در طول تاریخ جنگ های بسیاری رخ داده است که آسیب‌های کلانی را به طرفین جنگ، مخصوصا غیرنظامیان وارد کرده است. گاهی اوقات این آسیب‌ها تا چندین سال پس از اتمام جنگ، گریبان قربانیان آن را می‌گیرد. با پیشرفت علم، جهان به سمت تغییر و تحول گام بر می‌دارد و شکل جدیدی به دنیای پیرامون ما داده است؛ جنگ و ابزار آلات آن نیز از این قائده مستثنی نیست.
تاریخچه استفاده از جنگافزارهای شیمیایی
یکی از سلاح‌های جدید جنگی که باعث آسیب رساندن به چند صد هزار نفر در طول تاریخ جنگ‌ها شده است، سلاح شیمیایی است. اولین بار از سلاح شیمیایی در جنگ جهانی اول، استفاده شد؛ در طول جنگ جهانی اول، این سلاح مخرب باعث کشته شدن یکصد هزار نفر و مصدوم شدن یک میلیون و ۲۰۰ هزار نفر شده است. اما این پایان ماجرا نیست و دولت‌ها به دلیل آسیبی که سلاح شیمیایی به دشمن در طول جنگ می‌رساند، به سمت این سلاح گرایش پیدا کردند؛ به طوری که تولید چنین سلاحی پس از جنگ جهانی اول روند تصاعدی پیدا کرد.
در جریان جنگ دوم جهانی، مراکز پژوهشی-نظامی کشور‌های قدرتمند نظیر آلمان، انگلیس، آمریکا و ژاپن برای تولید عوامل شیمیایی تلاش می‌کردند. آلمانی‌ها همراه با تلاش‌های پژوهشی خود، کارخانه‌های بزرگی برای تولید جنگافزارهای شیمیایی تأسیس کردند. از همین طریق، ذخیره این نوع از ابزارالات جنگی به شدت افزایش یافت. با وجود اینکه طرف‌های درگیر جنگ به ویژه انگلیس، آمریکا، شوروی، ژاپن، آلمان و ایتالیا، دارای ذخایر عوامل و بمب‌های شیمیایی بودند، ولی از این جنگ‌افزار‌ها به دلیل وحشت از مقابله به مثل جبهه مقابل خود، استفاده چندانی نشد.
تاریخچه استفاده از سلاح‌های شیمیایی و توسعه تولید آن، تنها به دو جنگ جهانی باز نمی‌گردد و در موارد متعددی، از این سلاح علیه نظامیان و غیرنظامیان استفاده شده است. «عامل نارنجی» از انواع جنگافزارهای شیمیایی می‌باشد که ارتش آمریکا در جنگ ویتنام به کار برد؛ این ماده شیمیایی علاوه بر آثار زیان‌باری که بر محیط وارد کرد، تلفات انسانی وحشتناکی هم داشت؛ به گونه‌ای که بر اساس برآورد‌ها ۴۰۰ هزار نفر کشته یا ناقص‌العضو شدند. این تلفات فقط محدود به سال‌های جنگ نیست و تاکنون حدود ۵۰۰ هزار کودک با اختلالات مادرزادی متولد شده‌اند که علت آن همین عامل نارنجی است.
ایران هم در طول هشت سال جنگ تحمیلی بار‌ها قربانی بمب‌های شیمیایی رژیم صدام شده است. در جریان دفاع مقدس، شهر‌های بسیاری مورد حمله شیمیایی صدام قرار گرفته اند. برخی از این شهر‌ها عبارتند از سردشت، حلبچه، مریوان، شلمچه، بانه و... که شهرستان سردشت واقع در آذربایجان غربی، از اولین شهر‌های قربانی بمب شیمیایی، هستند.
در این حمله ناجوانمردانه ارتش بعث به سردشت، ۱۱۹ نفر از غیرنظامیان و مردم عادی این شهرستان، شهید و بیش از هشت هزار نفر در معرض گاز‌های سمی قرار گرفتند و دچار مصدومیت شیمیایی شدند. با گذشت بیش از سه دهه از این فاجعه انسانی، همچنان مردمان سردشت، با آثار بمباران شیمیایی، دست و پنجه نرم می‌کنند و سرفه‌های ساکنان این شهر، از آثاری است که همچنان از دوران دفاع مقدس بر چهره این شهر مانده است. بمباران شیمیایی سردشت، تنها نمایانگر جنایت‌های صدام حسین در طول جنگ تحمیلی نیست؛ کشور‌های دیگر با سکوت خود در جوامع بین‌المللی، نشان دادند در رساندن این نوع از سلاح‌های شیمیایی به رژیم بعث، نقش داشته‌اند.
جنایات سردشت و باقی شهر‌های ایران تمامی ندارد
جنایات قدرت‌های بزرگ همچنان ادامه دارد به طوری که محمد جواد ظریف وزیر امورخارجه کشورمان به مناسبت گرامیداشت سی و چهارمین سالگرد بمباران شیمیایی سردشت و روز ملی مبارزه با سلاح‌های شیمیایی و بیولوژیک در هفتم تیر ماه امسال اعلام کرد: ما دو بار قربانی سیاست‌های ضد بشری برخی دولت‌های غربی شدیم. یکبار آن هنگام که شرکت‌های غربی به رژیم صدام مواد شیمیایی و فناوری ساخت سلاح شیمیایی را دادند و نمایندگان دولت‌هایشان در شورای امنیت ملل متحد با سکوت و چشم بستن به جنایت‌های شیمیایی صدام، دست او را برای تداوم کاربرد سلاح شیمیایی باز گذاشتند و یک بار هم در دوره ترامپ که با اعمال وحشیانه‌ترین تحریم‌های ضد بشری مانع ارسال دارو و تجهیزات پزشکی برای کاستن از آلام جانبازان عزیز شیمیایی ما شدند.
