چند روزی است که خبر تشدید تحریم‌ها ی آمریکا به گوش می‌رسد این اخبار بعد از آن منتشر می‌شود که مذاکرات احیاء برجام به تعویق افتاد. بعد از پایان دور ششم مذاکرات وین، مقام‌های آمریکایی در اظهاراتی متعدد مدعی شده‌اند که برای دور جدید مذاکرات آماده‌اند و با این ادعا توپ را در زمین ایران انداخته‌اند درحالی که ایران از ابتدا خواستار راستی آزمایی آمریکا در این خصوص بوده و واشنگتن اقدام مثبتی انجام نداده است.
بایدن در دوراهی؛ انتظار برای توافق یا اعمال فشار بر ایران
اکنون با توجه به اینکه کمتر از دو هفته دیگر تا مراسم تحلیف رئیس جمهور منتخب ایران زمانی باقی مانده است، هیئت مذاکره‌کننده هسته‌ای در ایران خود را برای تحویل مذاکرات آماده می‌کند و در طرف مقابل هم به نظر می‌رسد تیم آمریکایی برای دو سناریو نقشه راه تهیه می‌کند؛ نخست اینکه با تیم جدید مذاکره‌کننده در سایه دولت ابراهیم رئیسی مذاکرات را ادامه دهد و دوم اینکه در صورت احیاء نشدن برجام و پایان مذاکرات، واشنگتن دور جدیدی از تنش با تهران را دنبال کند.
در واقع موضوعی که بر این دو سناریو صحه می گذارد خبری است که چند روز است در رسانه ها پخش می‌شود، خبرگزاری رویترز به نقل از یک مقام آمریکایی چندی پیش نوشت که آمریکا در حال بررسی طرح جلوگیری از فروش نفت ایران به چین است؛ چرا که این احتمال وجود دارد که تهران به مذاکرات هسته‌ای بازنگردد یا خط مشی سخت تری را برای بازگشت به این توافق اتخاذ کند. این مقام آمریکایی که نخواست نامش فاش شود، گفت: «واشنگتن در اوایل امسال به پکن اعلام کرد که هدف اصلی آن احیای توافق هسته‌ای ایران است. با فرض بازگشت به موقع ایران به این توافق، نیازی به مجازات شرکت‌های چینی که با خرید نفت خام ایران تحریم‌های آمریکا را نقض می‌کنند، نیست.»
این مقام آمریکایی در ادامه بیان کرد که این موضع آمریکا با توجه به عدم اطمینان در مورد اینکه ایران چه زمانی ممکن است مذاکرات وین را از سر بگیرد و اینکه آیا رئیس جمهور بعدی ایران حاضر است مذاکرات وین را از جایی که به پایان رسیده، آغاز کند یا خیر، در حال تغییر و تحول است. این مقام آمریکایی در ادامه با اشاره به اینکه ایران شرط بازگشت به برجام را برداشتن تحریم‌های آمریکا علیه ملت ایران دانسته است، مدعی شد که ایران در خصوص مقاصد خود در برجام شفاف نیست.
او همچنین در ادامه اظهارات خود بیان کرد: «اکنون در موقعیتی هستیم که به نظر می‌رسد امکان بازگشت ایران به برجام وجود ندارد. پس باید موضعمان را با آن سازگار کنیم.» پیش‌تر نیز وال استریت ژورنال مدعی شد که واشنگتن در حال بررسی اعمال تحریم‌های شدید علیه ایران به ویژه علیه چین که به طور متوسط ۵۵۷ هزار بشکه نفت خام از ایران می‌خرد، است. روزنامه وال استریت ژورنال در خبر خود مدعی شده بود مقامات آمریکا به نقل از برخی منابع خبری می‌گویند ایران دیگر برای ادامه مذاکرات هسته‌ای تمایلی ندارد؛ از این رو کاخ سفید قصد دارد از اهرم فشار برای به نتیجه رساندن این گفت‌وگوها استفاده کند.
همچنین در خبر این روزنامه آمده بودکه مقامات آمریکایی در حال آماده سازی طرح تحریم‌های جدید علیه فروش نفت ایران به چین هستند. رابرت آینهورن، تحلیلگر موسسه بروکینگز درباره این اقدامت آمریکا گفت: «این احتمالاً ارسال سیگنال به رئیسی است که اگر ایرانی‌ها به برجام برنگردند، باید منتظر عواقب آن باشند و هزینه خواهند داد.» این در حالی است که به گفته سخنگوی دولت ایران، کشور‌های غربی برای نشان دادن صداقت خود در گفت‌وگوهای هسته‌ای باید بدون هیچ پیش شرطی به این توافقنامه بازگردند.
