کمبود برق ، قطعی مکرر و بی برنامه در ماههای اخیر و به دنبال آن مشکلاتی که در حوزه های مختلف بروز کرد موضوعی بود که از همان ابتدا مورد توجه نمایندگان مجلس قرار گرفته و اقداماتی هم پیشگیرانه و هم ایجابی برای حل این مساله به انجام رساندند.
سنگ تمام بودجه ای برای صنعت برق
در نخستین گام و پیش از بروز این مشکلات در جریان بررسی و تصویب بودجه 1400 کل کشور با این نگاه که یکی از موارد تاثیرگذار بر جریان تولید در کشور، توجه به زیرساخت‌های اقتصاد نظیر آب و برق است؛ مصوباتی راهگشا در این زمینه تبدیل به قانون شد تا آنجا که وزیر نیرو از آن به بهترین بودجه و اتفاق خوبی برای صنعت برق یاد کرد.
در این مورد رضا اردکانیان در فروردین ماه امسال گفته بود: اتفاق خیلی خوبی که در سال 1400 برای ما رخ داده و باید هم از دولت هم از مجلس یازدهم تشکر کنیم، جایگاه آب و برق در بودجۀ 1400 است. در سال‌هایی که پشت سر گذاشتیم تاکنون بهترین بودجه برای صنعت آب و برق همین بودجه سال 1400 از حیث ساز و کارهای قانونی برای پایداری این صنعت است که در بودجه تدارک دیده شده است.این موارد هم نظر و تأیید دولت بوده که در قالب لایحه تقدیم مجلس شده و هم در بررسی‌های داخل مجلس بر آن تاکید شده که در نهایت به تأیید شورای نگهبان رسید و یکی از بهترین بودجه‌ها برای ماست.
اما از اتفاقات مهمی که در بودجه 1400 افتاد می توان به فراهم شدن امکان استفاده برای پرداخت تعهدات دولت در قبال سرمایه‌گذاران طرح‌های بخش بخار نیروگاه‌های سیکل ترکیبی، تامین برق صنایع فولادی، آلومینیوم، مس، فلزات اساسی و کانی‌های فلزی و واحدهای پالایشگاهی و پتروشیمی بر مبنای نرخ متوسط خرید انرژی برق از نیروگاه‌های دارای قرارداد تبدیل انرژی و عدم تامین آن از محل هدفمندی یارانه ها ، اختصاص بودجه برای توسعه و نوسازی شبکه فرسودۀ برق، افزایش توان تولید برق، جابجایی تیرهای برق در روستاها، مطالبات نیروگاه‌های خصوصی و سایر موارد صنعت برق ، خروج صنعت آب و برق از ذیل تبصره 14 و سازمان هدفمندی ، سرمایه گذاری در نیروگاه‌های تجدیدپذیر، تأمین برق چاه‌های کشاورزی و اجازه‌های متعدد برای انتشار اوراق اسلامی برای تهاتر بدهی‌ها اشاره کرد.
به هر حال علی رغم این تمهیدات بودجه ای که طبیعتا زودبازده هم نمی توانست باشد از خرداد ماه با گرمای زودهنگام هوا، شاهد قطعی برق و خاموشی هایی در سراسر کشور بودیم. موضوع خاموشی های اخیر، قطع برق و شکایات و نارضایتی هایی که در این زمینه از سوی مردم وجود داشت به طور ویژه در دستور کار مجلس بوده است؛ موضوعی که ابعاد مختلف آن نیازمند بررسی بود؛ از یکسو بحث سوء مدیریت در زمینه خاموشی، کوتاهی دولت در احداث نیروگاه، از سوی دیگر بحث معاهده پاریس و خودتحریمی که در این زمینه ایجاد شده بود و در دیگر سو هم استخراج رمز ارز درباره علل قطعی برق مطرح بود.
فراخواندن وزیر نیرو به مجلس و هم اندیشی درباره علل قطع برق
در یکی از نخستین بررسی ها روز نهم خرداد ماه وزیر نیرو به مجلس فراخوانده شد تا پاسخگوی دلایل قطعی برق بود. اردکانیان در آن جلسه با قرائت گزارشی از دلایل خاموشی‌های اخیر برق در کشور، گفت که سال آبی جاری که از مهر سال 99 تا پایان شهریور سال جاری است یکی از بدترین خشکسالی‌ها در 50 سال اخیر است؛ حجم مفید مخازن سدها به نصف سال گذشته کاهش یافته است و همین امر موجب کاهش ظرفیت تولید برق به میزان 3500 مگاوات شده است.
