مذاکرات وین به منظور احیای برجام از فروردین ماه امسال (۱۴۰۰) کلید خورد و تاکنون ۶ دور آن برگزار شده است. ششمین دور مذاکرات وین به منظور احیای برجام به مدت ۹ روز (از ۲۲ خرداد ماه) با برگزاری نشست کمیسیون مشترک برجام در روز یکشنبه ۳۰ خرداد ماه و دو روز بعد از برگزاری سیزدهمین دور انتخابات ریاست جمهوری در ایران در شهر وین اتریش پایان یافت و «سید عباس عراقچی» معاون وزیر امور خارجه و رئیس هیأت ایرانی شرکت کننده در مذاکرات در این باره بیان اینکه ملاک ما رسیدن به یک توافق خوب است، درباره روند مذاکرات گفت: به اواخر کار نزدیک شدیم، ولی مسیر باقی‌مانده ساده نخواهد بود.
پس از آن شاهد اظهاراتی از سوی مقامات آمریکایی درباره دور هفتم مذاکرات بوده‌ایم از جمله در دو هفته اخیر دولتمردان این کشور در اظهاراتی متعدد بارها گفته‌اند که برای دور جدید مذاکرات آماده‌اند و توپ را در زمین ایران انداختند.
پس از برگزاری دور ششم مذاکرات وین به منظور احیای برجام، شاهد اظهاراتی مداخله‌جویانه از سوی دو عضو اروپایی این توافق بودیم و وزیر خارجه آمریکا هم توپ را در زمین ایران انداخت و گفت تهران باید تصمیم بگیرد که آیا آماده بازگشت به تعهداتش هست یا خیر.
دوشنبه ۲۱ تیر ماه بیست و دومین و آخرین گزارش برجامی وزارت امور خارجه از سوی محمدجواد ظریف به کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس تحویل داده شد. ظریف در نامه‌ای خطاب به رئیس کمیسیون نوشت: این مذاکرات در آخرین هفته‌های کاری دولت دوازدهم به چارچوب یک توافق محتمل برای رفع تحریم‌های غیرقانونی ایالت متحده آمریکا نزدیک شده و امیدوارم آنچه تاکنون امکان تحقق آن فراهم شده و در بخش سیزدهم این گزارش آمده است، در ابتدای دولت سیزدهم، به یاری خداوند منان و با هدایت مقام معظم رهبری (مدظله العالی)، مدیریت رئیس جمهور منتخب و حمایت مجلس شورای اسلامی با دستیابی به تمامی حقوق ملت بزرگ ایران تکمیل شود و موجب خرسندی و رضایت مردم عزیز ایران شود.
در بخشی از این گزارش به ۶ دور مذاکره انجام شده در وین اشاره شده و آمده است: مذاکرات وین با کشورهای ۱+۴ و از طریق آنان با آمریکا، صورت گرفته است. مذاکرات غیرمستقیم سختی‌ها و محدودیت‌های خود را دارد: زمانبر است، و به سادگی در معرض سوءتفاهم قرار می‌گیرد. با این حال با توجه به سیاست اصولی کشور مبنی بر عدم مذاکره مستقیم با آمریکا، تلاش شد با استفاده از مذاکرات مستمر و طولانی با بقیه اعضای برجام و تبادل مرتب متون کتبی، حتی الامکان راه هرگونه سوءتفاهم و یا سوءاستفاده بسته شود.
* وزن موضوعات حل شدن خیلی بیشتر از حل نشده است
«سعید خطیب‌زاده» سخنگوی وزارت امور خارجه نیز دوشنبه ۲۱ تیر ماه در اظهاراتی درباره مذاکرات وین گفت: با توجه به پیشرفت‌های حاصله می‌توان این ارزیابی را ارائه کرد که به پایان مذاکرات وین نزدیک شده‌ایم. برخی موضوعات حل نشده کماکان باقی است، ولی آنچه که اهمیت دارد این است که وزن موضوعات حل شده خیلی بیشتر از مسائل حل نشده است. ما مسیر زیادی را تاکنون طی کرده‌ایم، اما این راه باقی مانده از مسیر، مسیر ساده‌ای نخواهد بود. امیدواریم طرف‌های مقابل بتوانند تصمیمات خود را اتخاذ کنند، در این صورت ما نیز می‌توانیم به توافقی دست یابیم که مطلوب همگان خواهد شد.
