیون صنعتی پروژه‌ها و طرح‌های مهم صنعتی را به شکلی غیرقابل قبول اجرا کرده‌اند.
این ناکارآمدی‌ها و عدم صلاحیت‌ها منجر به تأخیر و ایجاد هزینه‌های بیهوده و مضاعف برای کارفرمایان و سرمایه‌گذاران می‌شود و از آنجا که اقتصاد ما بیشتر دولتی است، صدمه و هزینه‌های مترتب بر این هرج‌و‌‌مرج و بی‌قانونی صنعتی از جیب ملت پرداخت خواهد شد.
مایه بسی تأسف است که بگوییم امروز در کشور ما در حوزه صنعت، نظام و چارچوبی برای فعالیت شرکت‌ها وجود ندارد.
اگر از رانت و فساد در واگذاری پروژه‌ها به شرکت‌های ناکارآمد چشم‌پوشی کنیم، باز می‌بینیم خلأ ناشی از نبود نظام مهندسی اتوماسیون صنعتی کارفرمایان را مجبور می‌سازد بر اساس آیتم‌های سلیقه‌ای، پیمانکاران را ارزیابی کنند که از دقت کافی برخوردار نیست. در حالی که اگر رتبه‌بندی بر اساس نظام مهندسی در حوزه اتوماسیون صنعتی وجود داشت، سلیقه‌های متنوع در ارزیابی کنار می‌رفت و ارزیابی به صورت دقیق‌تر و عادلانه‌تری انجام می‌گرفت.
کمبود دیگری که هم‌اکنون احساس می‌شود و باز نیاز به نظام مهندسی اتوماسیون صنعتی را برجسته‌تر می‌کند، این است که هم‌اکنون هیچ مرجعی برای داوری تخصصی و حقوقی در صورت بروز مشکلات بین کارفرما و پیمانکار در حوزه اتوماسیون صنعتی وجود ندارد، در واقع کارشناس رسمی دادگستری و استاندارد در حوزه اتوماسیون صنعتی نداریم و افرادی که به عنوان کارشناس برق در این ارگان‌ها فعالیت می‌کنند، اطلاعات اندکی از اتوماسیون صنعتی دارند.
یک اشتباه دیگر که امروز رواج دارد و آن هم متاسفانه منبعث از جهل و ناآگاهی نسبت به این موضوع است، خلط کردن «انجمن صنفی اتوماسیون صنعتی» با «نظام مهندسی اتوماسیون صنعتی» است که از زمین تا آسمان اختلاف مابین آنهاست. درست است انجمن صنفی اتوماسیون صنعتی دارای اعضایی است که از شرکت‌های فعال در زمینه اتوماسیون صنعتی هستند و ظاهرا این انجمن با سازمان ملی استاندارد و اتاق بازرگانی نیز در ارتباط است ولی با توجه به اینکه اعضای این انجمن خود از ذی‌نفعان تامین کالا و اجرای پروژه‌ها هستند، نمی‌توان کار رتبه‌بندی و نظام‌مند کردن اتوماسیون صنعتی را به آنها سپرد.
مسؤولان صنعت و اقتصاد کشور و نیز مسؤولان قضایی باید سریعا برای پاسداشت و حفظ سرمایه‌های کشور و توان بخشیدن به صنعت و زدودن فساد و رانت و ناکارآمدی مقدمات و ترتیبات تاسیس نظام مهندسی اتوماسیون کشور را پی نهند و بدانند حتی یک روز تعلل در این موضوع، لطمات و هزینه‌های سرسام‌آوری را برای کشور به بار خواهد آورد.
سازمان ملی استاندارد در این زمینه حتما باید پیشقراول شود، زیرا یک جایگاه فراسازمانی دارد و دستورالعمل‌های آن می‌تواند به تمام وزارتخانه‌ها ابلاغ شود و بر اساس پیشینه خود می‌تواند بدین امر اعتباربخشی کند.
نظام مهندسی اتوماسیون صنعتی هم نیاز به حمایت یک جایگاه سازمانی خاص دارد که این جایگاه فراتر از حوزه یک وزارتخانه خاص باشد، زیرا اتوماسیون صنعتی در وزارتخانه‌های نفت، صمت، نیرو، جهاد کشاورزی و... در سطح وسیع استفاده شده است.
همچنین نظام مهندسی اتوماسیون صنعتی می‌تواند با ساختار غیردولتی ولی با پیشنهاد سازمان ملی استاندارد و تصویب مجلس یا هیات‌وزیران تاسیس شود و ناظر دولتی بر فعالیت‌های آن، باید اداره استاندارد باشد.
مراحل ایجاد نظام مهندسی اتوماسیون صنعتی توسط سازمان ملی استاندارد می‌تواند به این ترتیب باشد:
• تدوین طرح توجیهی و اخذ تأییدیه هیات‌وزیران
• شناسایی افراد متخصص و واجد صلاحیت در اتوماسیون صنعتی برای تدوین اساسنامه با استعلام از مراجع علمی معتبر و مرتبط و وزارتخانه‌های نفت، صمت، نیرو
• جلوگیری از اعمال نفوذ شرکت‌های بزرگ فعلی در تدوین اساسنامه
• تدوین دستورالعمل روش رتبه‌بندی و احراز صلاحیت
• تدوین روش برگزاری آزمون‌های تئوری و عملی، دوره تکرار، هزینه‌ها و...
• تعیین هیات‌مدیره که بار اول انتصابی و دفعات بعد به صورت انتخابی باشد
در پایان این نکته مهم را هم باید متذکر شد که پتانسیل‌های لازم در کشور چه از حیث افراد متخصص و کاردان و متعهد و چه آزمایشگاه‌ها و کارگاه‌های تخصصی برای استفاده سازمان نظام مهندسی اتوماسیون صنعتی در پیشبرد وظایف و مقاصد خود مناسب بوده و از این حیث تقریبا کمبودی وجود ندارد. این کارگاه‌ها هم در بخش دولتی و هم در سازمان فنی و حرفه‌ای و هم در بخش خصوصی وجود داشته و قابل استفاده و بهره‌برداری سازمان نظام مهندسی اتوماسیون خواهد بود.
شهرام یزدانی
