پنجاه و یکمین نشست شورای حقوق بشر سازمان ملل روز ۱۲ سپتامبر (۲۱ شهریور) کار خود را آغاز کرد و تا ۷ اکتبر (۱۵ مهر) ادامه خواهد داشت.
گذشته از محورها و موضوعات مختلف مورد بررسی در این دوره از نشست‌های شورای حقوق بشر، گزارش سفر «آلنا دوهان»، گزارشگر ویژه سازمان ملل در موضوع تاثیر اقدام‌های قهری یکجانبه بر بهره مندی از حقوق بشر به ایران از وجوه مختلفی دارای اهمیت است.
«دوهان» در اردیبهشت ماه سال جاری به ایران به عنوان چهارمین سوژه کاری خود سفر کرد تا تاثیرات منفی تحریم‌های یکجانبه آمریکا علیه ایران را از بعد حقوق بشری مورد بررسی قرار دهد.
سفر ۱۱ روزه «دوهان» به ایران و بررسی آثار تحریم‌های یکجانبه بر این کشور به انتشار دو گزارش منجر شد؛ گزارش اولیه و گزارش رسمی اخیرا ارائه شده به شورای حقوق بشر سازمان ملل. دوهان در گزارش خود در بررسی تحریم‌ها علیه ایران وجوه مختلفی را مورد بررسی قرار داده است.
گستردگی تحریم‌ها و کشورهای تحریم کننده ایران
دوهان در گزارش خود در بررسی تحریم‌ها علیه ایران وجوه مختلفی را مورد بررسی قرار داده است.
گستردگی تحریم‌ها از جهات کشورهای تحریم کننده و بخش‌های مورد تحریم در گزارش «دوهان» مورد بررسی قرار گرفت.
مهم ترین کشورهای تحریم کننده و عمده ترین بخش‌های مورد تحریم در ایران عبارتند از:
الف) آمریکا از سال ۱۹۷۹ تاکنون ایران را هدف تحریم‌های اقتصادی، تجاری، مالی، تحریم‌های ثانویه و شماری از دستورات اجرایی و قوانین خاص خود قرار داده است.
ب) اتحادیه اروپا از سال ۲۰۱۰ تحریم‌هایی علیه سرمایه گذاری، مالی، صنایع بیمه، نفت، گاز، حمل و نقل، تجارت، بانکداری، شخصیت‌های حقیقی و حقوقی علیه ایران اعمال کرد.
ج) استرالیا از سال ۲۰۱۱ ایران را هدف تحریم‌ها و محدودیت‌های صادراتی در زمینه‌های خاص قرار داد.
د) کانادا در سال ۲۰۱۰ تحریم‌های اقتصادی در زمینه‌های مالی، سرمایه گذاری، بیمه، انرژی، کشتیرانی، معدن، … ایران اعمال کرد.
ه) شمار قابل توجهی از کشورها نیز به صورت داوطلبانه یا به دلیل پیامدهای تحریم‌های مذکور به جمع کشورهای تحریم کننده ایران پیوستند.
افشاگری درباره جنایت‌های حقوق بشری علیه ایران
موضوع مهم دیگر گزارش «دوهان»، تاکید بر اثرات نامطلوب تحریم‌ها بر بخش‌های مختلف در ایران است؛ وی ضمن اشاره بر تاثیر تحریم‌ها بر بخش‌های اقتصادی، دارویی و پزشکی، بانکی، کشاورزی، انرژی و تاکید می‌کند که بهره مندی مردم ایران از حقوق بشر به شدت تحت تاثیر تحریم‌ها و اقدامات قهری قرار گرفته اند.
وی در این گزارش تحریم‌ها را سبب الغای قراردادهای انرژی شرکت‌های خارجی، توقف پروژه‌های بیمارستانی و آمادگی در برابر بلایای طبیعی و ناوگان هوانوردی، کاهش قابل توجه یا قطع ارتباط دانشگاه‌های ایران با همتایان خارجی، کاهش قابل توجه خدمات کنسولی، کاهش ارائه خدمات و حمایت از پناهجویان و توقف کمک‌های بشردوستانه خواند.
