خودکفایی و ایجاد قدرت درون‌زا با طراحی و ساخت انواع تجهیزات نظامی بومی در سال‌های اخیر به قدری سرعت یافته که حیرت بسیاری از ناظران بین المللی را به همراه داشته و باعث شده توان نظامی کشورمان هر سال بیش از سال‌های گذشته رشد کند.
همه این دستاورد‌ها موید این مطلب است که فرماندهان و مسئولان نیروهای مسلح کشورمان به خوبی به اهمیت خودکفایی و دارابودن تجهیزات گوناگون تسلیحات در همه حوزه‌ها پی برده‌اند. پدافند هوایی و تجهیزات مورد استفاده در آن یکی از این حوزه‌های مهم در نیروهای مسلح کشورمان است که ارتش و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی طی سال‌های اخیر در قالب قرارگاه پدافند هوایی خاتم الانبیاء (ص) با یکدیگر همکاری تنگاتنگی دارند.
کشف، رصد، پایش، درگیری و انهدام اهداف هوایی به ویژه پهپاد‌ها و حتی نشاندن و سالم گرفتن آن‌ها از جمله قابلیت‌های نرم و سخت پدافند هوایی است که نمونه‌های متفاوتی از آن را طی سال‌های اخیر شاهد بودیم. البته حاصل این همکاری‌ها نیز امنیت بسیار بالای آسمان ایران اسلامی در قالب شبکه یکپارچه پدافندی هوایی کشور است، شبکه‌ای که با دارا بودن لایه‌های مختلف و متعدد امنیت بسیار بالایی را برای کشورمان فراهم کرده‌اند.
مسئولان دفاعی کشورمان در نخستین روز‌های دفاع مقدس و با حمله رژیم بعث و همچنین ضعف سیستم پدافندی ایران به این فکر افتادند که صرف اتکا به سامانه‌های پدافندی خارجی اطمینان بخش نیست و باید برای تامین امنیت آسمان ایران اسلامی به سراغ ساخت سامانه‌های بومی بروند. اما در کنار طراحی و ساخت سامانه‌های موشکی پدافندی باید رادارهای قدرتمندی نیز در کشورمان طراحی می‌شد تا بتواند سامانه‌های موشکی را به خوبی هدایت کند. یک مورد از این رادارهای بومی، خانواده رادارهای کاشف هستند که در ادامه آن را معرفی می‌کنیم.
کاشف بومی موشک‌های کروز و پهپادهای دشمن
خانواده رادارهای کاشف یکی از نخستین تجربه‌های ساخت رادار بومی در کشورمان است که متخصصان و مهندسان سازمان صنایع دفاع وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح کشورمان آن را تولید کردند. کاشف ۱ نخستین محصول این پروژه بود که جزو رادارهای میان برد محسوب می‌شد و می‌توانست با فعالیت در باند S برد حدود ۱۵۰ کیلومتری و سقف پوشش ۱۴ کیلومتری را داشته باشد.
کاشف ۱؛ رهگیری انواع موشک‌ها و پهپادهای دشمن
کاشف ۱ به نام TM-ASR-۱ نیز معروف است و با توان خروجی ۸۰۰ کیلوواتی با ۲ مشخصه فاصله مستقیم و زاویه هدف را محاسبه میکند و با نمایش مختصات X و Y توانایی نمایش اطلاعات مربوط به فاصله افقی و ارتفاع اهداف را داراست. هنگامی که به رادار دو بعدی کاشف ۱ با دقت بیشتری نگاه می‌کنیم متوجه می‌شویم با توجه به برد اعلام شده برای این رادار از انواع رادارهای هشدار ثانویه در کشف اهداف به حساب می‌آید. طول امواج رادار را می‌توان دیگر مزیت کاشف ۱ دانست که این امکان را به شبکه پدافند هوایی کشورمان می‌دهد تا پهپاد‌هایی با ابعاد کوچک و موشک‌های کروز را کشف و شناسایی کند و از طرفی هم در برابر جنگ الکترونیک دشمن نیز مقاومت خوبی دارد.
شکل آنتن کاشف ۱ از انواع سهموی است که می‌تواند در محور ۳۶۰ درجه بچرخد و براساس موقعیت و تهدیدات موجود بین ۳ تا ۱۲ دور در دقیقه گردش کند. از دیگر مزیت‌های این رادار باید به این مورد هم اشاره کرد که کاشف ۱ قادر است تا پس از هر بار چرخش حول محور خود نقشه‌ای از محیط سطحی خود تهیه و مناطق حساس را در نمایشگر‌های مخصوص نشان دهد.
این رادار قادر است تا بیش از ۱۰۰ هدف را کشف کرده و به طور همزمان نیز ۲۰ مورد را رهگیری کند که این میزان در نمونه‌های مشابه کم‌تر تخمین زده می‌شود. از بزرگترین مزایای رادار کاشف ۱ قدرت تحرک بالای آن است که در آن همه تجهیزات و خدمه در یک خودرو جمع هستند و خودروی حامل این رادار می‌تواند طی ۳۰ دقیقه عملیاتی شود. فاصله بروز ایراد در کاشف ۱ بیش از ۱ هزار ساعت است که در صورت بروز ایراد احتمالی در کم‌تر از ۳۰ دقیقه این ایراد رفع شده و در محیطی با سرعت باد ۲۵ متر بر ثانیه و رطوبت ۹۵ درصد کار کند که این موضوع توان رزمی نیروهای پدافندی را افزایش می‌دهد.
کاشف ۲؛ برد بیشتر برای شناسایی بهتر و رصد دقیق‌تر
دومین نسل از رادار کاشف با کاشف ۲ نیز با ارتقای کاشف ۱ طراحی و ساخته شده است. برد این رادار به ۲۰۰ کیلومتر افزایش پیدا کرده و این به معنای افزایش ۳۳ درصدی برد آن نسبت به نمونه اول است. در کاشف ۲ برای تمامی فناوری‌ها از حالت جامد استفاده شده که باعث افزایش قابلیت‌های عملیاتی و همچنین افزایش اطمینان‌پذیری زیرسامانه‌ها می‌شود که طی آن زمان بروز ایراد در کاشف ۲ بیشتر از نمونه اولیه شد.
آنتن کاشف ۲ نیز در نوع آنتن نیز با نسل اول متفاوت است و شکل آن مشبک بوده که این موضوع باعث شده تا جرم کمتری داشته باشد. در نتیجه توان الکتریکی کمتری برای چرخش مورد نیاز خواهد که باعث می‌شود دوام اجزای متحرک بیشتر و مقاومت رادار در برابر فشار باد بهبود پیدا کند.
تنها نقطه اشتراک نسل‌های اول و دوم رادارهای کاشف را می‌توان این دانست که آنتن هر دو از ۳ بخش تشکیل شده که در حین حرکت از هم باز شده و در طرفین و بالای خودرو قرار می‌گیرند.
