دور جدید مذاکرات وین به منظور برچیدن تحریمها پس از یک وقفه پنج ماهه در روز دوشنبه ۲۹ نوامبر (۸ آذر) آغاز شد. شرکت کنندگان در مذاکرات ایران و گروه ۱+۴ (فرانسه، انگلیس، روسیه، چین و آلمان) در جلسات و نشست‌هایی در سطوح مختلف در دو حوزه برچیدن تحریمها و موضوعات هسته‌ای به بحث و بررسی در مورد متون پرداختند.
به دنبال این نشست‌ها کارگروه برچیدن تحریمها و بعد از آن هم کارگروه هسته‌ای در سطح کارشناسان تشکیل جلسه داد و در نهایت هیأت مذاکره کننده ایرانی به ریاست علی باقری دو سند به طرف مقابل ارائه کرد که شامل برچیدن تحریمها و موضوعات هسته‌ای بود. این مذاکرات فشرده بعد از پنج روز با توافق طرفین به منظور مشورت هیئت‌های مذاکره کننده با مقامات عالی‌رتبه در کشور خود به طور موقت متوقف شد.
نمایندگان ایران و گروه ۱+۴ (انگلیس، فرانسه، روسیه و چین و آلمان) پس از این وقفه کوتاه چند روزه، روز پنجشنبه ۹ دسامبر مذاکرات را از سر گرفتند. ایران با دست پر در مذاکرات حاضر شده و هدفش رسیدن به یک توافق خوب است. تهران بر رفع کامل و موثر تحریم‌های ظالمانه که سالهاست علیه کشور و ملت ایران اعمال شده اصرار دارد و بارها اعلام کرده است برای رسیدن به توافق خوب جدی است. پیشنهادهای ارائه شده از سوی ایران جدیت کشور در خصوص مذاکره و توافق را نشان می‌دهد.
* در حالی که ایران بارها عنوان کرده که برای یک توافق خوب آماده است، غربی‌ها ایران را به دلیل جدی نبودن برای دستیابی به توافق سرزنش می‌کنند. نظر شما در این رابطه چیست و به نظر شما یک «توافق خوب» از دیدگاه آمریکا و متحدانش، چگونه توافقی می‌تواند باشد؟
آمریکا در تلاش است از جهان تک قطبی که پس از دهه ۱۹۹۰ پدیدار شده محافظت کرده و نقش خود را به عنوان ژاندارم در این جهان تک قطبی حفظ کند. واشنگتن نمی‌خواهد کشورهای در حال توسعه منطقه برای حفظ هژمونی خود در منطقه و جهان مسیر مستقلی را برای خود ترسیم کنند. به ویژه تلاش می‌کند آنها را در حوزه انرژی و صنعت دفاعی به خود وابسته کرده یا تضعیف کند. سیاست‌های آمریکا در قبال ایران و ترکیه را مثال می زنم. ایران و ترکیه مانع مهمی سر راه برنامه‌های آمریکا در منطقه هستند زیرا از گذشته ارتباط عمیقی بین این دو کشور حاکم بوده است و دارای پتانسیل اقتصادی و قدرت نظامی هستند. بنابراین، آمریکا برای موفقیت در برنامه‌های خود در منطقه، در صدد تجزیه ایران و ترکیه است و تلاش می‌کند این دو کشور را از نظر اقتصادی در کشورهایی که نتوانسته با جنگ آنها را در دست بگیرد، فرو بپاشد. آمریکا و متحدانش در واقع خواهان تسلیم شدن ایران و ترکیه هستند، نه به دنبال یک توافق خوب.
* ایران بر رفع تمام تحریم‌های توافق شده در برجام پافشاری می‌کند. به نظر شما آیا آمریکا این درخواست ایران را انجام خواهد داد؟ به عبارت دیگر، آیا شما اراده سیاسی واقعی را در آمریکا برای دستیابی به توافق می‌بینید؟
آمریکا تنها از موشک‌ها و بمب‌های خود به عنوان سلاح استفاده نمی‌کند. یکی از بزرگترین سلاح‌های آمریکا تحریم‌های اقتصادی یکجانبه است. واشنگتن از طریق تحریم‌های اقتصادی به دنبال مجازات کشورهایی است که از دستورات آمریکا پیروی نمی‌کنند. این تحریمها جنبه جدی غیر انسانی دارد. میلیون‌ها انسان به دلیل این تحریمها قادر به تامین نیازهای اولیه خود نیستند. بنابراین این یکی از ظالمانه ترین جنبه‌های سیاست‌های تحریمی است اما باید توجه داشت که نه تنها مردم و دولت‌های آن کشورها بلکه تمام دنیا از تحریم‌های آمریکا رنج می‌برند زیرا کشورهای دیگری هم هستند که با کشورهایی تجارت می‌کنند که آمریکا به دنبال نابودی آنها است. به عبارت دیگر، تنها ایران نیست که از تحریم‌های آمریکا آسیب می‌بیند. تحریم‌های آمریکا علیه ایران اعمال می‌شود اما از سوی دیگر ترکیه و تولید کنندگان ترکیه‌ای نیز از این تحریمها متضرر می‌شوند. علاوه براین ترکیه از فرصت خرید انرژی ارزان از ایران محروم می‌شود.