وی بار دیگر بر عدم تغییر مواضع ایران در این خصوص تأکید کرد و در خصوص پیش بینی زمان دستیابی به توافق نیز گفت: به طور حتم برای دولت‌های دوازدهم و سیزدهم آنچه اهمیت دارد دستیابی به منافع عالیه مردم است و زمان در اینجا اهمیت ثانوی دارد. بدیهی است هرچه این مهم، سریع‌تر به نتیجه برسد آثار رفع تحریم‌ها زودتر در کشور نمایان می‌شود.
سخنگوی وزارت امور خارجه ایران ۱۳ تیر ماه نیز در اظهاراتی با بیان اینکه عجله‌ای برای توافق نداریم، اما اجازه فرسایشی و طولانی شدن مذاکرات را نیز نخواهیم داد، گفت: در صورت دستیابی به توافق، دولت آقای رئیسی نیز به آن وفادار خواهد بود.
* واشنگتن: آماده بازگشت به دور هفتم هستیم
شامگاه همان روز نیز «ند پرایس» سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در نشست خبری اعلام کرد که این کشور آماده بازگشت به دور هفتم مذاکرات وین است و ضرب‌الاجلی برای بازگشت به این دور مذاکرات تعیین نمی‌کند.
سخنگوی وزارت خارجه آمریکا مدعی شد تنها تهران می‌تواند بگوید که این مذاکرات چه زمانی از سر گرفته خواهند شد و افزود: «در خصوص این گفت‌وگوها ضرب‌الاجلی تعیین نمی‌کنیم، اما با گذشت زمان، پیشرفت‌های هسته‌ای ایران، روی دیدگاهمان درباره بازگشت به برجام، اثر خواهد گذاشت.»
پرایس همچنین گفت که واشنگتن در حال انجام مذاکرات غیرمستقیم، اما فعالی با ایران در خصوص مبادله زندانیان است و این مذاکرات جدا از مذاکرات درباره احیای برجام بوده و آمریکا به دنبال آزادی شهروندان خود در ایران در سریع‌ترین زمان ممکن است.
«جنیفر ساکی» سخنگوی کاخ سفید (+) هم در نشست خبری شامگاه چهارشنبه ۲۳ تیر ماه تصریح کرد که دولت «جو بایدن» علی‌رغم متهم کردن ایران به تلاش برای «آدم‌ربایی» مایل به ادامه گفت‌وگوها با تهران بر سر مسائل هسته‌ای است.
جن ساکی در ادامه گفت: «همزمان، ما انجام مذاکرات جاری (مذاکرات وین) را در راستای منافع آمریکا می‌دانیم، زیرا می‌توانیم دید بازتری درباره حرکت ایران به سمت سلاح هسته‌ای داشته باشیم. به همین دلیل، ما این گفت‌وگوها و مسیر دیپلماسی را که فکر می‌کنیم سازنده است و در راستای منافعمان است را ادامه خواهیم داد.»
سخنگوی کاخ سفید ۱۱ تیر ماه نیز در اظهاراتی با اشاره به چالش‌های موجود برای رسیدن به توافق بر سر برجام یادآوری کرد طرف‌ها پیشتر نیز در موقعیت مشابه قرار گرفته‌اند.
از سوی دیگر «رابرت مالی» نماینده آمریکا در امور ایران هم در مصاحبه‌ای اعلام کرد که واشنگتن آماده است هرگاه ایران به مذاکرات وین بازگشت، به این گفت‌وگوها بازگردد.
در همین خصوص نیز اظهاراتی از سوی کریس مورفی مطرح شد. «کریس مورفی»، نماینده دموکرات مجلس سنا هم عصر پنجشنبه ۲۴ تیر ماه گفته که تنها راه آمریکا در قبال ایران، بازگشت به توافق هسته‌ای برجام است.
این اظهارات در حالی مطرح شد که سران مجلس سنای آمریکا جلسه‌ای محرمانه با «آنتونی بلینکن»، وزیر خارجه این کشور درباره وضعیت مذاکرات برجام برگزار کردند و «رابرت منندز»، سناتور ارشد آمریکایی بعد از این دیدار به خبرنگاران گفت که بازگشت آمریکا به برجام به زودی اتفاق نخواهد افتاد.
* آمریکا: همچنان در تلاش برای بازگشت دوجانبه به برجام هستیم
سخنگوی وزارت خارجه آمریکا همچنین شامگاه جمعه ۲۵ تیر ماه مدعی شد که واشنگتن همچنان در تلاش برای بازگشت دوجانبه به توافق هسته‌ای با ایران است و گفت اگر واشنگتن توانست که به توافق هسته‌ای بازگردد، از آن برای تعامل با موضوعات نگران کننده در مورد ایران استفاده خواهد کرد.
