سید مصطفی خوش‌چشم تحلیلگر مسائل راهبردی و بین الملل در تبیین شرایط و پیچیدگی‌های حوزه سیاست خارجی در دولت آینده گفت: در طول بیست سال گذشته، سیاست خارجی ما معطوف به اختلافات با آمریکا بوده است که این مسئله نیز نتیجه فشارهای دیپلماتیک، سیاسی و اقتصادی طرف آمریکایی بر جمهوری اسلامی ایران بوده است.
این کارشناس مسائل سیاسی افزود: در سال‌های گذشته، توجه کمتری به گسترش روابط و فعال کردن ظرفیت‌های موجود اقتصادی در دیگر مناطق و کشورهای جهان معطوف بوده است و تمرکز بر روی حل اختلاف با آمریکا بود. این مسئله به ویژه در دولت‌های آقای خاتمی و روحانی بیشتر شد.
وی ادامه داد: در هشت سال گذشته، تنها کانون توجه بخش دولت در زمینه سیاست خارجی، بر روی تنش زدایی با آمریکا بوده است.
خوش‌چشم تصریح کرد: این مسئله باعث شده است که سیاست خارجی ما به شکلی انفعالی در بیاید و در حقیقت غیر متوازن و غیر جامع باشد.
وی ادامه داد: همچنین به خاطر اینکه طرف آمریکایی به شکل پیوسته، به جمهوری اسلامی ایران فشار وارد می کرده است، در زمینه تحریم‌های اقتصادی و سیاسی، دستگاه سیاست خارجی کشور، پیوسته به دنبال یافتن راهی بوده است که در واکنش به این فشارها بتواند آنها را خنثی کرده و یا آنها را دور بزند.
این تحلیلگر مسائل بین‌المللی افزود: به عبارت دیگر اقدامات دستگاه سیاست خارجی کشور، بیشتر واکنشی و انفعالی بوده است که همان نیز بر اساس یک طرح، یعنی برجام جلو رفته است و طرح جایگزین و یک استراتژی جامع برای حل اختلاف با آمریکا دیده نشده بود.
خوش‌چشم تاکید کرد: این مسائل، آسیب‌هایی است که در طول بیست سال اخیر به ویژه در ۸ سال گذشته، کشور دچار آن شده است.
رئیسی یک فرد تحول خواه و در عین حال منطقی و عاقل است
وی در توصیف گفتمان احتمالی سید ابراهیم رئیسی در حوزه سیاست خارجی گفت: به نظر می‌رسد حضور آقای رئیسی به عنوان یک فرد انقلابی و تحول خواه و در عین حال منطقی و عاقل، فرصت نادر و کمیابی را در اختیار کشور بگذارد تا سیاست خارجی کشور را متحول کند.
این کارشناس مسائل سیاسی افزود: بر همین اساس، ما نیاز داریم سیاست خارجی بر اساس یک راهبرد جامع‌نگر، متوازن، متعادل، کنش‌گرانه و با هدف‌گذاری و اولویت اقتصادی انجام و متحول بشود.
خوش‌چشم همچنین گفت: داشتن راهبرد و چشم انداز جامع‌نگر یعنی در آن، روابط با همه کشورها دارای وزن و معیار مشخصی باشد و همچنین از تمرکز بر روی آمریکا، تغییر وزن به حوزه‌هایی مثل آمریکای لاتین، آفریقا، چین، روسیه و شرق آسیا را شاهد باشیم.
وی ادامه داد: دستگاه سیاست خارجی باید در حوزه‌های دیپلماسی رسمی، دیپلماسی عمومی، ایرانیان خارج از کشور، دیپلماسی دیجیتالی، دیپلماسی گردشگری، دیپلماسی حمل و نقل و دیپلماسی اقتصادی به دنبال طرح‌های ابتکاری باشد.
خوش‌چشم گفت: به نظر می‌رسد، در طول هشت سال گذشته، تاثیرگذاریمان در منطقه در حال کاهش بوده است.
این تحلیلگر مسائل بین المللی گفت: کارهایی که در منطقه قفقاز انجام شد و نتایج آن، گویای این امر است که متاسفانه در طول شش سال گذشته، ما از یک بازیگر فعال و قدرتمند منطقه‌ای، با حوزه نفوذ تمدنی، شاهد کاهش نفوذ و تاثیرگذاری در سرزمین‌های تمدنی‌مان از جمله در منطقه قفقاز بوده‌ایم.