می‌توان گفت در واقع اروپا نیز از تحریمها علیه ایران آسیب دیده است. به دنبال خروج دونالد ترامپ از توافق هسته‌ای با ایران، شرکت هواپیمایی اروپایی ایرباس در ۱۲ می ۲۰۱۸ قراردادهای خود با ایران را لغو کرد. پس از لغو قرارداد فروش ۱۱۸ هواپیمای غیر نظامی به ایران تنها دو فروند از آنها به ایران تحویل داده شد یا شرکت فرانسوی توتال مجبور به لغو معاملات خود با ایران شد. بنابراین تحریمها فقط علیه ایران نیست بلکه همزمان اروپا، ترکیه و منطقه اوراسیا را هدف گرفته است.
زیرا وقتی تجارت با ایران را ممنوع می‌کنیم، وقتی شرکت‌های دیگر کشورها را تحریم می‌کنیم، آنها نمی‌توانند با ایران تجارت کنند و در نهایت متحمل ضررهای جدی می‌شوند. تحریم‌های اعمال شده علیه روسیه نیز همینطور است. آلمان یکی از کشورهایی است که بیشترین آسیب را از تحریم‌های اقتصادی اعمال شده علیه روسیه متحمل شده است. بنابراین، تحریم‌های یکجانبه کاملاً غیرقابل قبول هستند و باید فوراً لغو شوند. نه ترامپ و نه دولت بایدن تصویر مثبتی در این موضوع از خود ارائه نکرده‌اند. آنها نشان داده‌اند که اراده سیاسی جدی برای دستیابی به توافق را ندارند.
* ایران تاکید دارد که برجام ۲۰۱۵ باید مبنای مذاکرات باشد اما طرف مقابل تمایل دارد مطالبات جدید آنها در قالب آنچه پیش از این «برجام پلاس» خوانده می‌شد، در مذاکرات مطرح شود. شما این مطالبات بیش از حد را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
پس از خروج یکجانبه آمریکا از توافق هسته‌ای با ایران در دوره ترامپ، ایران غنی سازی اورانیوم خود را به ۱۶ برابر میزان مجاز افزایش داد. از سوی دیگر، عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای و توافق ۲۵ ساله با چین نیز نشان از قدرت ایران دارد.
علاوه بر این، دولت جدید ایران نسبت به دوره قبل بسیار قاطع‌تر است و رئیسی رئیس جمهور ایران نشان داده است که حاضر به دادن هیچ امتیازی نیست. با همه اینها، امضای یک توافق جدید برای ایران غیر قابل قبول است. ترامپ نیز بر توافق جدید تاکید کرده بود اما به نظر نمی‌رسد ایران بخواهد از خطوط قرمز خود عقب‌نشینی کند. بنابراین، این مطالبات بیش از حدی که از سوی آمریکا مطرح می‌شود بیشتر از اینکه به قصد سازش و توافق باشد برای تحمیل شرایط خود است. اگر توافقی صورت نگیرد، ایران قوی‌تر می‌شود زیرا دنیای جدیدی در حال شکل گیری است و ایران در حال توسعه همکاری‌های منطقه‌ای در جهان جدید است. آمریکا اکنون یک قدرت رو به زوال است. با شکل‌گیری جهان چند قطبی، مرکز اقتصاد نیز از اقیانوس اطلس درحال لغزیدن به سمت اوراسیا و پاسیفیک است که حتی اقتصاددانان غربی نیز آن را قبول دارند. حاکمیت آمریکا از نظر قدرت نظامی نیز رو به افول است. وقایع اخیر در افغانستان به وضوح نشان دهنده این امر است.
علاوه بر این، در داخل آمریکا مسائل و مشکلات جدی وجود دارد. حمله به کاپیتول (کنگره) درگیری‌های داخلی در آمریکا را آشکار کرده است. نه تنها جهان چند قطبی شده، بلکه خود آمریکا نیز چند قطبی شده است.
البته لازم است کشورهای منطقه نیز اقداماتی انجام دهند. قبل از هر چیز باید به سلطه دلار پایان داد؛ کشورهای منطقه وقتی با دلار معامله می‌کنند منابع را به آمریکا انتقال می‌دهند. حاکمیت دلار به آمریکا این فرصت را می‌دهد که در اقتصاد ایران، ترکیه یا سایر کشورها مداخله کند. به همین دلیل کشورهای اوراسیا باید با پول ملی تجارت کرده و دلار را از دسترس خارج کنند. از سوی دیگر تحریم‌های آمریکا که تبدیل به جنایت علیه بشریت شده است نباید اعمال شود. کشورهای منطقه باید با ایجاد بازارهای مشترک اقتصاد منطقه را احیا کنند.
علاوه بر این، گشایش مسیرهای حمل و نقل و انرژی که تجارت منطقه‌ای را بهبود می بخشد از اهمیت بالایی برخوردار است. باید در مورد سیستم بانکی گام‌هایی برداشته شود و سیستم‌های جدیدی توسعه یابد تا تمامی مکانیسم‌های کنترلی آمریکا از بین برود. لازم است کشورهای منطقه با همکاری یکدیگر صلح و امنیت انرژی منطقه‌ای را برقرار کنند. درگیری کشورهای منطقه یا جنگ‌های داخلی در کشورها بیشترین آسیب را به اقتصاد منطقه وارد می‌کند. در این راستا ترکیه، روسیه، ایران، چین، سوریه، آذربایجان، پاکستان، افغانستان و کشورهای منطقه باید با هم در برابر تحریکات آمریکا وارد عمل شوند. کشورهای منطقه با همکاری یکدیگر می‌توانند مشکلات اقتصادی خود را حل کنند و تحریم‌های آمریکا را خنثی کنند.