«سید عباس عراقچی» معاون سیاسی وزیر امور خارجه و رئیس هیأت ایرانی در مذاکرات احیای برجام در وین هم شنبه شب ۲۶ تیر ماه در یک رشته توئیت نوشت: ما در دوران انتقالی به سر می‌بریم و یک انتقال دموکراتیک قدرت در تهران در حال انجام است. روشن است که گفت‌وگوهای وین باید منتظر دولت جدید در ایران بماند. این اقتضای هر دموکراسی است. آمریکا و انگلیس باید این نکته را درک کرده و ایجاد ارتباط بین یک تبادل انسانی - که آماده اجرا می‌باشد - با برجام را متوقف کنند.
عراقچی ادامه داد: تبادل (زندانیان) را گروگان اهداف سیاسی قرار دادن، باعث از دست دادن هم تبادل و هم توافق می‌شود. ۱۰ فرد زندانی از همه طرف‌ها می‌توانند همین فردا آزاد شوند، اگر آمریکا و انگلیس به تعهدات خود در توافق به عمل آمده عمل کنند.
این اظهارات عراقچی واکنش آمریکایی‌ها را به همراه داشت و وزارت خارجه آمریکا شامگاه شنبه اعلام کرد که این کشور منتظر پایان دوره انتقالی است تا برنامه‌ریزی برای ادامه مذاکرات به منظور احیای برجام در وین را انجام دهد.
وزارت خارجه آمریکا مدعی شد که این کشور آماده ادامه مذاکرات بوده، اما طرف ایرانی خواستار زمان بیشتر برای دوره انتقالی در این کشور شده است.
از سوی دیگر «ند پرایس» سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در واکنش به اظهارات عراقچی بیانیه‌ای صادر کرد.
در این بیانیه آمده بود: «این اظهارات، تلاشی تکان‌دهنده و خشمگین‌کننده برای رفع تقصیر و شانه خالی کردن از مسئولیت بن‌بست کنونی در بازگشت متقابل احتمالی به پایبندی به برجام است. ما آماده هستیم به محض اینکه ایران تصمیمات مقتضی را اتخاذ کرد، به وین بازگردیم و کار را درباره بازگشت متقابل به برجام تکمیل کنیم».
این بیانیه می‌افزاید: «درخصوص اظهاراتی که درباره آمریکایی‌های زندانی در ایران می‌شود نیز باید گفت که ما تلاش ظالمانه دیگری را برای دادن امید واهی به خانواده‌های آنها شاهد هستیم. عراقچی درباره گروگان گرفته‌شدن توافق از سوی ما می‌گوید، در حالی که دولت او چهار آمریکایی را سال‌هاست که زندانی کرده است. هنوز هیچ توافقی در زمینه زندانی‌ها حاصل نشده است. اگر ایران واقعا می‌خواهد که ژست بشردوستانه بگیرد، می‌تواند به سادگی و فوراََ زندانی‌ها را آزاد کند.»
در این بیانیه همچنین عنوان شده است: «ما در جریان مذاکرات وین، گفت‌وگوهای غیرمستقیمی درباره موضوع زندانی‌ها انجام دادیم و تأخیر در ازسرگیری این روند، کمک‌کننده نیست. هر چند که مؤثرتر بود اگر طی نشستی در وین به پیشرفتی در این خصوص می‌رسیدیم، ولی ما برای ادامه دادن گفت‌وگوها درباره زندانی‌ها طی این دوره (انتقال قدرت در ایران) آماده‌ایم».
«سعید خطیب‌زاده» نیز به این اظهارات واکنش نشان داد و سخنگوی وزارت امور خارجه امروز (یکشنبه) ۲۷ تیر ماه در توئیتی در این خصوص نوشت: حیرت آور است که آمریکا این واقعیت ساده را منکر می‌شود که درباره زندانیان و بازداشت شدگان توافقی حاصل شده است. حتی درباره نحوه اعلام عمومی آن. تبادل بشردوستانه (زندانیان) و آزادی ۱۰ زندانی از همه طرف‌ها با آمریکا و انگلیس در وین و - جدا از برجام - مورد توافق قرار گرفت.
سخنگوی دستگاه دیپلماسی بار دیگر اعلام کرد که ایران همین امروز آماده انجام این کار و اجرایی کردن این توافق است.
