نشست سران دولت‌های عضو سازمان همکاری شانگهای امروز و فردا ۲۵ و ۲۶ شهریورماه در شهر دوشنبه پایتخت تاجیکستان برگزار می‌شود.
قرار است به دعوت امامعلی رحمان رئیس جمهور تاجیکستان و رئیس دوره‌ای سازمان همکاری‌های شانگهای ، سید ابراهیم رئیسی رئیس جمهور ایران در راس یک هیات سیاسی و اقتصادی برای شرکت در این اجلاس و انجام دیدار رسمی از این کشور همسایه امروز راهی دوشنبه شود.
وزارت امور خارجه تاجیکستان روز سه‌شنبه در یک بیانیه رسمی با اشاره به سفر سه روزه رئیس‌جمهور ایران به این کشور که در واقع اولین سفر خارجی ابراهیم رئیسی در مقام رئیس دولت سیزدهم نیز است، اعلام کرد: روسای جمهور ایران و تاجیکستان طی این سفر دیداری ویژه داشته و با مشارکت هیات‌های رسمی دو کشور، درباره طیف گسترده‌ای از موضوعات مذاکره و رایزنی خواهند کرد.
وزارت امور خارجه تاجیکستان همچنین افزود: در پایان این دیدار، قرار است دو طرف بیانیه مشترکی در زمینه روابط دو جانبه و بسته‌ای از اسناد جدید همکاری را امضا کنند. طبق برنامه ریزی انجام شده احتمالا رئیس‌جمهور ایران در حاشیه این نشست با برخی از روسای جمهور شرکت کننده در این نشست دیدار و رایزنی کند.
نگاهی کوتاه به سازمان همکاری های شانگهای
سازمان همکاری شانگهای که در سال ۲۰۰۱ با هدف همکاری‌های چندجانبه امنیتی، اقتصادی و فرهنگی توسط رهبران چین، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان و ازبکستان و با هدف برقرار کردن موازنه در برابر نفوذ آمریکا و ناتو در منطقه پایه‌گذاری شد.
مغولستان در سال ۲۰۰۴ و یک سال بعد ایران، پاکستان، هند و افغانستان در سال ۲۰۰۵ و بعد از آن نیز بلاروس به عنوان عضو ناظر به سازمان مذکور ملحق شدند. هند و پاکستان نیز از سال ۲۰۱۷ به عضویت دائم این سازمان درآمدند.
این سازمان اکنون هشت عضو دائم، یعنی کشورهای هند، قزاقستان، چین، قرقیزستان، پاکستان، روسیه، تاجیکستان و ازبکستان دارد و چهار کشور افغانستان، بلاروس، ایران و مغولستان نیز به عنوان عضو ناظر و شش کشور آذربایجان، ارمنستان، پادشاهی کامبوج، نپال، ترکیه و سریلانکا نیز از شرکای گفت‌وگوی آن محسوب می‌شوند.
این سازمان بزرگ ترین سازمان منطقه ای جهان است و نزدیک به چهل درصد جمعیت جهان را در خود جای داده است که دارنده و بزرگ ترین مصرف کننده منابع انرژی جهان هستند.
چرا حضور رئیس جمهور سیزدهم کشورمان در اجلاس شانگهای مهم است؟
تقریبا دو دهه است که ایران به دنبال عضویت سازمان همکاری شانگهای است؛ پس از عضویت ناظر ایران در این سازمان در سال ۲۰۰۵، کشور‌هایی همچون هند و پاکستان توانسته‌اند عضویت دائم خود را در این سازمان به نتیجه برسانند. با این حال بنا بر دلایل مختلف حقوقی و سیاسی، جمهوری اسلامی ایران تاکنون در این زمینه موفق نبوده است، اما اکنون آقای رئیسی برای شرکت در این اجلاس به تاجیکستان می رود تا در ادامه تلاش های ایران برای عضویت گامی دیگر بردارد.
نوذر شفیعی کارشناس مسائل بین الملل در خصوص سفر رئیس جمهور کشورمان به تاجیکستان برای شرکت در اجلاس شانگهای گفت که این سفر به سه دلیل حائز اهمیت است؛ نخست اینکه اولین سفر آقای رئیسی به تاجیکستان می‌باشد، دوم اینکه به احتمال زیاد عضویت دائم ایران در سازمان همکاری شانگهای در این اجلاس بررسی خواهد شد. سوم اینکه یکی از مهم ترین موضوعات منطقه یعنی افغانستان در اجلاس شانگهای بررسی خواهد شد.
