عربستان سعودی بعد از اینکه کنسولگری آنها در مشهد و همچنین سفارتشان در تهران، مورد تعرض قرار گرفت، این مسئله را بهانه قرار داد و رابطه خود را با ایران قطع کرد. ایران هم به دلیل تبعیت ریاض از آمریکا و رژیم صهیونیستی، بازی‌های خبیث عربستان در اوپک، مانع تراشی در اعزام حجاج، مسئله یمن و سوریه و... رابطه نزدیکی با این کشور نداشته است؛ با این حال چندی پیش راید کریملی، رئیس برنامه ریزی سیاسی در وزارت خارجه عربستان مدعی شد که ریاض و تهران در حال مذاکره مستقیم هستند. این مقام سعودی هدف از مذاکرات بین عربستان و ایران را کاهش تنش‌های منطقه‌ای عنوان کرد و گفت که قضاوت درباره نتیجه کار خیلی زود است و ریاض قصد دارد بررسی کند که اقدامات قابل تایید کدام هستند.
علی ربیعی سخنگوی دولت در نشست خبری خود با خبرنگاران با اشاره به مذاکرات میان ایران و عربستان گفت: مذاکرات در سطح نمایندگان ویژه در دولت انجام شده است و این مذاکرات تا حصول نتیجه ادامه دارد. در طول سال‌های گذشته از گفت‌وگو میان همسایگان از جمله عربستان سعودی حمایت و استقبال کرده ایم و امروز روزنه‌های امیدواری به رفع اختلافات گشوده شده است. در سال‌های اخیر و مداخله‌های غیرسازنده که ناامنی‌های گسترده‌ای را از یمن تا سوریه موجب به کدورت و سوء تفاهم میان کشورهای منطقه شده است. با سید هادی سید افقهی، کارشناس مسائل خاورمیانه درباره ابعاد مختلف مذاکرات ایران و عربستان در دولت کنونی و پیش بینی این روابط برای دولت آینده گفت‌وگو کردیم.
بحثی به نام مذاکرات بین تهران و ریاض وجود ندارد
مذاکره ایران و عربستان با سایر مذاکرات بین المللی چه تفاوتی دارد؟
سید افقهی: در حال حاضر موضوعی به نام مذاکرات بین ایران و عربستان سعودی وجود ندارد بلکه این دیدارها، جنبه گفت‌وگو و تبادل نظر دارند؛ در پایان مذاکره، انتظار تدوین، امضا و اجرای موضع رسمی و مورد توافق طرفین است، اما در گفت‌وگوی بین تهران و ریاض، نخست باید نیت‌های دو کشور از این دیدارها معلوم شود، سپس گله ها، پیشنهادات و نحوه مدیریت این رابطه مشخص شود.
دیدار‌های تهران و ریاض، غیر رسمی و غیر علنی است، همچنین مذاکره باید بین مقامات بلند پایه سیاسی صورت می‌گیرد، اما دیدار‌های ایران و عربستان، بیشتر با مقام‌های امنیتی دو کشور است؛ همه این موارد نشان می‌دهد که هنوز ما با عربستان وارد مذاکره نشدیم.
آیا گفت‌وگو‌های ایران و عربستان سعودی به مذاکرات رسمی هم کشیده می‌شود؟
سید افقهی: هرگاه احساس کردیم که عربستان سعودی به طور جدی موافق بهبود روابط خود با ایران است،گفت‌وگو‌ها از شکل امنیتی_سیاسی به شکل کاملا سیاسی و رسمی تبدیل خواهد شد؛ البته در حال حاضر هم برای نتیجه گیری نیت حقیقی ریاض برای گفت‌وگو با تهران، زود است؛ اگر عربستان، عزم جدی برای مذاکره دارد، باید مطالب خود را بر اساس قوانین و معاهدات بین المللی مطرح کند، اما در حال حاضر ریاض با ادعا‌های واهی، تهمت زدن و دروغ بستن به تهران، در زمین آمریکا بازی می‌کند و تا زمانی که این کشور قدرت تصمیم گیری مستقلی از خود ندارد، نمی‌توان به آنها اعتماد کرد.
علت قطع رابطه عربستان با ایران چه بود؟
سید افقهی: عربستان سعودی بعد از اینکه کنسولگری آنها در مشهد و همچنین سفارتشان در تهران، مورد تعرض قرار گرفت، این مسئله را بهانه قرار داد و رابطه خود را با ایران قطع کرد، همچنین موضع گیری سعود الفیصل، وزیر خارجه سابق عربستان و بن سلمان، ولیعهد این کشور، تهمت‌های ناروا بوده است؛ از نظر آنها ایران در منطقه دخالت و از گروه‌های افراطی حمایت می‌کند، همچنین تهران می‌خواهد انقلاب خود را به جهان صادر و بمب اتم تولید کند؛ در حالیکه اکثر مطالبی که عربستان سعودی مطرح می‌کند، بی اساس است و برای آن مدرکی ندارد.
