مهرماه 1359 در اولین روزهای حمله رژیم بعث عراق، تعدادی از فرماندهان بلندپایه ارتش ایران از جمله «سرتیپ ولی‌الله فلاحی» و «سرهنگ جواد فکوری» خواستار یک جلسه خصوصی و فوری با نماینده امام(ره) در ارتش یعنی « آیت‌الله خامنه‌ای » می‌شوند. این جلسه بلافاصله در ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی ایران تشکیل شده و طی آن فرماندهان ارتش با تشریح استعداد رزمی نیروی هوایی ارتش دغدغه جدی خود را با «آیت‌الله خامنه‌ای» مطرح و گزارش مکتوبی به ایشان ارائه می‌کنند؛ جان‌مایه آن گزارش مکتوب یک جمله بود: «با توجه به قطعات زودتعویض در هواپیماها و کمبود قطعات یدکی، تمامی هواپیماهای نظامی موجود اعم از جنگنده، آموزشی، پشتیبانی و ترابری ظرف 15 تا 33 روز آینده زمین‌گیر خواهند شد.»
خبر تلخ فرماندهان ارتش، «آیت‌الله خامنه‌ای» را نیز نگران می‌کند: «من هم از شما چه پنهان، توی دلم یک قدری حقیقتاً خالی شد! گفتیم عجب، واقعاً هواپیما نباشد، چه کار کنیم!... کاغذ را گرفتم، بردم خدمت امام، جماران؛ گفتم: آقا! این آقایان فرماندهان ما هستند و ما داروندار نظامیمان دست اینهاست. اینها این‌جوری می‌گویند؛ می‌گویند ما هواپیماهای جنگی‌مان تا حداکثر مثلاً پانزده شانزده روز دیگر دوام دارد و آخرین هواپیمایمان که هواپیمای سی۱۳۰ است و ترابری است، تا سی روز و سی و سه روز دیگر بیشتر دوام ندارد. بعدش، دیگر ما مطلقاً هواپیما نداریم.» پاسخ امام(ره) مثل همیشه از جنس محاسبات زمینی نبود. «آیت‌الله خامنه‌ای» می‌گوید: «امام نگاهی کردند، گفتند- حالا نقل به مضمون می‌کنم، عین عبارت ایشان یادم نیست- این حرف‌ها چیست! شما بگویید بروند بجنگند، خدا می‌رساند، درست می‌کند، هیچ‌طور نمی‌شود. منطقاً حرف امام برای من قانع‌کننده نبود؛ چون امام که متخصص هواپیما نبود؛ اما به حقانیت امام و روشنائی دل او و حمایت خدا از او اعتقاد داشتم، می‌دانستم که خدای متعال این مرد را برای یک کار بزرگ برانگیخته و او را وانخواهد گذاشت. این را عقیده داشتم. لذا دلم قرص شد، آمدم به اینها گفتم امام فرمودند که بروید همین‌ها را هرچی می‌توانید تعمیر کنید، درست کنید و اقدام کنید.»
40 سال گذشت و سال 2019 «آژانس اطلاعات دفاعی آمریکا»(DIA) گزارشی از قدرت نظامی ایران منتشر کرد و نوشت: «پس از دهه‌ها تحریم بین‌المللی به‌دنبال انقلاب اسلامی ایران و خسارات جنگی در طول جنگ ایران و عراق، بسیاری از هواپیماهای آمریکایی که ایران در دهه‌های 1960 و 1970 به دست آورد، هنوز هم توانمندترین سکوها را امروز در نیروی هوایی جمهوری اسلامی ایران تشکیل می‌دهند... نیروی هوایی جمهوری اسلامی ایران ثابت کرده است در نگهداری از این هواپیماهای قدیمی برای انجام عملیات پروازی، مهارت دارد.»