وی گفت: اتفاق دومی که امسال شاهد آن هستیم گرمای زودرس است و زودتر گرم شدن هوا موجب به کار افتادن زودتر دستگاه‌های سرمایشی شده و نیروگاه‌های ما که توان خروجی‌شان متناسب با گرمای هواست با کاهش خروجی مواجه هستند.
وزیر نیرو عامل غافلگیری بعدی جهت مصرف برق را رمزارزها عنوان کرد و گفت: این واژه در افکار عمومی مفهوم روشنی ندارد که ما به عنوان صادرات انرژی از آن یاد می‌کنیم که اگر استخراج رمزارز با مجوز ماینینگ صورت گیرد، صادرات آن نیز مجوز خواهد داشت و اگر بدون مجوز انجام شود، صادرات آن نیز پنهانی و غیرقانونی خواهد بود.
در مقابل اما نمایندگان مجلس به عواملی همچون بی تدبیری دولت در عدم برآورد مصرف سالانه و تمهیدات کاهش خاموشی‌ها ، عملیاتی نشدن ظرفیت تولید برق کشور طبق برنامه ششم توسعه، فقدان حکمرانی واحد در صنعت آب و برق، مصرف بالای صنایع بزرگ و رو آوردن صنایع تعطیل شده به استخراج رمزارز و بی برنامه گی دولت در نظام مند کردن ارز دیجیتال، اختلاف بین سازمان انرژی اتمی و وزارت نیرو در برق هسته‌ای، معاهده پاریس را مورد تاکید قرار داند.
در پایان رسیدگی به گزارش وزیر نیرو از وضعیت خاموشی‌ها، محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی تاکید کرد: توقع ما از شما که می‌دانستید ۳۰۰۰ مگاوات کمبود برق داریم این نبود که حداقل برای سه هفته غافلگیر شویم و برق خانه‌ها، صنایع و بخش اداری را بدون اطلاع قبلی قطع کنید؛ این یک سوء مدیریت واضح است؛ انتظار می‌رود دولت در اسرع وقت لایحه‌ای برای ساماندهی رمزارزها ارائه کند.
در همان روز جلسه کمیسیون انرژی هم با حضور وزیر نیربرگزار شد و نمایندگان پیشنهادات تخصصی خود را درباره رفع مشکلات به وزیر نیرو اعلام کردند.
19 خداد ماه بار دیگر وزیر نیرو به کمیسیون انرژی دعوت شد تا مشکلات منطقه‌ای و حوزه انتخابیه نمایندگان در حوزه آب و برق بررسی شود. نمایندگان در این جلسه موضوعاتی همچون کمبود و قطعی آب در مناطق خود، ضرورت تامین آب در فصل گرما، قطعی‌های 48 ساعته آب، نیمه کاره رها شدن طرح‌ها و پروژه‌های آبرسانی، ضرورت در نظر گرفتن اعتبار برای تکمیل فاضلاب استان‌های جنوبی، تسریع در حفر چاه با توجه به قطعی‌های مکرر آب و برق و آبرسانی به جزیره قشم مطرح کردند.
اردکانیان در این نشست به نمایندگان اطمینان داد : اگرچه فعالیت دولت دوازدهم در حال اتمام است اما از آنجا که وزارت نیرو یک دستگاه خدماتی است مسائل مربوط به آب و برق را چند ماه مانده به پایان دوره براساس برنامه پیگیری می کند به همین دلیل برنامه‌های وزارت نیرو تا چندین هفته دیگر مشخص است و هیچکس خود را مجاز نمی‌بیند که در جریان تغییر و تحولات کار را تعطیل کند.
ورود کمیسیون اصل 90 به شاکایات خاموشی ها
در یکی از این بررسی ها کمیسیون اصل 90 مجلس با دعوت از رضا اردکانیان وزیر نیرو، الزام دولت به تهیه لایحه‌ای برای قانونمند کردن استخراج رمز ارزها را مورد تاکید قرار داد. علی خضریان درباره جزئیات این جلسه که 11 خرداد ماه برگزار شده، گفته بود: در ابتدای نشست رئیس کمیسیون گزارشی از شکایت‌های واصله از طرز کار وزارت نیرو ارائه کرد و به تعدادی از سوالات و شکایات اشاره کرد که مهمترین آن در خصوص خاموشی‌های گسترده و مکرر در کشور، نحوه اجرای تکالیف قانون وزارت نیرو در حوزه صنعت برق در برنامه ششم توسعه، واگذاری شبکه توزیع برق به بخش غیر دولتی، میزان مطالبات شرکت‌های خصوصی از وزارت نیرو و در نهایت ارتباط استخراج بیت کوین با قطع برق بود.