وی تصریح کرد: در زمینه کشورهای دیگر منطقه نیز متاسفانه علی رغم وجود پتانسیل‌های بالا، ما از طرح‌های مبتکرانه برای تثبیت امور راهبردی و اقتصادی استفاده و بهره نبردیم بنابراین نیاز است که بر اساس طرح جدیدی برای سیاست خارجی، کنشگری را به دستگاه سیاست خارجی بازگردانیم.
اروپا صرفاً محدود به سه کشور انگلیس، فرانسه و آلمان نیست
خوش چشم ادامه داد: لازم است این طرح، هدفمند و با اولویت اقتصادی چارچوب‌گذاری و اولویت‌بندی شود تا با گسترش روابط همسایگی و همچنین گسترش روابط با کشورهایی که حاضرند با ما بر اساس منافع متقابل و احترام کار کنند، به ویژه در حوزه اقتصادی، گسترش روابط و همکاری‌ها را انجام دهیم.
این تحلیلگر مسائل سیاسی همچنین گفت: متاسفانه ما اروپا را معادل با سه کشور تروئیکای انگلستان، آلمان و فرانسه می‌دانیم و از ظرفیت‌های موجود اقتصادی در دیگر کشورها مثل ایتالیا و اسپانیا اغماض کردیم و آنها را نادیده گرفتیم.
وی افزود: قطعاً یکی از مشکلات ما در زمینه انتصاب وزرا در کابینه از جمله وزیر خارجه خواهد بود که لازم است بر اساس گزینش نخبگانی از میان نیروهای متخصص و متعهد و دارای انرژی انتخاب شود.
وزیر خارجه دولت آینده باید فردی تحول‌خواه و مبتکر باشد
خوش‌چشم در تبین ویژگی‌های سکاندار آینده دستگاه سیاست خارجی تصریح کرد: باید شخصی با نگاه راهبردی و تحول خواهانه و مبتکرانه پیدا کنیم که بعد در تکمله‌ی آن، یک تیم که دارای این خصایص باشند را همراهش کنند تا ایشان با این تیم بتواند چنین طرح راهبردی را جلو ببرد.
این کارشناس مسائل سیاسی افزود: باید دستگاه قدیمی سیاست خارجی ما که ۲۰ سال بر اساس این اسلوب پیش رفته و بر اساس نگاه قدیمی به سیاست خارجه به فعالیت پرداخته است را نوسازی و همگام با اقتضائات، به روز کنیم.
وی همچنین گفت: طرح برجام فعلی اگر در دوران آقای روحانی نتیجه داد که طبعاً دولت بعدی نیز آن را مورد احترام قرار می‌دهد و به آن احترام می‌گذارد اما اگر چنین نشود، قطعاً باید یک مکانیزم و بسته سیاستی با جزئیات بیشتر و پیچیده‌تر نوشته شود و انجام گیرد، تا طرف آمریکایی مجبور شود استراتژی مهار خودش را به استراتژی حل اختلاف تغییر بدهد.
تا زمانی که آمریکا بدون هزینه، ایران را تحریم می‌کند، قطعاً اراده‌ای برای رفع تحریم ندارد
خوش‌چشم تصریح کرد: برای این کار، لازم است در کنار مذاکره که در دوره آقای روحانی، به عنوان تنها ابزار استفاده می‌شد، به عنوان یکی از ابزارهای موجود استفاده شود و در کنار آن، با استفاده از به فعل درآوردن ظرفیت‌های اقتصادی داخلی، گسترش روابط همسایگی و منطقه‌ای و همچنین عضویت در طرح‌های بین‌المللی و کلانی مثل ابتکار یک کمربند یک جاده و کریدور جنوب به شمال و نظایر آن و گسترش روابط با کشورها و مناطق دیگر مثل روسیه، چین، آسیا، آفریقا و آمریکای لاتین، تحریم‌ها کم اثر شود.
وی ادامه داد: در عین حال در فاز آفندی نیز باید اهرم‌های فشار به شکل مشخص و ملموسی در همه حوزه‌هایی که ایران در آنها از مزیت برخوردار است، استفاده شود تا فشار روزافزون آمریکایی‌ها بر طرف شود.
این کارشناس مسائل سیاسی در تشریح طرح‌های آفندی پیشنهادی گفت: از جمله در حوزه‌های هسته‌ای، حوزه نظامی، حوزه پناهندگان و دیگر حوزه‌ها ابزارهای زیادی داریم که طرف آمریکایی را زیر فشار بگیریم و در عین حال بایستی با دیپلماسی فعال و همینطور به لحاظ کنشگری، از طریق دستگاه دیپلماسی و دستگاه حقوقی کشور، هزینه‌هایی را بر تحریم‌های آمریکا متوجه کرد.
