ولادیمیر پوتین ، رئیس‌جمهور روسیه در طول دوران مقابله با جبهه غرب ، بارها به‌طور تلویحی خود را با پتر کبیر، یکی از معروف‌ترین تزارهای روسیه مقایسه کرده بود. این بار اما در جشن سیصد‌و‌پنجاهمین سالگرد تولد پتر کبیر که در مسکو برگزار می‌شد، پوتین به صورت رسمی در مقابل رسانه‌های جمعی خود را با او مقایسه کرد و گفت ایده‌هایش برای روسیه و عزت و اقتدار این کشور تا حد زیادی با پتر کبیر شباهت دارد. کشورهای غربی اما با شنیدن این صحبت‌ها بیش از پیش راجع به اهداف و ایده‌های پوتین برای گسترش نفوذ کشورش در کشورهای همسایه‌اش نگران شدند، زیرا پتر کبیر، یکی از تزارهای روس بود که حامی نظریه گسترش سرزمینی روسیه بود و در عین حال روسیه را از یک کشور قدرتمند به یک ابرقدرت در حوزه تکنولوژی‌های نظامی و گسترش علم تبدیل کرد.
به نظر می‌رسد با این صحبت‌ها کشورهای غربی، بویژه آمریکا در حال تدوین سیاست‌های جدید در مقابل کرملین هستند، زیرا ماجرای حمله به اوکراین حالا با این صحبت‌ها برای آنها جدی‌تر و چالش‌برانگیز‌تر شده است. پتر کبیر، تزار روسیه در ۳ قرن پیش، مانیفست کشورگشایی برای روسیه را تدوین کرد و سیاست خود را مبنی بر افزایش قلمرو روسیه ثبت کرد. او در عین حال عقیده داشت روسیه تا زمانی که در عرصه فناوری به پای اروپا نرسد، هرگز یک امپراتوری قدرتمند نخواهد شد. به همین دلیل کارشناسان فنی خارجی را استخدام کرد تا چگونگی ساخت کشتی‌های بهتر و بنای استحکامات نیرومندتر را به روس‌ها بیاموزند. برخی رسانه‌های غربی سیاست‌های پوتین در چند سال گذشته مبنی بر ساخت تجهیزات و جنگ‌افزارهای نوین را سیاستی شبیه همان سیاست‌های تاریخی دانسته‌اند.
کشورهای اروپایی، بویژه اروپای شرقی، نسبت به سخنرانی تازه پوتین بشدت واکنش نشان دادهاند. این رسانه‌ها بیان کرده‌اند پوتین خود را با پتر کبیر مقایسه کرده است و کشورگشایی و اشغالگری او را «بازپس‌گیری» اراضی توصیف کرده است. سخنان او به قدری حساسیت‌برانگیز بوده است که نگاه‌ها را به سمت جدی کردن حداکثری سیاست‌های کوتاهمدت برای مقابله با او معطوف کرده است. کشورهای اروپای شرقی مانند اوکراین یا استونی، نسبت به انگیزه‌های پوتین در تدوین روابط خود با کشورهای همسایه‌اش ابراز نگرانی کرده‌اند. سوئد و فنلاند نیز در همین باره نگرانی‌های خاص خود را دارند، زیرا در سخنرانی ولادیمیر پوتین مستقیما به کشورهای حوزه اسکاندیناوی اشاره شد. پوتین با اشاره به جنگ‌های شمالی پتر کبیر که در واقع جنگ با سوئد بود، گفته است: «ممکن است فکر کنید پتر کبیر به جنگ سوئد رفت تا سرزمین آنها را اشغال کند اما او هیچ چیز نگرفت، بلکه سرزمین‌ها را پس گرفت». آنطور که واشنگتن‌پست گزارش داده، پوتین در ادامه با پوزخند گفته است: «به نظر می‌رسد بازپس‌گیری و تقویت روسیه بر عهده ما گذاشته شده است». رسانه‌های غربی بر این عقیده‌اند کنایه پوتین به وضعیت فعلی اوکراین و همچنین تهدیدهایش علیه سوئد و فنلاند اشاره دارد. جنجال رسانه‌ای پیرامون صحبت‌های پوتین اما در حالی است که معمولا در وضعیت‌های خاص در سیاست هر کشوری، رهبران نیم‌نگاهی نیز به حوادث تاریخی دارند و سعی می‌کنند شرایط را با مثال آوردن از تاریخ برای مردم‌شان توضیح و شرح دهند. مثال‌های تاریخی البته می‌تواند کنایه‌های خاصی به دشمنان نیز داشته باشد. این روایت اما طرف غربی را به این نتیجه رسانده که شاید رئیس‌جمهور روسیه به دنبال این است که پس از مدتی دوباره به سمت استراتژی اشغال تمام اوکراین برود؛ اتفاقی که به نظر می‌رسد اگر پتر کبیر در حال حاضر در روسیه حضور داشت و حکومت می‌کرد، همان را انجام می‌داد.
این صحبت‌ها با این حال روی دیگری نیز دارد و آن نشان‌دهنده تقلای چند وقت اخیر روسیه برای هشدار دادن درباره زیاده‌خواهی غربی‌هاست. پوتین در واقع با این مثال به طرف غربی هشدار داد اگر بخواهید همچنان بر سیاست گسترش ناتو و تهدید مرزهای روسیه تاکید داشته باشید و از سوی دیگر تلاش کنید روسیه را از لحاظ اقتصادی در انزوا و تحریم اقتصادی قرار دهید و باز هم توقع داشته باشید که روسیه به دنبال بازگشت به دوران پرشکوه خود در تاریخ نرود، توقع نابجایی دارید.
البته رسانه‌های غربی نیز در همین راستا تلاش کردند مساله تاریخی دیگری را برای پوتین مثال بزنند و آن زمان جنگ در مرزهای شمالی در زمان پتر کبیر بود. آنها با اشاره به پیروزی‌های او در جنگ علیه کشورهای حوزه بالتیک، در عین حال خاطرنشان کردند در همان زمان روسیه به مدت ۲۱ سال مشغول جنگ با شمالی‌ها یعنی سوئدی‌ها بود. دقیقا همان استراتژی‌ای که گمان می‌رود این روزها آمریکا در حال اجرایی کردن در جنگ اوکراین است؛ جنگی طولانی که قوای نظامی و اقتصادی روسیه را تحلیل برده و این کشور را برای مدتی طولانی در صحنه بین‌المللی با انزوا رو به رو سازد.
فرزانه دانایی
