سفر دوره‌ای وزیر امورخارجه به آفریقا را می‌توان تداوم راهی دانست که از شهریور سال گذشته در عرصه دیپلماسی ایران آغاز شده، راهی که راهنمای آن اصل «نگاه به همه مناطق جهان» است. دو کشور مالی و تانزانیا و زنگبار مقاصد آفریقایی «حسین امیرعبداللهیان» وزیر امور خارجه ایران در یک هفته گذشته بود و جمهوری اسلامی در نظر دارد با نگاه ویژه به این قاره و ظرفیت‌های نامتناهی آن، بخشی از آینده آفریقا تعریف شده و منافع جمهوری اسلامی را از این منابع تامین کند.
مروری بر سفر دوره‌ای وزیر خارجه به آفریقا
«حسین امیرعبداللهیان» وزیر خارجه، عصر دوشنبه، ۳۱ مرداد در رأس هیأتی بلندپایه سیاسی و تجاری عازم باماکو پایتخت مالی شد و مورد استقبال «عبدالله دیوپ» وزیر خارجه این کشور قرار گرفت. حضور در نخستین نشست کمیسیون مشترک جمهوری اسلامی ایران و مالی، دیدار با «آیسمی گویتا» رئیس دولت انتقالی جمهوری مالی، نشست مشترک با وزیر امور خارجه این کشور و امضای تفاهم‌نامه کمیسیون مشترک همکاری‌ها و سند تأسیس پیگیری کمیسیون مشترک ایران و مالی، دیدار با وزیر صنعت این کشور از مهمترین برنامه‌ها و دیدارهای امیرعبداللهیان در این سفر بود.
وزیر امور خارجه کشورمان دوم شهریور در دومین مقصد خود در این سفر دوره‌ای، عازم تانزانیا شد و در دارالسلام مورد استقبال «لیبراتا مولا مولا» وزیر خارجه این کشور قرار گرفت. دیدار با «سامایا صولحو حسن»، رئیس جمهور و «لیبراتا مولا مولا» وزیر خارجه تانزانیا حضور در جمع ایرانیان و نمازگزاران شیعه مقیم دارالسلام و نشست فعالین اقتصادی و تجاری ایران و تانزانیا از مهمترین برنامه‌های وزیر امور خارجه در تانزانیا بود. در این سفر طرفین درباره تنظیم نقشه راهی که بتواند سطح مناسبات دو کشور را ارتقا داده و تحکیم کند؛ مورد توجه دو طرف قرار گرفت.
امیرعبداللهیان سوم شهریور تانزانیا را به مقصد زنگبار ترک کرد و در فرودگاه این ناحیه خودمختار مورد استقبال «ناصر مزورعی» وزیر بهداشت زنگبار قرار گرفت. در این سفر وزیر امور خارجه با «حسین موینی» رئیس جمهور زنگبار دیدار کرد و کمیته مشترک اقتصادی دو کشور حضور یافت.
نخستین سفر دوره ای امیرعبداللهیان به قاره آفریقا بامداد ششم شهریور تمام شد تا شروع فصل تازه‌ای از همکاری‌های ایران با این منطقه بکر از جهان باشد.
اهمیت و دستاوردهای سفر به آفریقا
ظرفیت‌ها و منابع قاره آفریقا از انرژی تا معادن از یک‌سو و بکر بودن این منابع از سوی دیگر این قاره را به یکی از مهمترین مناطق مورد توجه برای جامعه جهانی تبدیل کرده است. توجه دولت سیزدهم به این قاره هم در همین راستا ارزیابی می‌شود. دولت سیزدهم به تعبیر امیرعبداللهیان نگاه به همه مناطق جهان با اولویت آسیا و همسایگان و همچنین برخی کشورهای قاره آفریقا مورد توجه جدی است. حضور جمعی از کارگزاران دولتی و صاحبان صنایع و مدیران شرکت‌های بزرگ اقتصادی و بازرگانی، برگزاری نشست‌های مشترک بازرگانی و صنعتی نشانه این توجه جدی است.
به نظر می‌رسد دولت سیزدهم به گسترش روابط با حوزه آفریقا اهتمام و توجه ویژه‌تری دارد و این توجه از سوی کشورهای آفریقایی هم مورد توجه قرار گرفته که تحولات مثبت در روابط سیاسی و اقتصادی و سفر مسئولان این کشور از جمله وزیر خارجه مالی در بهمن ماه سال گذشته به ایران، در این زمینه قابل ارزیابی است.