پیش شرط‌های ورود به مذاکرات جدی چیست؟
سیدافقهی: باید تهران و ریاض، مسائل خود را کاملا شفاف و جدی مطرح کنند؛ جمهوری اسلامی ایران زیر بار ادعای عربستان برای مذاکره با ایران تا زمانیکه به صورت مستقل وارد عرصه نشدند، نمی‌رود، فعلا ما با عربستان سعودی مشکلات جدی داریم که باید تمام این مسائل، نگرانی‌ها و گله‌ها مطرح و پیشنهاد‌هایی برای رفع آنها اتخاذ شود. با توجه به اینکه اولویت ایران ارتباط با همسایگان خواهد بود، عربستان هم باید مشخص کند که آیا حاضر به رابطه منطقی و احترام آمیز با کشورمان است یا خیر؟ بنابراین تهران باید احساس کند که عربستان به دلیل منافع زودگذر، اهداف تاکتیکی و مرحله‌ای برای مذاکره نیامده است، بعد از تثبیت این موضوع، ایران هم حرف‌های زیادی برای گفتن دارد.
ایران نمی‌تواند در برابر تهاجم وحشیانه عربستان سعودی بی‌تفاوت باشد
گله‌های تهران از ریاض چیست؟
سید افقهی: ایران نمی‌تواند نسبت به تهاجم وحشیانه عربستان سعودی به مردم یمن که الان بیش از ٧ سال از آن می‌گذرد و مردم، امنیت، زیرساخت‌ها و تمامیت ارضی یمن را از بین برده است، بی‌تفاوت باشد. موضوع دیگر دخالت‌های عربستان و حمایت از تروریسم در عراق است. امروز رهبران گروه‌های سیاسی و جریان‌های سیاسی عراق فریاد می‌زنند که عربستان سعودی در امور داخلی عراق دخالت نکند. از اوج بحران داعش تاکنون حدود چهار الی پنج هزار تروریست با تابعیت سعودی در زندان «الحوت» ناصریه محکوم به اعدام هستند.
از سوی دیگر، بحث سوریه و حمایت‌هایی که سعودی‌ها از تروریست‌ها به عمل آوردند و فتوای وهابی‌ها که هنوز هم متاسفانه این حمایت‌ها ادامه دارد. بحث لبنان هم مورد دیگری است که سعودی‌ها به صورت مستقیم دخالت می‌کنند و علنا می‌گویند اگر «سعدالدین الحریری» از وزرای حزب الله در کابینه دعوت کند، تابعیت عربستانی او را ملغی می‌کنیم، دخالتی که وقیحانه‌تر از این نمی‌شود. همین عربستان سعودی، ایران را متهم می‌کند که در چهار پایتخت عربی دخالت کرده، از تروریسم حمایت می‌کند، این در حالی است که این کشور در شمال آفریقا و به صورت مستقیم در سودان و لیبی دخالت می‌کند.
رئیسی موافق مذاکره با عربستان در دولت سیزدهم خواهد بود؟
نگاه دولت سیزدهم به مذاکره با عربستان چگونه خواهد بود؟
سید افقهی: آقای رئیسی، رئیس جمهور منتخب ۳۱ خرداد ماه در نخستین نشست مطبوعاتی خود با رسانه‌ها گفت که با همه دنیا و همه کشورهای دنیا به عنوان یک اصل، تعاملی گسترده و متوازن را در سیاست خارجی دنبال خواهد کرد، او درباره برنامه خود در سیاست خارجی صریح و شفاف گفت که اولویت را به روابط همسایگی و همجوار می‌بینیم، اگر اشکال و نگرانی وجود دارد، رغبت برای توسعه وجود دارد باید نخست از کشور همسایه خود شروع کنیم، اول محیط خود را امن کرده و اشکالات را برطرف کرده، سپس به کشورهای دور دست و روابط بین الملل بپردازیم.
بر اساس استنباطی که من از اظهارات آقای رئیسی کردم، دولت سیزدهم برای مذاکره با عربستان مشکلی ندارد به شرطی که ریاض بازی در نیارد به این معنی که برای گرفتن امتیاز خاص از ایران وارد مذاکره شود، اما بعد آن، زیر میز بزند. متاسفانه عربستان سعودی در مسئله اعزام حجاج، صادقانه همکاری نکرده و مسئولان حج و زیارت و وزارت خارجمان از این کشور، گله‌مند هستند.
همچنین عربستان در رقابت اقتصادی با ایران شاهد مسائلی هستیم؛ در اوپک، سازمان کشورهای صادر کننده نفت شاهد بازی‌های خبیثی از سوی ریاض بودیم که گاهی بازار نفت را غرق نفت می‌کند تا قیمت نفت سقوط کند، بعضی اوقات به دستور آمریکا کاری می‌کند که قیمت نفت بالا برود که البته خودشان هم از این موضوع متضرر می‌شوند؛ بنابراین ما با عربستان سعودی سر حج و مسائل اقتصادی، امنیتی و راهبردی حرف داریم که باید در میز مذاکره پرونده به پرونده مطرح شود و ریاض هم جدی، عمل‌گرا و صادقانه مشکلات خود را با تهران حل کند.
