« اسرائیل سعی دارد از بدترین اتفاق، بهترین سود را ببرد». این جمله‌ای است که رسانه‌ها و تحلیلگران آمریکایی درباره نوع مواجهه رژیم صهیونیستی با احتمال احیای توافق برجام می‌گویند. رسانه‌ها بر این باورند سران رژیم صهیونیستی از مدت‌ها پیش به این نتیجه رسیده بودند که آمریکا در هر صورت به برجام بازمی‌گردد و آن را احیا می‌کند و تصمیم گرفته‌اند تصمیمات خود را در همین راستا اتخاذ کنند. این دیدگاه به دلیل علاقه آمریکا به برجام به وجود نیامده است، بلکه به این دلیل است که سران رژیم صهیونیستی می‌دانند دنیا راهی جز دیپلماسی در برابر اقدامات ایران بویژه در پرونده هسته‌ای ندارد.
سران این رژیم به دنبال افزایش توانمندی‌های نظامی‌شان بوده و به دنبال یک اتحاد مانند ناتو با کشورهای عرب منطقه در مقابله با ایران هستند. دیدار اخیر «نفتالی بنت» با مقامات بحرین و تلاش‌هایش برای سریع‌تر برگزار شدن جلسات دیدارش با سایر مقامات منطقه‌ای در همین راستا ارزیابی می‌شود. آنطور که برخی رسانه‌ها بتازگی گزارش داده‌اند، بنت روز یکشنبه در حاشیه جلسه دولت رژیم صهیونیستی، اعلام کرده است «احتمالا بزودی دنیا شاهد شکل‌گیری توافق بین آمریکا و ایران خواهد بود اما این توافق از برجام ضعیف‌تر و کوتاه‌تر خواهد بود».
صحبت‌های بنت به این دلیل مطرح می‌شود که مسؤولان رژیم صهیونیستی با وجود تمام تلاش خود نتوانستند در مذاکرات فعلی، آمریکا و اروپا را به این نتیجه برسانند که توافق را از باب اجرایی شدن تعهدات ایران و محدود شدن فعالیت‌های هسته‌ای کشورمان پیش برده و در عین حال از زیر بار لغو تحریم‌ها شانه خالی کنند. بر همین اساس مقامات رژیم صهیونیستی به دنبال این هستند با نزدیک‌تر کردن خود به مسؤولان کشورهای اروپایی و آمریکا که در وین در حال مذاکره هستند، چند امتیاز برای حفظ منافع خود در احیای برجام، از طرف غربی بگیرند.
* ماجرای بندهای غروب آفتاب در برجام
آنها در گام اول به دنبال افزایش زمان رسیدن پرونده هسته‌ای ایران به حالت عادی در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هستند. بندهای موسوم به «غروب آفتاب» زمانی را پیش‌بینی کرده است که ایران دیگر می‌تواند بدون هیچ مشکلی به غنی‌سازی و همچنین توسعه تاسیسات هسته‌ای خود در راستای رسیدن به انرژی صلح‌آمیز هسته‌ای برسد که این زمان‌ها از سال ۲۰۱۵ تاکنون آغاز شده است. مسؤولان رژیم صهیونیستی که از ابتدای امر، وجود داشتن این بندها در برجام را به نفع خود نمی‌دانستند، حالا بر این باورند آغاز شمارش برای رسیدن به این نقطه‌های پایان در برنامه نظارت شدید بر فعالیت‌های هسته‌ای ایران و محدود شدن این فعالیت‌ها باید طولانی‌تر باشد یا اینکه اصلا وجود نداشته باشد تا ایران هیچ‌گاه نتواند به عنوان یک بازیگر عادی در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مطرح شود. آنها در طول گفت‌وگوهای وین بارها به مقامات آمریکایی گفته بودند حداقلی‌ترین خواسته آنها حساب شدن سال ۲۰۲۲ به عنوان آغاز «تایم‌لاین» زمانی محاسبات برای بندهای «غروب آفتاب» است. این مساله البته بشدت از سوی ایران رد شد.
* معضلی به نام مکانیسم ماشه
نکته بعدی در نگرانی‌های رژیم صهیونیستی، مساله مکانیسم ماشه است. آنها می‌خواهند بعد از پایان یافتن زمانی که ایران تحت نظارت‌های شدید آژانس انرژی اتمی قرار می‌گیرد و زمانی که برنامه هسته‌ای ایران به حالت عادی بازگشت نیز مکانیسم ماشه بتواند از طرف ایالات متحده مورد استفاده قرار گیرد. این در حالی است که چنین مساله‌ای در برجام قید نشده و اصولا محلی از اعراب ندارد، زیرا تا آن زمان پرونده هسته‌ای کشورمان به حالت عادی بازگشته است.