چرا آمریکا ابزار تحریم را کنار نمی‌گذارد؟
تحریم؛ ابزاری که آمریکا سالیان سال است از آن برای رسیدن به اهداف خود از آن استفاده می کند، اما کارشناسان بر این باورند که تهدید اخیر آمریکا مبنی بر تحریم مبادلات تجاری ایران و چین، خیلی نمی‌تواند کاربردی باشد و شاید این فشار بیشتر در راستای ترغیب دولت جدید ایران به مذاکره باشد، تا اینکه بخواهد فشاری اثرگذار بر اقتصاد ایران وارد کند، ضمن اینکه در اینجا مسئله صرفاً به ایران و آمریکا محدود نمی‌شود. به عنوان مثال همین تحریمی که از آن صحبت می‌کنیم، در مورد خرید نفت ایران توسط چین است؛ در طول سال‌های گذشته و زمانی که ترامپ از برجام خارج شد عملاً این تحریم‌ها وجود داشته است، در واقع تحریم خرید نفت ایران مسئله جدیدی نیست. این در حالی است که در طول این مدت به رغم وجود این تحریم‌ها، چینی‌ها خریدار نفت ایران بودند. حتی اگر آمریکایی‌ها باز هم بخواهند تحریم‌های جدیدی را علیه ایران اعمال کنند، قاعدتاً چینی‌ها به همان رفتار پیشینه خودشان ادامه خواهند داد. در نتیجه این تحریم‌ها بر ایران و سایر شرکای اقتصادی کشورمان به ویژه چین، تاثیر قابل توجهی نخواهد گذاشت.
شعیب بهمن کارشناس مسائل بین الملل گفت که در سطح کلان و راهبردی، آمریکایی‌ها تمایلی به لغو تحریم‌هایی که در طول سال‌های گذشته به ویژه در سه سال اخیر علیه ایران اعمال کرده‌اند، ندارند، بنابراین از طروق مختلف تلاش می‌کنند، همچنان این تحریم‌ها را زنده نگه دارند یا به روش‌های دیگر مجدداً آن‌ها را احیاء کنند. آن چیزی که تا به امروز در مذاکرات احیاء برجام بین ایران و آمریکا به شکل غیر مستقیم مورد مذاکره قرار گرفته، اساساً رفع همه تحریم‌هاست، در حالی که آمریکایی‌ها تمایلی به رفع و لغو همه تحریم‌ها ندارند.کاملاً مشخص است که حتی اگر آمریکایی‌ها در یک پروسه مذاکراتی به سمت لغو شمولی تحریم‌ها بروند، همچنان قوانین تحریمی سر جای خودش قرار دارد، بنابراین در هر زمانی آمریکایی‌ها به راحتی می‌توانند مجدداً بر اساس آن قوانین تحریمی، تحریم‌ها را علیه ایران احیاء کنند.
بهمن تصریح کرد: آمریکایی‌ها تصور می‌کنند، با تغییر دولت در ایران با یک پروژه مذاکراتی سخت‌تر مواجه خواهند شد، به این معنا که دولت رئیسی به اندازه دولت روحانی و تیم پیشین که در وزارت خارجه مستقر بود، احتمالاً با برخی از خواسته‌های کشور‌های غربی همراهی نخواهد کرد، لذا تلاش دارند که از الان شمشیر را از رو بکشند و به دولت جدید این پیام را بدهند که اگر قرار باشد، (از طرف ایران) در مذاکرات آتی سخت‌گیری‌های جدیدتری را انجام دهیم، ما هم نه تنها در پروسه لغو تحریم‌ها گام بر نمی‌داریم، بلکه می‌توانیم تحریم‌های جدیدی را نیز علیه ایران وضع کنیم، بنابراین این تحولات و مباحث جدید درباره تحریم‌ها، بیشتر یک پیام به دولت آقای رئیسی است مبنی بر اینکه در مذاکرات آتی، تیم مذاکره کننده سختی‌گیری‌های لازم را از خودش نشان ندهد.