به نظر شما مذاکره با عربستان در دولت سیزدهم، چه زمانی شروع خواهد شد؟
سیدافقهی: قطعا همانگونه که آقای رئیسی در کنفرانس مطبوعاتی اعلام کرد و در پاسخ به سؤالی راجع به سیاست منطقه‌ای ایران گفت اولویت اول را برای بهبود روابط با همسایگان در منطقه قائل هستیم و در پاسخ به سؤالی دیگر مبنی بر اینکه آیا ممکن است روزی شاهد حضور مقامات عالی رتبه عربستان در تهران باشیم یا بالعکس؟ عنوان کرد که هیچ مانعی وجود ندارد، اگر نیت‌ها صاف و شفاف شود، اراده حقیقی برای بهبود روابط و زدودن عوامل اختلاف و موانع اعاده و گسترش روابط وجود داشته باشد؛ البته این بدان مفهوم نیست که هر چه عربستان بگوید، برای جلب رضایت و ناز و نوازشش، بگوییم سمعا و طاعتا و بپذیریم.
عربستان مدعی تهدید شدن امنیت و وضعیتشان از سوی ایران است/ کشورهای حوزه جنوبی خلیج فارس جرئت پذیرفتن طرح صلح هرمز را نداشتند
به نظر شما عربستان برای استقبال از آمریکا برای حضور در منطقه و عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی، چه توجیهی دارد؟
سیدافقهی: عربستان سعودی بهانه می‌آورد که امنیت و وضعیت ما از سوی ایران تهدید می‌شود و از این کشور می‌ترسیم؛ لذا مجبوریم با آمریکا و رژیم صهیونیستی، روابط نزدیک نظامی، امنیتی داشته باشیم که اگر خطری از سوی ایران متوجه ما شد، آنها از ما حمایت کنند که این ادعای بیهوده و دروغ است، عربستان سعودی نمی‌تواند ثابت کند که حتی یک بار ایران به آنها حمله یا در مسائل شان دخالت کرده باشد، ادعای آنها پیوست رسانه‌ای ندارد؛ در حالیکه ما شواهد و مدارکی از دخالت و آشوب آنها در منطقه داریم، همچنین آنها با همراهی آمریکا و رژیم صهیونیستی از تروریسم حمایت می‌کنند.
چطور ممکن است که نمی‌توانیم با کشور‌هایی که همسایه مادام العمر ما هستند، به توافقی برسیم، اما همان کشور‌ها در حال عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی هستند؟
سید افقهی: جمهوری اسلامی ایران در واکنش به تهمت‌ها و ادعا‌های دروغ مثل حمایت کشورمان از تروریسم و هراسناک دانستن فعالیت‌های هسته‌ای ایران در روزنامه ها، فضای مجازی و شبکه‌های ماهواره‌ای کشورهای حوزه جنوبی خلیج فارس، طرح صلح هرمز را ارائه کرد؛ این طرح، کشورهای حوزه جنوبی خلیج فارس را خلع سلاح می‌کند و هدف آن این است که کشورهای حوزه جنوبی خلیج فارس، بدون دخالت کشورهای بیگانه آمریکا، انگلستان و فرانسه تک تک یا به صورت جمعی بر سر میزگردی نشسته و مسائلی که این کشور‌ها مطرح می‌کنند را حل و فصل کند و نقاط اشتراک و اختلاف این کشور‌ها مطرح شود.
کشورهای حوزه جنوبی خلیج فارس، هیچ پاسخی به طرح هرمز ندادند، در واقع آنها جرئت نکردند که با ما وارد مذاکره شوند، البته قطر و کویت از این طرح استقبال کرده و آن را ایده خوبی دانستند، اما استقبال آنها در همین حد متوقف شد؛ در حالیکه ایران به صورت شفاف حتی فرایند مذاکرات و طرح مشکلات اساسی را یادآور شد، اما در حال حاضر کشوری از این طرح حرفی نمی‌زند.
مشکل این کشور‌ها از جمله عربستان سعودی نگاه وابسته به آمریکا و نبود قدرت تصمیم گیری مستقل است. آمریکا این کشور‌ها را تهدید می‌کند که اگر بخواهید به ایران نزدیک و مشکلاتتان را حل کنید، از شما حمایت نمی‌کنم. حقیقت این است که آمریکا علاقه ندارد که منطقه خاورمیانه در حالت امن، آرامش، پیشرفت و تفاهم به سر ببرد و دنبال آشوب است تا پایگاه‌های خود را تقویت کند. برای حل مشکلاتمان با عربستان، امارات، بحرین، باید آنها تکیه بر آمریکا را رها کنند و بر استقلال و منافع ملی خود و صداقت ایران کنند.