وی تاکید کرد: علیرغم تلاش‌های ما و همکاری سازمان منع تسلیحات شیمیایی، هنوز دولت جدید آمریکا دست از سیاست شکست خورده دولت قبلی برنداشته و در تداوم اعمال تحریم‌های غیرقانونی مانع دسترسی جانبازان شیمیایی ما به دارو و تجهیزات پزشکی می‌شود.
ظریف به این موضوع اشاره دارد که پس از گذشت بیش از سه دهه از بمباران شیمیایی سردشت به وسیله صدام و دست‌های پشت پرده، کشورمان همچنان شاهد بی‌عدالتی‌هایی از سمت جوامع بین‌المللی می‌باشد. جانبازان شیمیایی روزانه با مشکلات زیادی ناشی از بمباران شیمیایی صدام حسین در طول هشت سال دفاع مقدس، مدارا می‌کنند در حالی که آمریکا راه ورود دارو‌های مورد نیاز را به داخل کشور بسته است.
مدعیان حقوق بشر در جنایت سردشت دست دارند
حسن هانی‌زاده کارشناس مسائل سیاست خارجی در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان، گفت: اسناد و مدارک موجود نشان می‌دهد کشور‌های اروپایی نظیر آلمان، هلند، سوئد، دانمارک، انگلیس و فرانسه در ارسال سلاح شیمیایی به رژیم صدام نقش داشتند.
وی افزود: این موضوع بار‌ها از سوی جمهوری اسلامی ایران به اطلاع شورای امنیت سازمان ملل رسیده است، ولی متأسفانه نگاه نهاد‌های بین‌المللی از جمله سازمان ملل، نگاه دوگانه‌ای است. جمهوری اسلامی ایران با اینکه بار‌ها مدارکی به جوامع بین‌المللی ارائه داده است و خود مأموران ملل هم در خوزستان، کردستان و کرمانشاه، مجروحان شیمیایی را معاینه کردند، ولی این سازمان به ظاهر طرفدار صلح، سکوت اختیار کرده است.
محمد جواد هاشمی‌نژاد دبیرکل بنیاد هابیلیان هم در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان، با اشاره به کوتاهی‌های دادگاه‌های بین‌المللی در اجرای عدالت بیان کرد: در دادگاه‌های بین‌المللی به لحاظ قانونی ثابت شد که دولت آلمان سلاح‌های شیمیایی را در اختیار صدام قرار داده بود، ولی تنها یک شرکت آلمانی، موظف به پرداخت مبلغ بسیار ناچیز و مضحکی به عنوان جریمه شد که بیشتر دارای جنبه نمادین است.
هاشمی‌نژاد افزود: هر کودکی می‌داند که هیچ شرکتی نمی‌تواند سلاح‌های ممنوعه را در اختیار کشوری که درگیر جنگ است، قرار دهد. متأسفانه در دنیایی که ما در آن زندگی می‌کنیم، اقدامات قانونی و حقوقی تابع سیاست‌های سیاستمداران قدرت‌های جهانی است. با اینکه در خصوص استفاده از سلاح‌های کشتار جمعی و مخصوصا سلاح‌های شیمیایی، کنوانسیون‌ها، معاهده‌ها، قوانین و موارد محدودکننده بسیاری، وجود دارد، اما تا به حال جمهوری اسلامی ایران با هیچ کدام از قوانین موجود نتوانسته است غرامتی از کشور‌های رساننده بمب شیمیایی به عراق، دریافت کند.
دبیرکل بنیاد هابیلیان درباره کوتاهی‌های صورت گرفته از سمت ایران نیز گفت: کم کاری‌هایی در زمینه جمع‌آوری اسناد وجود داشته و متأسفانه در طول مدت‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی، در این زمینه کوتاهی زیادی کردیم و با وجود اینکه در بسیاری از اقداماتی که می‌توانستیم در عرصه‌های حقوقی انجام دهیم دست پری داشتیم؛ اما متأسفانه در بحث جمع‌آوری اسناد برای اقدامات حقوقی چندان ورود و عزم جدی صورت نگرفته است.
هرچند کوتاهی‌های مسئولان ایرانی هیچ چیز از بی‌مسئولیتی سازمان ملل کم نمی‌کند، به طوری که هانی‌زاده کارشناس مسائل سیاست خارجی درباره سکوت سازمان ملل تصریح کرد: سازمان ملل تابعی از اراده آمریکا و غرب است و جایی که غرب در استفاده از سلاح کشتار جمعی نقش داشته است، سازمان ملل سکوت می‌کند.
مجید تفرشی معاون امور بین‌الملل ستاد حقوق بشر جمهوری اسلامی ایران هم در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان اظهار کرد: متأسفانه ما شاهد این هستیم که به وسیله پول، برخی از مقامات ارشد سازمان ملل حرف خود را تغییر می‌دهند. این رهیافت قطعا به صلح و امنیت بین‌المللی کمکی نمی‌کند و حقوق بشر را بیش از پیش تحقیر خواهد کرد.