بی تردید برجسته ترین بخش گزارش «دوهان» درباره تاثیرات تحریم‌ها، تاثیرات آن بر دسترسی بیماران ایرانی به دارو به ویژه بیماران مبتلا به بیماری‌های خاص مانند بیماری پروانه ای است.
«دوهان» در گزارش خود تاکید می‌کند که تحریم‌ها در میانه مبارزه ایران با شیوع بیماری همه گیر کرونا نه تنها کاهش نیافت بلکه به شکلی ویژه و گسترده تر از همیشه آسیب زا شد.
«دوهان» به عنوان یک حقوقدان به خوبی توانسته با استفاده از ادله و مستندات به موازات مفاد قانونی به عباراتی مانند غیرقانونی، نامتعارف، نامشروع، ضد حقوق بشر، غیر انسانی، غیر منصفانه و جنگ اقتصادی را در توصیف و تشریح تحریم‌های یکجانبه علیه ایران به کار ببرد و آن‌ها را توضیح دهد.
آیا تحریم‌ها کارآمد بودند؟
آن چه از واقعیت‌ها یعنی تداوم و گسترش یافتن تحریم‌ها طی ادوار مختلف، اذعان و اعتراف اعمال کنندگان تحریم و ناظران بین المللی مشخص است و گزارش «دوهان» نیز به آن اشاره دارد، دچار شدن تحریم‌های یکجانبه به سرنوشت کارزار فشار حداکثری آمریکا علیه ایران است.
تحریم‌های اعمال شده علیه ایران شاید توانسته باشند جنایتی حقوق بشری را در ایران رقم بزنند اما موفق نشده اند به اهداف ادعایی خود دست یابند و در برابر سد مقاومت مردم ایران محکوم به شکست شده اند.
آزمون دشوار برای ادعاهای حقوق بشری مدعیان دروغین
حالا باید منتظر ماند و دید که کشورهای مدعی حقوق بشر جهان در پی درخواست گزارشگر ویژه سازمان ملل از کشورهای اعمال کننده تحریم برای پایان دادن و لغو تحریم‌ها چه تصمیمی را اتخاذ می‌کنند.
اگرچه کشورهای اعمال کننده تحریم، پیش، هنگام و پس از سفر «دوهان» به ایران همانند سفرهای دیگر وی برای تهیه گزارش حقوق بشری دست به حاشیه سازی و شایعه آفرینی زده و قصد داشتند کار وی را تحت فشارهای مختلف تحت تاثیر قرار دهند، آن چه که عملا رخ داده افشاگری درباره جنایت‌های حقوق بشری ناشی از تحریم‌ها بوده است.
گزارش‌های این گزارشگر تاکنون موفقیت‌هایی زیادی در آشکار کردن ابعاد غیرانسانی تحریم‌ها علیه کشورهای هدف داشته و توانسته غبار نشسته بر واقعیت این جنایت از طریق رسانه‌های غربی را بزداید و تصویری شفاف از جنایت‌های حقوق بشری ناشی از تحریم‌ها ارائه کند.
جبران غرامت؛ درخواست مشروع ایران
جبران خسارت از سوی کشور تحریم شده و در موضوع خاص مورد بحث از سوی ایران درخواستی به حق و کاملا مشروع است، اما مکانیسم قانونی برای جبران خسارات ناشی از تحریم‌های یکجانبه وجود ندارد.
از این رو انتظار می‌رود جامعه جهانی با مشاهده این گزارش افشاگرانه، دستکم دست از سوءاستفاده از ابزار تحریم علیه ایران در قالب استانداردهای دوگانه خود برداشته و هر چه سریع تر در مسیر جبران اشتباهات خود برآیند.