21 تیر ماه نشست مجدد کمیسیون اصل 90 با حضور وزیر نیرو، معاونین و تعدادی از فعالان بخش خصوصی در تولید برق کشور پیروی شکایات واصله به کمیسیون اصل ۹۰ برگزار شد و کمیسیون نگرانی ها و دغدغه های مردم و بخش خصوصی را بیان و بررسی کرد.
سوال از وزیر نیرو درباره بی‌توجهی به تولید برق هسته‌ای
اول تیر ماه بار دیگر رضا اردکانیان به مجلس فراخوانده شد تا پاسخگوی سوال بیگی نژاد، نماینده ملایر درباره «علت عدم پیش‌بینی نیاز کشور به برق هسته‌ای» باشد. به گفته این نماینده مجلس وزارت نیرو نسبت به فرمایشات مقام معظم رهبری درباره ضرورت تولید ۲۰ هزار مگاوات برق هسته‌ای بی‌توجهی کرده است.
وزیر نیرو در پاسخ به سوال بیگی نژاد با بیان اینکه شورایعالی انرژی کشور در مهرماه سال گذشته سند تراز تولید و مصرف گاز طبیعی کشور تا افق ۱۴۲۰ را تصویب کرد، توضیح داد: در این سند، سهم برق هسته‌ای در سبد انرژی کشور تا سال ۱۴۲۰، ۸ هزار و ۴۰۰ مگاوات تعیین شده است.
این نماینده مجلس از پاسخ وزیر نیرو مشروط به برگزاری جلسه ای با هدف رفع مشکل با حضور رئیس سازمان انرژی اتمی و اردکانیان برای بررسی جزئیات و یافتن راهکار برای رفع این مشکل، قانع شد. این نشست چند روز بعد در دفتر علی نیکزاد برگزار شد.
*ورود ویژه کمیسیون انرژی مجلس و چند تصمیم
در ادامه همین پیگیری ها ، مالک شریعتی نیاسر، عضو کمیسیون انرژی مجلس هم به صورت سرزده از "مرکز پایش برق صنعت برق توانیر" بازدید کرد. وی پس از این بازدید گفت: هرچند آنها در ابتدا خاموشی‌های خارج از برنامه اعلامی را انکار کردند اما با توجه به گسترده شدن اعتراضات مردمی در نهایت قول رسیدگی بیشتر و ارائه گزارش به کمیسیون انرژی مجلس را دادند.
یک روز بعد از این بازدید و روز چهارشنبه 16 تیر ماه بر اساس ماموریتی که محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس به کمیسیون تخصصی محول کرده بود، نشست ویژه کمیسیون انرژی مجلس در این مورد با حضور وزیر و معاونان وزارت نیرو برگزار شد. بعد از این نشست فریدون حسنوند رئیس کمیسیون انرژی مجلس تصمیمات اتخاذ شده را اعلام کرد.
استفاده از ظرفیت نیروگاهی وزارتخانه ای همچون نفت و شرکت های پتروشیمی، وارد کردن تولیدات بخش خصوصی در حوزه انرژی های تجدیدپذیر به مدار، استفاده تمامی وزارتخانه ها، دستگاه ها، ادارات، سازمان ها، نیروهای مسلح و بیمارستان ها از ژنراتورها و دیزل های خودشان، کاهش روشنایی معابر، خرید دیزل و ژنراتور برای حل مشکل تامین آب برای چاه‌های عمیق و تامین آب شرب، تسریع واردات و تعطیلی پنجشنبه ها در سراسر کشور از مهمترین تصمیمات این نشست بود. برخورد با تولیدکنندگان رمزارزهای غیر مجاز و تعطیلی مراکز استخراج رمز ارزهای دارای مجوز نیز در این جلسه مورد تاکید قرار گرفت.
* بررسی ابعاد امنیتی قطع برق در کمیسیون امنیت ملی
کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس هم با دعوت از مسئولان وزارت نیرو و دستگاه های امنیتی ابعاد امنیتی خاموشی های اخیر را بررسی کرد. در این نشست نظر نمایندگان در خصوص عملکرد وزارت نیرو این بود که افزایش تولید برق متناسب با شیب افزایش مصرف نبوده و پیش بینی های مناسبی برای این موضوع صورت نگرفته، همچنین از ساخت نیروگاه هسته ای که مصوبه مجلس را نیز داشته غفلت شده است و دولت به جای افزایش ظرفیت تولید برق تمرکز خود را به بهینه سازی مصرف قرار داده است.