هواپیماهایی که پیش‌بینی می‌شد نهایتا تا 30 روز دیگر از رده خارج شوند، بیش از 40 سال است که آمادگی رزمی خود را در نیروی هوایی ارتش ایران حفظ کرده‌اند. شاید آن روز که ایالات متحده اسکادرانی از هواپیماهای F-4، F-5، F-14 و... را در اختیار «محمدرضا پهلوی» می‌گذاشت فکرش را هم نمی‌کرد این جنگنده‌ها بدون حضور مستشاران آمریکایی و بدون کمترین وابستگی به آمریکا قابل تعمیر، نگهداری و نو‌سازی باشند اما این پایان کار مهندسان ایرانی نبود. 14 می 2022 «مایا کارلین» تحلیل‌گر مؤسسه مطالعات امنیتی نوشت: «در حالی که ایالات متحده پس از سقوط سلطنت پهلوی، ارسال جنگنده F-4 را به ایران متوقف کرد، نیروی هوایی این کشور توانسته است این هواپیماهای جنگنده را حفظ کرده و حتی ارتقا دهد. در نوامبر ۲۰۲۰، ایران بمب‌های هوشمند هدایت‌‌شونده الکترواپتیکی ۹۰۰ کیلوگرمی «قاصد» را در رزمایش سالانه «مدافعان آسمان» به نمایش گذاشت. توانایی ایران در حمله بالقوه به اهداف با دقت بسیار بیشتر با کمک این تسلیحات، تهدیدی برای رقبا محسوب می‌شود.» مهندسان ایرانی توانستند با مهندسی معکوس جنگنده‌های آمریکایی، نسخه بومی خود را با قابلیت‌های به‌روزتری بسازند. 27 ژوئن 2021 «سباستین رابلین» در گزارشی برای نشریه «نشنال اینترست» نوشت: «طراحی و ساخت هواپیماهای جنگی پیشرفته چالش فنی بسیار بزرگی است که برای یک پایگاه صنعتی منفرد یا یک کشور به تنهایی سخت است. با این وجود نیروی هوایی ایران از ابتدای قرن جدید، به‌صورت برجسته‌ای پیشرفت خود را با نمایش چند جنگنده نشان داده است. یکی از مهم‌ترین دستاوردها، جنگنده صاعقه است... صاعقه حاصل مهندسی معکوس F-5 با تغییراتی در دُم و ارتقای اویونیک مدل قدیمی است... به ویژه آنکه قابلیت جدید از حمل سلاح‌های پیشرفته در آن آشکار است و با وجود نبود اطلاعات از جزئیات، تغییرات راداری هم در آن به چشم می‌خورد. موتورهای هواپیمای جدید هم مرموز هستند.» خودکفایی ایران در ساخت تسلیحات مورد نیازش آن‌قدر بود که با پایان یافتن موعد تحریم‌های تسلیحاتی سازمان ملل علیه ایران، کشورهایی که فروش ساده‌ترین تجهیزات نظامی دفاعی نظیر سیم‌خاردار را به ایران ممنوع کرده بودند حالا نگران صادرات تسلیحات نظامی پیشرفته ایران به سایر کشورها بودند. مجله «دیدبان نظامی» در این زمینه نوشت: «با توجه به اینکه تحریم تسلیحاتی سازمان ملل علیه ایران در ماه اکتبر منقضی شده است، انتظار می‌رود ایران بیشتر سلاح‌های خود را برای صادرات عرضه کند.» این نگرانی البته چندان غیرمنطقی هم نبود.
