دونالد ترامپ ، رئیس جمهور سابق ایالات متحده در اظهارات اخیرش به سیاست خارجی جو بایدن تاخته و آن را بسیار ضعیف دانسته است. ترامپ در اظهارات خود تاکید کرده که به لطف بایدن، حالا ایران دیگر ترسی از آمریکا ندارد. ترامپ همچنین، با تاکید بر اینکه در خطرناک ترین دوره در تاریخ آمریکا قرار داریم خاطرنشان کرد که او نیز قصد داشت از افغانستان خارج شود، اما نحوه خروج بایدن از این کشور، آمریکا را تحقیر کرد.
اظهارات ترامپ در حالی است که بسیاری از رسانه ها در زمان حضور او در کاخ سفید مدعی بودند، سیاست خارجی او بدترین سیاست خارجه در بین دولت های آمریکا است. وبگاه د هیل در تحلیلی که در مرداد ماه سال 1398 نوشت، مدعی شد سیاست ترامپ در قبال کشورهای مختلف به شدت اشتباه بوده است. در مورد ایران، د هیل مدعی شده بود که سیاست «فشار حداکثری» ترامپ جواب نداده و ایران دیگر ترسی از آمریکا ندارد و با قدرت در حال پیشبرد سیاست های خود است .
در واقع، د هیل دقیقا همان نقدی را به ترامپ داشته که خود او اکنون به بایدن دارد. آنچه د هیل پیش بینی می‌کرد دقیقا در زمان ترامپ کاشته شد و در زمان بایدن میوه داد. د هیل در تحلیل خود مدعی بود ریشه این مشکل در رفتارهای دولت ترامپ است و این رفتارها آثار خود را مدتی بعد نشان می دهند.
در حقیقت، رسانه های دموکرات آمریکایی مدعی بودند رفتار دولت ترامپ باعث می شود به اصطلاح «ترس» ایران از آمریکا کم شود و با قدرت به اقدامات دفاعی، موشکی و هسته ای خود ادامه دهد. اتفاقی که حالا به اذعان خود ترامپ به وقوع پیوسته است.
دو سیاست خارجی، دو استراتژی در مقابل ایران
در واقع، مشکل اصلی تفاوت بنیادین سیاست خارجی دونالد ترامپ و دموکرات هاست. حتما شما هم داستان مجرمی که توسط یک خلیفه باهوش به حرف آمد و به دزدی خود اعتراف کرد، شنیده اید. این سارق که به جرم خود اعتراف نمی کرد ابتدا به زندان فرستاده شد. به دستور خلیفه به او غذا و آب دادند و تخت گرم و نرمی برای او آماده کردند؛ زندانی بعد از خوردن غذا و آب به تخت رفت و به خواب فرو رفت اما مدت کوتاهی بیش خواب نبود که ناگهان نگهبان با صدای شیپور او را از خواب بلند کرد و به محضر خلیفه برد. خلیفه از او خواست که به جرم خودش اعتراف کند اما سارق اعتراف نکرد و مجددا به زندان و تختش فرستاده شد. متهم مجددا به خواب فرو رفت اما مدت کوتاهی از خوابش نگذشته بود که مجددا سرباز خلیفه با شیپور بالای سرش آمد و او را به محضر خلیفه برد. این اتفاق چند ده بار اتفاق افتاد. سرانجام زندانی خسته و ملول شد و به گناه خود اعتراف کرد.
این دقیقا همان سیاستی است که دموکرات ها برای شکست مخالفانشان پیش می گیرند. «سیاست چماق و هویج»، سیاست مخصوص ایالات متحده در دوران دموکرات هاست. هر چند برخی سیاستمداران جمهوری خواه همچون ریگان نیز در این سیاست خبره بودند اما بیشتر ناظران سیاسی برآنند که بیل کلینتون و باراک اوباما استاد این سیاست بوده اند. اعمال فشار و تحریم برای یک دوره زمانی مشخص و سپس باز کردن درهای مذاکره و برداشتن نسبی تحریم ها سیاستی است که باعث می شود رقیب با یک دوره «فشار و امید» روبه رو شده و بر اثر تکرار این سیاست همانند زندانی داستان فوق الذکر از درون بشکند.
در مقابل، سیاست دونالد ترامپ کاملا خلاف این جریان بود. او معتقد بود باید به جای «فشار و نرمش» از «فشار حداکثری» استفاده کرده و همانند هیتلر که در عملیات نظامی اش در جنگ جهانی دوم با بیشترین حملات در همان روزهای نخست جنگ سعی داشت، ارتش دشمن را فلج کند، تلاش می کرد دشمن را با سخت ترین فشارها، تهدیدها و تحریم ها به تسلیم وا دارد.
این سیاست البته نتوانست به موفقیت برسد و همانطور که د هیل در گزارش خود تاکید کرد، باعث کاهش ترس مخالف بزرگ ترامپ یعنی جمهوری اسلامی ایران شد و بالعکس باعث شد ایران قدرت بیشتری پیدا کند و حداقل نگرانی سالهای قبل را نسبت به تحریم ها نداشته باشد. با این قدرت، ایران به میز مذاکره با دولت بایدن رفت و حالا بدون نگرانی از تحریم ها برای آمریکا شرط می گذارد.
سیاست اشتباه ترامپ در مقابل ایران در دوران پایانی ریاست جمهوری او خود را نشان داد و رئیس جمهور مو نارنجی آمریکا تلاش کرد به سیاست خارجی کلاسیک آمریکایی بازگردد. او در سال 1398 و زمانی که متوجه شد، سیاست فشار حداکثری اش نمی تواند ایران را تسلیم کند، تصمیم گرفت از سیاست «فشار و ترغیب» یا همان «چماق و هویج» استفاده کند و به همین دلیل، حداقل طی سه برنامه سعی کرد این سیاست را به کار بگیرد (اینجا بخوانید). اما همانطور که تاریخ نشان داد، این سیاست به خصوص بعد از خروج غیرقانونی از برجام و بازگشت تحریم ها عملا غیر ممکن بود و به ثمر نرسید.
بازگشت چماق و هویج ؟
از این رو می توان نتیجه گرفت که سیاست خارجه دونالد ترامپ و جو بایدن کاملا متفاوت از یکدیگر هستند و بایدن سعی دارد از طریق بازگشت سیاست چماق و هویج، سیاست دوره ترامپ را کنار زده و مجددا با کشورهایی همچون ایران که مخالف جدی آمریکا هستند، همان کاری را کند که ریگان سعی کرد با شوروی کند. با این حال، مشخص است که سیاست دوران ترامپ، باعث شده ایران به اصطلاح آبدیده شود و همانطور که خود ترامپ مدعی شده، ترسش از آمریکا بریزد.
حسین نیازبخش