این کارشناس مسائل بین الملل خاطر نشان کرد: جامعه بین المللی انتظار دارد واکنش دولت جدید را به تحولات بین المللی ببیند ضمن اینکه مردم ایران هم منتظر هستند تا صدای عضویت دائم ایران در شانگهای شنیده شود. همچنین در سطح بین الملل این انتظار وجود دارد که سازمان شانگهای چه تصمیمی در مورد تحولات منطقه یعنی افغانستان که خود نیز عضو ناظر است، اتخاذ می‌کند.
این استاد دانشگاه با اشاره به عدم شرکت رئیس جمهور روسیه در این اجلاس و تأثیر در فرایند کاری گفت: تا جایی که شنیده ام رئیس جمهور چین هم در این اجلاس حضور ندارد. البته عدم شرکت روسای جمهور چین و روسیه تأثیری در فرایند کاری سازمان همکاری شانگهای ندارد. اگرچه حضور این روسای جمهور می‌توانست جدیت و اعتبار اجلاس را افزایش دهد.با توجه به اینکه سازمان شانگهای یک منطقه گرایی هژمونیک است به شدت از چین تأثیر می‌پذیرد و حضورش در اجلاس می‌توانست به اعتبار و تصمیمات و همچنین بازتاب بین المللی بیفزاید.
مهدی خورسند کارشناس مسائل اوراسیا درباره نشست شانگهای گفت گه اجلاس شانگهای در حالی برگزار می‌شود که رئیس جمهور کشورمان برای اولین سفر خارجی خود به آنجا می‌رود و ایران به عنوان عضو ناظر این اجلاس در عالی‌ترین سطح به این اجلاس دعوت شده است و حضور پیدا می‌کند. اهمیت این دوره از اجلاس شانگهای به این دلیل است که طبق رایزنی‌های صورت گرفته احتمالا روند رسمی شدن حضور ایران در این سازمان امنیتی و اقتصادی رسمیت پیدا می‌کند و عملا حضور ایران در سازمان همکاری شانگهای با یک برنامه ریزی بلند مدت و تقریبا در بازه زمانی دو تا سه ساله رسمیت پیدا می‌کند.
وی همچنین گفت که جمهوری اسلامی ایران با عضویت در سازمان اقتصادی شانگهای می‌تواند در مسیر توسعه گام‌های بلند تری بردارد. ساختار سازمان همکاری شانگهای به دلیل عضویت همسایگان ایران می‌تواند برای ایران زمینه ساز یک بازار جدیدی و بازار بزرگ تری فراهم کند. از سمت دیگر ایران هم برای کشورهای عضو سازمان شانگهای اهمیت اقتصادی، سیاسی و ژئوپلیتیکی زیادی دارد. ایران راه دسترسی کشورهای عضو این سازمان به سمت بازار‌های غرب آسیا و ژئوپلیتیک امن، کوتاه و به صرفه دارد که می‌تواند محصولات و تولیدات کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای را به سمت اروپا و غرب آسیا برساند. این رابطه می‌تواند مهم و دو سویه برای سال‌های آینده باشد.
شانگهای؛ اجلاسی که در خانه دوستی قدیمی تشکیل می شود/ تهران و دوشنبه؛ یک روح در دو پیکر
بیست و یکمین اجلاس شانگهای امسال در کشوری تشکیل می شود که قرابت و اشتراک های زیادی با ما دارد، کشوری که ناظران بر اساس ارتباطات و تاریخ تنگاتنگی که با ایران دارد آن را یک روح در دو پیکر تشبیه می کنند.
تهران و دوشنبه سالهاست میزبان مقامات یکدیگر هستند، امامعلی رحمان رئیس جمهور تاجیکستان تاکنون هفت سفر به ایران داشته است، ملاقات سه‌جانبه رحمان، کرزای و احمدی‌نژاد در تهران در سال ۲۰۰۹، دو سفر در سال ۲۰۱۰ به تهران یکی به منظور شرکت در جشن بزرگ جهانی نوروز و دیگری شرکت در ملاقات سه جانبه سران دولت‌های تاجیکستان، ایران و افغانستان، دو سفر در سال ۲۰۱۱، مجددا شرکت در جشن جهانی نوروز و شرکت در شرکت در کنفرانس بین‌المللی مبارزه با تروریسم در تهران و سال ۲۰۱۲ در جریان شرکت در اجلاس سران کشورهای عضو جنبش عدم تعهد از جمله سفر‌های رئیس‌جمهور تاجیکستان به تهران بوده است.