* تضمین برای ادامه خرابکاری در داخل ایران
مقامات رژیم صهیونیستی بارها اعلام کرده‌اند قرار نیست در صورتی که آمریکا با ایران برای احیای برجام به توافق رسید، دست از خرابکاری در تاسیسات و سایت‌های ایران و همچنین خرابکاری در سایت‌های تولید پهپاد و موشک و تمام توان نظامی ایران بردارند. چند ماه پیش همزمان با شکل‌گیری دور هفتم مذاکرات وین که نخستین دور مذاکرات در دولت حجت‌الاسلام رئیسی بود، نفتالی بنت و مقامات نظامی رژیم صهیونیستی بارها در سفر به ایالات متحده از این کشور خواستند تضمین دهد در صورت توافق با ایران، خللی در برنامه‌های این رژیم علیه ایران به وجود نمی‌آید. آمریکا در این باره هنوز تضمینی به رژیم صهیونیستی نداده است اما در مقابل، به ایران نیز تضمین نداده در صورت احیای برجام، جلوی این رژیم برای خرابکاری در سایت‌های ایران را می‌گیرد یا مانع درز اطلاعات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به سرویس‌های جاسوسی صهیونیستی می‌شود.
* ادامه نگرانی‌های امنیتی رژیم صهیونیستی
مسأله بعدی این است که رژیم صهیونیستی می‌خواهد احیای برجام، با ارائه بسته‌ای تشویقی و حمایتی از این رژیم همراه باشد! آنها معتقدند آمریکا در صورتی می‌تواند به احیای برجام بپردازد که از قبل نگرانی‌های امنیتی این رژیم را رفع کرده و کمک‌های مالی و نظامی خود را چند برابر کند! مهم‌ترین مساله اما این است که رژیم صهیونیستی از بایدن می‌خواهد در راستای اجرایی کردن توافق آبراهام، با جدیت بیشتری عمل کند. مسؤولان رژیم صهیونیستی می‌دانند دولت بایدن به عنوان دولت دموکراتی که مخالف سیاست‌های ترامپ در منطقه بوده است، اگر جلوی اجرایی شدن توافق آبراهام را هم نگیرد، حداقل برای گسترده‌تر شدن این توافق اقدامی انجام نمی‌دهد. آنها تلاش دارند با فشار بر آمریکا زمینه را به گونه‌ای مهیا کنند که دولت بایدن متعهد به اجرای این توافق شده و تلاش کند کشورهای دیگر منطقه مانند عربستان و عراق را نیز به این توافق بکشاند.
* تضمین کنگره؛ شرط لازم توافق
اگر فرض را بر این بگیریم که خواسته‌ها و منافع رژیم صهیونیستی در مذاکرات وین در همین چند محور خلاصه می‌شود، بنابراین می‌توان براحتی سیاست‌هایی که می‌تواند به پیشبرد منافع ایران در این مذاکرات بینجامد را نیز پیش‌بینی کرد.
قبل از اینکه بخواهیم نگاهی به خواسته‌های سران صهیونیست در مذاکرات وین داشته باشیم، باید اطمینان حاصل شود توافق احیای برجام، ضمانت اجرایی از سوی آمریکا دارد. بر اساس اخبار منتشرشده، هنوز آمریکایی‌ها آمادگی ارائه چنین تضمینی را به تمام طرف‌های درگیر در مذاکرات نداشته‌اند. این در شرایطی است که شرط پایدار بودن این توافق، شرط بسیار مهمی است که در صورت عدم تحقق، می‌تواند توافق برجام را به توافقی موقت و البته بشدت به ضرر ایران تمام کند. حتی اگر این توافق به امضا و تایید کنگره نیز نرسد، به نظر می‌رسد درخواست وزیر امور خارجه کشورمان درباره صادر شدن بیانیه کنگره در حمایت از این توافق، حداقل اقدامی باشد که دولت آمریکا برای اعلام حسن‌نیت خود باید آن را به انجام برساند. همان‌طور که دولت آمریکا سال ۲۰۱۵ پذیرفت قانون کنگره برای تصویب برجام (قانون بررسی توافق هسته‌ای ایران در سال ۲۰۱۵) یا INARA را در کنگره اجرا کرده و متن توافق را به تصویب کنگره برساند، به نظر می‌رسد در دور فعلی مذاکرات نیز کنگره، دولت آمریکا را مجبور می‌کند که هر نوع توافقی را به تایید کنگره برساند. سال ۲۰۱۵، با این