رئیس محترم قوه قضائیه ، برای چندمین بار بر ضرورت شفاف‌سازی فرآیندهای بورسی و برخورد با تخلفات تأکید کرده است. حالا که به یمن سهامداری میلیون‌ها ایرانی از طریق سهام عدالت ، تمام ارکان نظام توجه ویژه‌ای به موضوع بازار سرمایه پیداکرده‌اند، باز کردن مسئله تخلفات ضروری به نظر می‌رسد.
تخلفات در بورس طبقه‌بندی‌های مختلفی دارد. برای جلوگیری از تخلفات باید بازار در سه سطح اطلاعاتی، عملیاتی و تخصیصی کاراتر شود. این مهم با تقارن اطلاعاتی و رفع تضاد منافع و حذف رانت‌ها میسر است. بخشی از تخلفات و جرائم مربوط به ناشران است. جرائمی ازجمله خودداری در ارائه اطلاعات، استفاده از منابع شرکت به نفع خود یا استفاده از اطلاعات افشا نشده شرکت و تصمیم‌گیری برای خریدوفروش از این جمله است. این بخش از جرائم به‌سادگی قابل‌تشخیص و شناسایی است و اقدامات خوبی در این خصوص صورت گرفته است، هرچند نیازمند اصلاح قانون تجارت در راستای حقوق سهامداران حقیقی است. ذکر این نکته ضروری است که قانون تجارت فعلی، مربوط به نیم‌قرن پیش است و متناسب با نیاز امروز نیست. اما بخش اصلی تخلفات در معاملات است. جایی که خریدوفروش با موانع متعددی روبه رو است. اولین معضل دامنه نوسان کم که حجم‌مبنا نیز بر این مشکل افزوده است. موضوعی که امکان دست‌کاری قیمت را فراهم ساخته و پدیده صف‌نشینی را ایجاد کرده است. همین مسئله، سبب اغوای سرمایه‌گذاران با صف‌های تصنعی می‌شود. حال خود صف‌ها در شروع روزهای عادی معاملات، با معضل عجیب‌تری دست‌به‌گریبان است و آن‌هم، پدیده سرخط است. در نبود نوسان مناسب قیمت، فقط افرادی که ابتدای صف هستند می‌توانند سهام را خریداری کنند و صف چند روزی ادامه یافته و صرفا سرخطی‌ها برندگان هستند. اما چه کسی می‌تواند سرخط باشد. اگر از رویداد بی‌نظیر چند سال قبل که چندین سفارش یک کد بورس در ابتدای صف خرید قرار گرفت بگذریم، دسترسی به سرخط در اختیار ایستگاه‌های معاملاتی و عملا کارگزاری‌ها است. موضوعی که سبب عدم سود بالای معامله گران و افراد وابسته به کارگزاران گردیده و انتفاع سود حقیقی‌ها را محدود می‌سازد.
از سوی دیگر، فضای مجازی در سال‌های اخیر به قدرتی بالا در جهت‌دهی به قیمت و بازار تبدیل‌شده است. انتشار سیگنال‌های خریدوفروش توسط برخی کانال‌ها با اهداف مغرضانه به یکی از معضلات بازار تبدیل‌شده است. افرادی که قصد فروش دارند به‌منظور فروش راحت‌تر اقدام به سیگنال می‌کنند. باید توجه نمود که چنین رفتارهایی، همگی باید جرم انگاری شوند و مورد تعقیب قضائی باشند. متأسفانه باید گفت که اغلب این اشکالات، در بورس‌های دنیا حل‌شده‌اند و پیش‌پاافتاده‌اند.
سید محمد بحرینیان