امامعلی رحمان در سفر‌های خود در سال‌های ۲۰۰۹ و ۲۰۱۲ با مقام معظم رهبری نیز دیدار کرده بود. با این حال آخرین سفر وی در تاریخ ۱۳ مرداد ۱۳۹۲، به منظور شرکت در مراسم تحلیف حجت الاسلام حسن روحانی در تهران انجام شده است.
از جمله اشتراکات فرهنگی بین تهران و دوشنبه می توان به رودکی شاعر معروف پارسی سرای ایران زمین اشاره کرد که زاده بنج رودک تاجیکستان است و آرامگاهش میان کوه های فن در شمال غربی تاجیکستان قرار دارد. همچنین تاجیکستان یکی از کشورهای فارس زبانی است که در این کره خاکی وجود دارد.
محسن پاک‌آیین سفیر پیشین کشورمان در جمهوری آذربایجان در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان، با بیان اینکه اجلاس شانگهای در کشوری برگزار می‌شود که یکی از دوستان سنتی جمهوری اسلامی ایران است، دو کشور فارس زبان ایران وتاجیکستان دارای روابط بسیار خوبی هستند، ایران از جمله اولین کشور‌هایی بود که استقلال تاجیکستان را بعد از فروپاشی شوروی به رسمیت شناخت و به خصوص در دوره درگیری‌های داخلی بین دولت تاجیکستان و نهضت اسلامی تاجیکستان، ایران و روسیه میانجی گری کردند و در سایه تفاهمی که ایجاد شد، صلح و ثبات در تاجیکستان مستقر شد که مردم این کشور هرگز این حرکت مثبت و سازنده ایران را فراموش نمی‌کنند.
وی همچنین گفت که در حوزه همکاری‌های اقتصادی و سیاسی در سطح چند جانبه و دو جانبه ارتباطات بسیار نزدیک است و خوشبختانه برخی از سوءتفاهم‌های ناخواسته هم که بین دو کشور ایجاد شده بود رفع شده است و آینده روابط دو کشور روشن است و می‌تواند با حضور آقای رئیسی در دوشنبه آینده بسیار خوبی برای روابط دو کشور ترسیم کرد.
خورسد کارشناس مسائل اوراسیا هم با اشاره به روابط ایران و تاجیکستان گفت که در سفر آقای رئیسی دیدار‌های دوجانبه‌ای بین رئیس جمهور کشور ما و مقامات تاجیکستان برگزار خواهد شد. اهمیت روابط ایران با کشورهای حوزه آسیای مرکزی از آن جهت اهمیت دارد که کشورهای استقلال یافته ناشی از فروپاشی جماهیر شوروی عملا جزء ژئوکالچر ایران محسوب می‌شوند و به دلیل قرابت‌های فرهنگی بسیار زیادی که بین ایران و این کشور‌ها وجود دارد عملا روابط تهران با کشورهای حو زه آسیای مرکزی باید در سطح بسیار بالایی باشد.
خورسند در ادامه تاکید می کن که پس از فروپاشی اتحادیه جماهیر شوروی این ارتباطات به خصوص در زمینه‌های اقتصادی در سطح بالایی بود، اما تحت تاثیر یک سری مسائل این روابط در دوره‌های مختلف رو به سردی رفت تا جایی که روابط ما با کشور‌ها به نازل‌ترین قسمت ممکن رفت، شاید بتوان گفت این اجلاس شانگهای می‌تواند یک پل و گذری از این شرایط فعلی برای رسیدن به شرایط مطلوب‌تر باشد.
توجه به ارتباط بیش از پیش با کشورهای منطقه
با توجه به اهمیتی که ایران در دولت سیزدهم برای همسایگان خود تعیین کرده است، به گفته کارشناسان یکی از مجموعه‌های همسایگی که می‌توانیم با آن ارتباطات تنگاتنگی داشته باشد و از طریق ابزار‌های دیپلماسی عمومی مانند فرهنگ، آیین‌های سنتی مشترک مانند نوروز، شعر و برگزاری تور‌های گردشگری مشترک در خدمت کشور‌ها قرار بگیرد.
به نظر می‌رسد که این ابزار‌ها در دستور کار دولت سیزدهم ما قرار دارد، این قطعا می‌تواند در روابط اقتصادی، سیاسی و فرهنگی ما با کشورهای حوزه آسیای مرکزی تاثیر گذار باشد.
در آخر به گفته ناظران باید با دید منطقی تری جلو برویم و با یک گام حساب شده به عضویت این سازمان در بیایم تا منافع کشور مان حداکثری شود.
