جوزف بورل ، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا مدعی است به‌واسطه ارائه آنچه «طرح جدید اروپا»نامیده می‌شود، زمان تصمیم‌گیری بر سر احیای توافق هسته‌ای فرارسیده و توافقی بهتر ازآنچه وی و همراهانش ارائه کرده‌اند در دسترس نخواهد بود.برخی منابع خبری می‌گویند سران اتحادیه اروپا در این طرح، بدون اینکه سخنی از چگونگی ارائه «تضمین‌های اعتباری» در قبال فعالیت شرکت‌های خارجی در ایران به میان آورند، به حذف برخی تحریم‌های ضد ایرانی ( اضافه بر آنچه تاکنون توافق شده بود) اکتفا کرده‌اند. همچنین در پیشنهاد طرف اروپایی، عملا «موارد ادعایی آژانس» به‌مثابه «متغیری مستقل»موردبررسی قرارگرفته و از ایران خواسته‌شده است تا سرنوشت احیای برجام را به مطالبات حقوقی آژانس از خود گره نزند.در این خصوص نکاتی وجود دارد که نمی‌توان به‌سادگی از کنار آن‌ها گذشت: نخست اینکه «افزایش تعداد تحریم‌های رفع شده» در صورتی معنا پیدا می‌کند که به تابعی از « رفع عملیاتی تحریم‌ها» تبدیل شود. به عبارت بهتر، در خصوص «رفع عملیاتی تضمین‌ها» اعداد و کمیت‌ها اصالتی نداشته و آنچه موضوعیت دارد،چابکی و عملیاتی شدن رفع تحریم‌هاست. مقامات اروپایی خود نیز به‌خوبی می‌دانند که «هندسه تحریم‌ها» را باید با «رفع سیستماتیک تحریم‌ها» از بین برد نه با ظاهرسازی از طریق افزایش کمی تعداد تحریم‌های رفع شده! این قاعده در خصوص تحریم‌های غیرهسته‌ای وضع‌شده علیه سپاه پاسداران و دیگر نهادها و ارگان‌ها و افراد بیشتر صدق می‌کند. آنچه در اینجا اصالت دارد، «برچسب تحریم‌ها» نیست، بلکه میزان اثرگذاری آن‌ها در «رفع عملیاتی تحریم‌های برجامی» است. بر همین اساس، اگر هر تحریمی که پس از خروج دولت ترامپ از برجام وضع‌شده، مغایر با ماده ۲۹ توافق هسته‌ای بوده و در پروسه رفع عملیاتی تحریم‌های برجامی خلل ایجاد کند، باید از بین برود.
دوم اینکه مقامات اروپایی در قالب طرح پیشنهادی خود،«تفسیرپذیر بودن بازی آژانس» پس از احیای برجام را دنبال می‌کنند.
اگر آژانس مختومه شدن پرونده موسوم به« موارد ادعایی» را اعلام نکند و آن را به استمرار تحقیقات ( پس از احیای توافق هسته‌ای ) موکول کند، می‌تواند به بهانه بازتفسیر برخی مفاد و بندها ازجمله بند T ضمیمه یک برجام ، تقاضای دسترسی نامحدود به مکان‌های موردادعا یا حتی مکان‌های دیگر را اعلام کند. به عبارت بهتر، «مفتوح ماندن موارد ادعایی» ، بهانه‌گیری‌های آژانس جهت بازتفسیر برخی موارد مطرح‌شده در ضمیمه یک برجام را بیشتر خواهد کرد. بدیهی است که در آن زمان، به‌واسطه احیای توافق هسته‌ای ،
دیگر نمی‌توان به‌مانند برهه کنونی بازی سیاسی آژانس را مهار کرد. اگرچه ایران تحفظ قوی خود را نسبت به تفاسیر خودسرانه آژانس در قبال مسئله بازرسی‌ها به ثبت رسانده است اما تا زمانی که آژانس وفق سوابق مذاکرات منتهی به مختومه شدن پرونده PMD ، موارد ادعایی را مختومه اعلام نکند، زمینه برای استمرار بازی‌های سیاسی آن پس از احیای توافق هسته‌ای فراهم خواهد بود .
نکته سوم به نقض غرض مذاکرات از سوی بورل و مقامات اروپایی بازمی‌گردد. جمهوری اسلامی ایران به‌طرف اروپایی این فرصت را داده بود که به‌عنوان «طرف امضاکننده برجام» و نه« طرف واسطه‌گر»، راهکارهای عملیاتی خود را جهت تأمین سه خواسته اصلی تهران مبنی بر «ارائه تضمین‌های اعتباری»، « مختومه شدن پرونده‌های ادعایی آژانس» و«رفع تحریم‌های غیرهسته‌ای مغایر با اصل ۲۹ برجام»ارائه نماید. بدون شک پاسخ این سه مطالبه روشن ، اضافه کردن تعداد تحریم‌های قابل تعلیق نیست! بهتر است بورل کمی بیشتر بر روی مطالبات چندباره و شفاف تهران از اتحادیه اروپا تمرکز کند.
حنیف غفاری