کارشناس مسائل بین‌الملل تاکید کرد: شواهد و سوابق تاریخی نشان می‌دهد که ایران هرگاه به شکل جدی‌تر و در واقع سفت و سخت‌تری در برابر کشور‌های غربی ایستادگی کرده است، موفق بوده و توانسته است امتیازات بیشتری نیز کسب کند، ضمن اینکه در چند ماه اخیر دولت آقای روحانی پروسه مذاکره را پیش برده است، اما این یک پروسه بی سرانجام و بی حاصل تلقی می‌شود؛ بنابراین در شرایطی که آمریکایی‌ها به زعم خودشان هر چه تحریم وجود داشته است را تا به امروز علیه ایران برقرار کرده‌اند، بنابراین فشار جدید علیه ایران عملاً محلی از ارعاب ندارد.
وی افزود: در شرایط جدید، جدیت این دولت، تیم مذاکره کننده جدید، پافشاری بر قانون اقدام راهبردی مجلس و از سرگیری برخی از فعالیت‌های هسته‌ای ایران، اتفاقاً می‌تواند فشار را معکوس کند و به خود آمریکایی‌ها برگرداند، در نتیجه این اقدامات آمریکا، دست کم در شرایط فعلی که ایران تحت شدیدترین تحریم‌ها قرار دارد، اساساً تحریم جدیدی وجود نخواهد داشت که بر ایران اعمال شود.
اصلا آمریکا می تواند تبادلات تجاری دو کشور را تحریم کند؟
عطا بهرامی کارشناس مسائل سیاسی در گفت‌وگو باشگاه خبرنگاران جوان، بر این باور است که تهدید آمریکا مبنی بر تحریم تبادلات تجاری تنها یک عملیات روانی است و اصولا تجارت دو جانبه قابل تحریم نیست، مانند تجارت ایران با عراق. مبادلات دو جانبه برخلاف تجارت بین الملل قابل تحریم نیستند، لذا این چیزی که آن‌ها گفتند یک بلوف بوده و هیچ خاصیتی ندارد. در واقع ایران مذاکرات وین را مسکوت گذاشته است، بنابراین غرب کارت بازی در اختیار ندارند و با این کار در حال کارت سازی هستند.
وی همچنین معتقد است که غربی‌ها انتظار داشتند که ایران در مذاکرات وین جا بزند و یک توافق بد را انجام دهد، اما این اتفاق نیفتاد و مذاکرات را مسکوت گذاشت، لذا آن‌ها اکنون شروع به گفتن اظهارات جدید کردند. آن‌ها می‌خواهند فقط تعلیق تحریم‌ها را حداکثر تا شش ماهه اعمال کنند و ساختار اصلی تحریم‌ها را برندارند. آمریکایی‌ها عقب‌ها نشینی کردند تا ایران پالس مثبتی بفرستد و مذاکرات را از سر بگیرند. برای ایران تحریم‌ها باقی بماند و با همین فرمول فعلی تحریم‌ها را دور بزند، بهتر از این است که فقط شش ماه تحریم‌ها تعلیق شود، چراکه نمی‌شود در این مدت شش ماهه کوتاه کاری کرد چراکه این اقدام اقتصاد را شرطی‌تر می‌کند و در برزخ نگه می‌دارد.
این کارشناس مسائل سیاسی همچنین می‌گوید که حرف آمریکا ارزشی ندارد، ایران نباید دست و پای خود را گم کند و تصور کند که آمریکا می‌تواند مبادلات تجاری ایران و چین را تحریم کند، غرب خوب می‌داند که این موضوع قابل تحریم نیست. اگر ایران با عراق، روسیه و کشور‌های مختلف پیمان‌های دو جانبه‌ای امضا کند، عملا تحریم‌ها بی اثر می‌شوند و غرب به فلاکت می‌افتد لذا آمریکایی‌ها اشتباه کرده‌اند، اگر به یک باره هم به برجام برمی‌گشتند وضعیت بهتری داشتند و عملا ایران را مجبور می‌کردند که پروتکل الحاقی را دوباره اجرا کند و ذیل بازرسی‌های سفت و سخت برود، اما طمع کردند و این موضوع به ضررشان شد و کمکی به آن‌ها نکرده است.
وی همچنین بر این موضوع تاکید می‌کند که در دولت جدید ایران آگاهی بیشتری است، بهتر می‌تواند با طرف غربی برخورد کند و این موضوع کار غرب را سخت کرده است.