خوش چشم ادامه داد: تا زمانی که طرف آمریکایی بدون هزینه جمهوری اسلامی ایران را تحریم می‌کند، قطعاً اراده‌ای برای برداشتن تحریم نخواهد داشت.
وی افزود: بایستی با طرح دعوا در مراکز و دادگاه‌های بین‌المللی و همینطور با استفاده از دیگر ابزارها تحریم‌های آمریکا را هزینه‌مند و با آنها مقابله کرد.
این کارشناس مسائل سیاسی گفت: شاید مجموعه این سیاست‌ها، بتواند طرف آمریکایی را از استراتژی و راهبرد مهار به سمت راهبرد حل اختلاف با ایران مجبور کند.
پاسخ «خیر» رئیسی حاوی چند پاراگراف پیام برای آمریکایی‌ها بود
خوش چشم همچنین در واکنش به پاسخ «خیر» سید ابراهیم رئیسی در پاسخ به سوالی در خصوص امکان ملاقات بین وی و رئیس جمهور آمریکا گفت: «خیر» آقای رئیسی، نکته به جایی بود و نکته برجسته سخنان آقای رئیسی دقیقاً همین تک کلمه جواب بود.
وی ادامه داد: بایدن به عنوان بخش کوچکی از پازل سیاست خارجی آمریکا نسبت به ایران و برجام در ابتدای امر که به قدرت رسید، سعی می‌کرد راجع به ایران صحبت نکند و در حقیقت، آن «نه» و «بله» معروف را که بیان کرد برای این بود که عدم تمایل خودش را نشان بدهد.
این کارشناس مسائل بین الملل در ادامه تصریح کرد: این پاسخ آقای رئیسی که با یک «خیر» جواب دادند، حاوی پیامی بیش از چند پاراگراف برای طرف آمریکایی است که متوجه شود دوران جدیدی در سیاست خارجی و استراتژی خارجی جمهوری اسلامی ایران نسبت به آمریکا شروع شده است.
مجموعه وزرا و اعضای کابینه باید دارای انسجام در نگاه باشند
خوش‌چشم همچنین گفت: بحث اصلی در این است که کابینه آقای رئیسی بایستی بر اساس یک راهبرد جامع نوشته شود. بر اساس این راهبرد جامع از طریق شایسته سالاری و گزینش نخبگانی انتخاب شوند. این مجموعه وزرا و اعضای کابینه نیز بایستی دارای انسجام در نگاه باشند.
وی همچنین تاکید کرد: از به کارگیری افراد بر اساس توصیه و روابط آشنایی و یا جناح‌ها به جد پرهیز شود.
این کارشناس مسائل سیاسی گفت: کشور در وضعیتی نیست که بشود بر اساس آزمون و خطا حرکت کرد و یا اشخاصی که بهترین نیستند به مناصب گماشته شوند. می‌بایست از همه دلسوزان و نخبگان کشور استفاده شود. برای این منظور باید مکانیزمی برای گزینش نخبگانی استفاده شود.
دو تیم تخصصی باید روند انتخاب وزیر امور خارجه آینده را بررسی کنند
خوش‌چشم افزود: برای شروع باید تیم‌های مشاوره‌ای و تخصصی در کنار آقای رئیسی قرار بگیرند و گزینه‌های وزیر خارجه را بررسی و ارزیابی کنند. با آنها جلسات و مصاحبه‌ها داشته باشند تا بتوانند در چارچوب استراتژی سیاست خارجی دولت آقای رئیسی این نخبگان را ارزیابی کنند.
وی ادامه داد: برای این منظور باید دو تیم مشاور وجود داشته باشد. یک تیم مشاوره کلی که در گزینش همه کابینه به ایشان کمک کنند. تیم دوم نیز به عنوان تیم تخصصی هر حوزه مثل سیاست خارجی، اقتصاد و غیره هستند.
خوش‌چشم در پایان تصریح کرد: چهار عنصر راهبرد جامع، کنشگری، متوازن سازی سیاست خارجی و متعادل سازی روابط خارجی با دیگر کشورها و هدفمندی و اولویت اقتصادی، باید در دستور اصلی تیم سیاست خارجی آینده باشد.