حال نمایندگان کنگره به صورت دوحزبی در هر ۲مجلس نمایندگان و سنا به رد این توافق رای دادند اما باراک اوباما آنقدر شانس داشت که تعداد نمایندگان مخالف توافق در آن زمان به دو‌سوم نمایندگان نرسید و رد توافق به تایید نهایی نرسید. این بار اگر براساس قوانین داخلی آمریکا، دولت بایدن مجبور به تصویب توافق احتمالی در کنگره باشد، احتمالا رای دو‌سوم نمایندگان برای رد آن را شاهد خواهد بود و این مساله توافق را در همان گام ابتدایی با مشکل مواجه می‌کند و باعث می‌شود تحریم‌های اعمال شده توسط کنگره تعلیق یا لغو نشود. نکته جالب توجه این است که دولت ترامپ با توجه به تصویب نشدن توافق ۲۰۱۵ در کنگره، توجیه قانونی لازم برای خروج از آن را به دست آورد و اعلام کرد این توافق، از مشروعیت لازم برخوردار نبوده است. اجرایی شدن پیشنهاد امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه کشورمان، می‌تواند یکی از شرط‌های اساسی برای اجرایی شدن توافق جدید باشد زیرا نشان می‌دهد رئیس‌جمهور بعدی آمریکا نمی‌تواند به بهانه غیرقانونی و غیرمشروع بودن این توافق در آمریکا، به راحتی از آن خارج شود.
ایران در عین حال باید خواستار تضمین شفاف آمریکا و رژیم صهیونیستی برای پایان یافتن حملات سایبری و خرابکاری علیه منافع ایران در منطقه و در داخل کشور باشد و مطرح کند در صورتی که خرابکاری‌ها در هر کدام از تاسیسات ایران که زیر نظر آژانس اداره می‌شود، ادامه یابد، اقدامات لازم برای جلوگیری از درز اطلاعات آژانس و همچنین عدم دسترسی به سایت مورد نظر اعمال خواهد شد.
یکی دیگر از ضروریات توافق جدید برای مقابله با اقدامات رژیم صهیونیستی اصرار بر اجرایی شدن توافق براساس زمانبندی تاریخی‌ای است که پیش از این در توافق سال ۲۰۱۵ برای بندهای «غروب آفتاب» در نظر گرفته شده بود. ایران باید این مساله را آشکارا اعلام کند که خروج آمریکا از برجام نمی‌تواند مدت زمان ۲۵ ساله یا ۳۰ ساله برای عادی شدن روند پرونده هسته‌ای ایران در دنیا را دچار اخلال کند یا آن را با تمدیدهای غیرموجه رو به رو سازد. در این صورت، آمریکا و کشورهای غربی، در سال‌های آینده هر زمان که اراده کنند، دوباره از توافق خارج شده و مدت زمان عادی شدن پرونده هسته‌ای کشورمان را به تاخیر می‌اندازند که این مساله کاملا برخلاف منافع ملی کشورمان است.
نکته بسیار مهم بعدی، جلوگیری از استفاده ناموجه کشورها بویژه آمریکا از مساله مکانیسم ماشه است. مکانیسم ماشه تا زمانی می‌تواند اجرایی شود که برنامه هسته‌ای ایران هنوز به مرحله عادی شدن نرسیده باشد. در صورتی که پرونده هسته‌ای کشورمان به سمت عادی شدن پیش رفت و ایران نشان داد به تعهداتش پایبند است، نباید آمریکا یا هر کشور دیگری بتوانند به صورت یکطرفه و براساس خواست و اراده خود بدون هیچ هزینه‌ای، مکانیسم ماشه را اجرایی کنند. این مساله که مکانیسم ماشه تا چه زمانی می‌تواند به کار برده شود، در توافق احتمالی فعلی باید کاملا مشخص شود، البته در عین حال به دلیل غیرقابل اعتماد بودن آمریکا باید مشخص شود در صورت بازگشت آمریکا به برجام، این کشور نتواند به صورت یکجانبه و براساس منافع خود با دلایل واهی این مکانیسم را فعال کند.
توافق احتمالی جدید بین ایران و کشورهای عضو ۱+۴ و آمریکا برای اجرایی کردن برجام، این بار باید بیشتر از هر زمان دیگری با دقت نوشته شود زیرا ایران دیگر زمانی برای تجربه کردن عواقب منفی تغییر ناگهانی سیاست‌های آمریکا در جهان را ندارد.
ثمانه اکوان