جولای 2022 «جیک سالیوان»، مشاور امنیت ملی کاخ سفید در نشست خبری خود از صادرات پهپادهای رزمی ایران به روسیه گفت: «اطلاعات ما حاکی است که دولت ایران برای ارائه چند هواپیمای بدون سرنشین(پهپاد) بر اساس جدول زمانی فوری آماده می‌شود.» اطلاعاتی که مقامات آمریکایی از آن سخن می‌گفتند به تصاویری اشاره داشت که ماهواره‌های آمریکایی توانسته بودند از یکی از پایگاه‌های نظامی ایران در کاشان ثبت کنند. تصاویر تقریبا واضح بود؛ ایران آشکارا پهپادهای شاهد 129 و شاهد 191 را برای هئیت روسی به نمایش گذاشته بود و دلیلی هم برای پنهان‌کاری نمی‌دید. آنها درست فهمیده بودند؛ جمهوری اسلامی ایران در حال صادرات تجهیزات نظامی به دومین ارتش قدرتمند جهان در فدراسیون روسیه بود. اندکی بعد شبکه تلویزیونی «سی‌ان‌ان» مدعی شد: «آموزش نیروهای روسیه برای استفاده از پهپادهای رزمی ایران آغاز شده است.» البته این شبکه خبری خیلی دیر متوجه شده بود چون آن زمان آموزش نیروهای روسی تقریبا به اتمام رسیده بود. اتفاق ناباورانه‌ای که در مقابل چشمان مقامات آمریکایی می‌افتاد آنها را مجبور به واکنش کرد. وزارت خارجه آمریکا طبق معمول ایران را تهدید به تحریم کرد و «لوید آستین»، وزیر دفاع ایالات متحده درباره صادرات پهپادهای ایرانی هشدار داد: «این واقعا فکر بدی است و اگر من جای آنها بودم، آن را کنار می‌گذاشتم.» اما در ایران هیچ‌کس اهمیتی به سخنان وزیر دفاع آمریکا یا سایر مقامات کاخ سفید نمی‌داد. صدها پهپاد رزمی ایرانی به روسیه صادر شد، همان‌طور که پیش از آن ونزوئلا از پرنده‌های بدون سرنشین ایران بهره‌مند شده و خط تولید پهپادهای ایرانی در تاجیکستان نیز راه‌اندازی شده بود. ایران در برابر چشمان آمریکا اولین گام‌ها برای دستیابی به ظرفیت 6/5 میلیارد دلاری صادرات پهپادهایش را بر‌می‌داشت. اکنون مدتی‌است که پهپادهای ایرانی بر فراز آسمان اوکراین علیه ناتو عملیات می‌کنند. 17 سپتامبر 2022 روزنامه آمریکایی «وال‌استریت ژورنال» در گزارشی نوشت: «پهپادهای ایرانی خساراتی قابل‌توجه به ارتش اوکراین وارد کرده‌اند.» «رادیون کولاگین»، از فرماندهان نیروی زمینی ارتش اوکراین به خبرنگار این روزنامه توضیح داد که رهگیری پهپادهای ایرانی دشوار است و گفت: «تنها در یگان تحت نظر او، این پهپادها تا امروز دو توپ بزرگ «هویتزر» و دو خودروی زرهی نفربر را نابود کرده‌اند.» این ژنرال اوکراینی برای مقابله با پهپادهای ایرانی از آمریکا و متحدانش کمک خواست اما نمی‌دانست پیش از او این پهپادها خواب را از چشم فرماندهان آمریکایی ربوده بودند. «کم مک میلان»، افسر توپخانه ارتش آمریکا که در عراق خدمت می‌کرد؛ تجربه خود از مواجهه با پهپادهای ایران را در تارنمای آمریکایی «1945» این‌طور توصیف می‌کند: «شاهد-136 یک پهپاد انتحاری است که محموله انفجاری را در سرجنگی خود حمل می‌کند و مستقیما به سمت هدف خود پرواز می‌کند. این پهپادهای انتحاری چیزی بود که من و دوستانم را شب‌ها در عراق بیدار نگه می‌داشت.»
پیام امام(ره) در مهر 1359 به فرماندهان ارتش، اولین فرمان در مسیر خنثی‌‌سازی تحریم بود: «بروید بجنگید، خدا می‌رساند و درست می‌کند، هیچ‌طور نمی‌شود.» ما جنگیدیم و خدا هم رساند؛ حالا در مهر 1401 جمهوری اسلامی توانسته با ترکیب هواپیماهای نظامی و پهپادهای رزمی، آسمانی امن برای ایران و بازویی پرتوان برای جبهه مقاومت بسازد. 20آوریل 2021 ژنرال «فرانک مک‌کنزی»، فرمانده وقت سنتکام (فرماندهی ارتش تروریست آمریکا در غرب آسیا و شمال آفریقا) در جلسه کمیته نظامی کنگره آمریکا با اشاره به قدرت بازدارندگی هوایی ایران در منطقه غرب آسیا گفت: «برای اولین‌بار از زمان جنگ کره، آمریکا فاقد برتری کامل هوایی به هنگام انجام عملیات است.»
سید محمدعماد اعرابی