* احضار مسئولان وزارت صمت برای پاسخگویی درباره قطعی برق واحدهای تولیدکننده سیمان و فولاد
در یک نشست تخصصی دیگر در این زمینه کمیسیون صنایع و معادن با دعوت از مسئولان وزارت صمت آسیب هایی که صنایع از قطعی برق دیده اند را بررسی کرد. سیدجواد حسینی کیا، نائب رئیس کمیسیون صنایع و معادن مجلس در تشریح این جلسه، با بیان اینکه مسئولان حاضر در نشست امروز علت بخشی از التهابات موجود در بازار فولاد و سیمان را قطعی برق دانستند، تصریح کرد: مصرف برق کشور حدود 65 هزار مگاوات بوده در حالیکه که تولید برق حدود 52 هزار مگاوات است بنابراین 13 هزار مگاوات کمبود داریم.
حسینی‌کیا افزود: هرچند حدود 13 هزار مگاوات کمبود برق داریم اما برای جبران آن نباید در نخستین گام به سراغ تعطیلی واحدهای تولیدی برویم بلکه تولید و صنعت باید آخرین حلقه باشد.
به گفته وی مقرر شد که فولادی‌ها و سیمانی‌ها از امشب با ظرفیت 70 درصد از ساعت 12 شب تا 8 صبح فعالیت کنند و در روز نیز 30 درصد فعالیت داشته باشند تا بتوان با افزایش تولید، کاهش عرضه را جبران کرد.
*برق چاه‌های کشاورزی بر اساس برنامه و زمانبندی قطع می‌شود
کمیسیون کشاورزی مجلس هم در هفته های اخیر نشستی برای بررسی وضعیت قطع برق چاه‌های کشاورزی با حضور رئیس شرکت توانیر و معاون وزیر نیرو داشت که در این نشست اعضای کمیسیون کشاورزی تاکید کردند برق چاه‌های کشاورزی باید بر اساس تفاهم نامه قبلی و برنامه ریزی انجام شده بین کشاورزان و شرکت توانیر قطع شود زیرا قطعی خارج از برنامه، خسارات زیادی را به همراه دارد.
سیدجواد ساداتی نژاد رئیس کمیسیون کشاورزی در تشریح این نشست با اشاره به اینکه در شرایط خشکسالی فعلی تامین کالاهای اساسی و نیاز جامعه از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است و امنیت غذایی در صدر تمامی اولویت‌ها قرار دارد، ادامه داد: با توجه به اینکه دامداری‌ها و اراضی کشاورزی نیاز آبی دارند و این آب با استفاده از الکتروپمپ‌ها از چاه‌ها استخراج می‌شود قطعی برق بی برنامه و خارج از جدول زمانبندی آنها را با چالش روبه رو می‌کند.
* بازدید نظارتی رئیس مجلس از مرکز پایش صنعت برق کشور
در ادامه این اقدامات نظارتی، محمدباقر قالیباف رئیس مجلس شورای اسلامی هم صبح جمعه 25 تیر ماه از مرکز ملی شبکه راهبری شبکه برق ایران و مرکز پایش صنعت برق کشور بازدید کرد و از نزدیک در جریان مسائل مرتبط با این حوزه قرار گرفت.
قالیباف پس از بازدید با اشاره به اینکه این روزها مردم از موضوع قطعی برق ناراحت هستند و مطالبه این موضوع به حق است، اظهار کرد: این موضوع با حضور وزیر نیرو در جلسات صحن علنی مجلس و کمیسیون‌ها به صورت دقیق بررسی شد اما باید تأکید کرد مردم ما مدیران را انتخاب کردند تا وقتی مشکلات پیش می‌آید، بتوانند امور را مدیریت کنند.
* نقض مقررات صنعت برق و شکایت از وزیر نیرو
در هفته جاری هم کمیسیون اقتصادی مجلس وزیر نیرو را برای بررسی آثار گسترده اقتصادی نقض قوانین و مقررات صنعت برق احضار کرده است. بر اساس این گزارش دعوت از وزیر نیرو برای بررسی تقاضای اعمال ماده (234) آیین نامه داخلی مجلس شورای اسلامی در خصوص «آثار گسترده اقتصادی نقض قوانین و مقررات صنعت برق و اتخاذ تصمیم برای ارسال موضوع به قوه قضاییه» است.
پیگیری های مجلس درباره قطعی برق ادامه دارد و قرار است وزیر نیرو مجددا به صحن علنی بیاید و گزارش آخرین اقدامات انجام شده را به مجلس بدهد.