آفریقا بازار بکر و البته تشنه فناوری‌های نوین است و با توجه به خودکفایی جمهوری اسلامی در حوزه‌هایی دانش بنیان، صنایع دفاعی و بهداشتی انتقال فناوری و همکاری‌ها در این حوزه می‌تواند به نفع ایران و کشورهای آفریقایی باشد. در راستای این نگاه، وزیر امور خارجه در این سفر دوره‌ای با مسئولان اقتصادی و هیات‌های تجاری دو کشور مالی و تانزانیا و نیز منطقه زنگبار دیدار و گفت‌وگو کرد. از رهگذر این سفر می‌توان ظرفیت‌های اقتصادی آفریقا برای ایران و ایران برای آفریقا را به گروه‌های تجاری و اقتصادی شناساند و راه را برای سرمایه‌گذاری‌های دو جانبه باز کرد. بهره‌گیری ایران از ظرفیت‌های جغرافیایی آفریقا و مراتع کشاورزی این منطقه می‌تواند با توجه به تاکید مسئولان آنها مبنی بر استقلال سیاسی، ظرفیت خوبی به منظور تامین منافع ایران ارزیابی شود. در همین دیدار وزیر صنعت مالی درباره این استقلال سیاسی کشورش و دیگر کشورهای آفریقایی تصریح کرد: مالی حیاط خلوت هیچ کشوری نیست و ما به دنبال مشارکت هستیم و به دنبال مشارکت‌های سیاسی و امنیتی هستیم و همچنین مشارکت اقتصادی و جدید در این زمینه هستیم.
حضور نمایندگانی از وزارت کار، نفت و دفاع، صندوق ضمانت صادرات دیگر وزارتخانه‌های مرتبط و تعداد زیادی از مدیران بخش‌های خصوصی در سفر امیرعبداللهیان به آفریقا، نشان می‌دهد ایران سرمایه‌گذاری در حوزه‌های تولید برق، ماشین آلات کشاورزی، مواد شوینده و محصولات کنسرو شده، صنایع ساختمان و مصالح ساختمانی و حوزه بهداشت و درمان در آفریقا را مورد توجه ویژه قرار خواهد داد.
ایران توان این سرمایه‌گذاری و همکاری را با توجه به تجربه چهاردهه ایستادن روی پای خود با وجود تمام محدودیت‌ها داراست و کافی است دستاوردهای ۴۳ ساله جمهوری اسلامی در زمینه‌های عملی، فناوری و صنعتی و دفاعی و بهداشتی، پزشکی و درمانی و به آفریقا شناسانده شود. اشتیاق کشورهای اروپا به منظور برگزاری نمایشگاه‌های صنعتی و تولیدی نشان می‌دهد آنها هم از توان ایران در این حوزه‌ها و نیز حسن‌نیت سیاسی تهران در کمک به این قاره آگاه هستند.
برای مثال تانزانیا دارای ظرفیت‌های بالا برای سرمایه‌گذاری در حوزه‌های همچون معدن، کشاورزی و دامپروری، شیلات و صنایع و توریسم و کشت فرا سرزمینی و صادرات میوه‌های استوایی است اما به گفته مقامات این کشور حجم تجارت میان ایران و تانزانیا بازتاب دهنده روابط سیاسی دو کشور نیست و گام‌هایی در این زمینه برداشته شده که نشست اتاق بازرگانی ۲۰۲۲ از جمله این موارد است.
آفریقا در دنیای امروز به دلایل بسیار داخلی و خارجی قربانی تروریسم قبیله‌ای و فرقه‌ای یا دخالت‌های امنیتی دیگر کشورهاست و ایران به عنوان یکی از بزرگترین قربانیان این حوزه، تجربه بزرگی در زمینه مبارزه با این پدیده شوم دارد که در سفر امیرعبداللهیان این موضوع هم در سخنان طرف آفریقایی مطرح شد.
دیپلماسی متوازن دولت سیزدهم، پشتوانه مذاکرات
استراتژی شناسایی هر ظرفیتی در هر نقطه‌ای از جهان برای تامین منافع ملی، به یک دهه ایستایی در ارتباط با جهان منهای سه کشور اروپایی و آمریکا بود. نگاهی که «مهدی صفری» معاون دیپلماسی اقتصادی وزیر امور خارجه در توصیف آن گفته است که نگاه دولت گسترش روابط اقتصادی و تنوع بخشی به مراودات بین المللی با کشورهای همسو در اقصی نقاط جهان است.
سفر به آفریقا و شناسایی ظرفیت‌هایی که بتوان بر اساس آن بر محدودیت‌های تحریمی غلبه کرد، سیاست خارجی دولت سیزدهم است، سیاستی متوازن و پویا که در تعامل هوشمند با اقصی نقاط دنیاست. در سایه این سیاست، دولت چشم‌به راه مذاکرات برجام و تن دادن به هر قراردادی نیست و حتی با دست پر هم می‌تواند در این مذاکرات حاضر شود.
