«آنتونی بلینکن»، وزیر امور خارجه آمریکا و «جوزپ بورل»، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا بعد از دیدار در بروکسل بیانیه‌ای مشترک صادر کردند.
مقام‌های دو طرف در بخشی از این بیانیه وعده‌درمانی‌های سابق درباره «برنامه جامع اقدام مشترک» ( برجام ) را تکرار کرده‌اند.
ابراز نگرانی از اقدامات جبرانی ایران
در بخشی از این بیانیه که مربوط به ایران و برجام است آمده است: «مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا بورل و وزیر خارجه بلینکن اذعان کردند که برنامه جامع اقدام مشترک به رغم مشکلات موجود همچنان یکی از دستاوردهای اصلی دیپلماسی چندجانبه محسوب می‌شود.»
بورل و بلینکن در ادامه این بیانیه از اقدامات جبرانی جمهوری اسلامی ایران در واکنش به خروج آمریکا از برجام و نقض عهد کشورهای اروپایی، ابراز نگرانی کرده‌اند.
آمریکا اردیبهشت‌ماه سال ۱۳۹۷ با نقض تعهداتش از این توافق مورد تأیید شورای امنیت سازمان ملل متحد خارج شد.
ایران تا یک سال بعد از خروج آمریکا به طور کامل تعهداتش در توافق هسته‌ای را اجرا کرد و به کشورهای اروپایی که وعده جبران آثار این خروج را می‌دادند برای عمل به تعهداتشان فرصت داد.
سه کشور اروپایی تا یک سال بعد از خروج آمریکا از برجام اقداماتی مانند راه‌اندازی ساز وکاری به نام «اینستکس» را برای مخالفت با تحریم‌های آمریکا در دستور کار قرار دادند، اما این اقدامات تنها کنش‌هایی نمادین بودند و عملاً به هیچ نتیجه ملموسی ختم نشدند.
یک‌سال بعد از خروج آمریکا از برجام که وعده‌های اروپایی برای جبران آثار این خروج محقق نشد تهران اعلام کرد طبق مفاد مندرج در توافق هسته‌ای طی چند گام تعهداتش در توافق هسته‌ای را کاهش خواهد داد.
در بیانیه جوزپ بورل و بلینکن آمده است: «آنها نگرانی مشترک خود را از تداوم فاصله گرفتن ایران از تعهدات هسته‌ای خود ذیل برجام ابراز کرده و بر حمایت کامل از تلاش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی جهت نظارت مستقل بر تعهدات هسته‌ای ایران تأکید کردند.»
تئوری شکست‌خورده ترامپ
«دونالد ترامپ»، رئیس‌جمهور سابق آمریکا بعد از خروج از برجام در راستای سیاستی موسوم به «فشار حداکثری» علاوه بر بازگرداندن تحریم‌های متوقف‌شده ذیل این توافق و اعمال تحریم‌های جدید به سیاست‌هایی تحریک‌آمیز مانند ترور سردار «قاسم سلیمانی»، فرمانده سابق نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی روی آورد.
تئوری ترامپ این بود که این سیاست‌ها می‌تواند جمهوری اسلامی ایران را به مذاکره بر سر توافقی جدید به جای «برجام» وادار کند.
او روز ۲۰ ژانویه سال جاری میلادی در حالی از قدرت کنار رفت که در تحقق این هدف شکست خورده بود. ترامپ به دلیل نداشتن راهبرد در قبال ایران، تشدید بی‌مورد تنش‌ها با این کشور و جدا کردن مسیر آمریکا از متحدانش از سوی منتقدانش آماج انتقادات تند قرار گرفت.
ابراز مجدد آمادگی از سوی آمریکا برای رایزنی با ایران
دولت جدید آمریکا به ریاست «جو بایدن» ضمن اعتراف به اینکه سیاست فشار حداکثری شکست خورده گفته قصد دارد ایالات متحده را به برجام بازگرداند، اما تا کنون از انجام اقدامات لازم برای عقب‌گرد از مسیر دولت پیشین خودداری کرده است.
مقام‌های دولت بایدن گفته‌اند آماده‌اند با ایران بر سر بازگشت به برجام گفت‌وگو کنند، اما تهران تأکید کرده گفت‌وگوها بر سر برجام قبلاً انجام شده و واشنگتن تنها بعد از بازگشت به تعهداتش در برجام می‌تواند در جلسات این توافق شرکت کرده و درباره آن گفت‌وگو کند.
در بیانیه مشترک اتحادیه اروپا و آمریکا ادعا شده بلینکن بار دیگر بر تعهد کشورش برای «بازگشت دوجانبه» به برجام تأکید کرده است.
در این بیانیه آمده است: «وزیر خارجه بلینکن بر آمادگی آمریکا جهت ورود مجدد به دیپلماسی موثر برای بازگشت دوجانبه به برجام و اجرای کامل آن از سوی ایالات متحده و ایران تأکید کرد. مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا از چشم‌انداز بازگشت آمریکا به برجام استقبال کرد.»
در ادامه تصریح شده است: «هر دو طرف حمایت خود را از تلاش‌های جاری دیپلماتیک و تماس‌های مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در کسوت هماهنگ‌کننده برجام با همه طرف‌ها جهت حصول اطمینان از اجرای کامل برجام و تعهدات مربوط به رفع تحریم‌ها ابراز کردند.»
دیپلمات‌های ارشد اتحادیه اروپا و آمریکا ادعا کرده‌اند: «ایالات متحده آمادگی خودش را برای ورود به رایزنی‌های معطوف به نتیجه در جهت این هدف ابراز کرد.»
اجرای «فشار هوشمند» در پوشش وعده‌درمانی
جمهوری اسلامی ایران پیش از این در پاسخ به وعده‌درمانی‌های طرف‌های آمریکایی و اروپایی تأکید کرده با توجه به اینکه آمریکا طرفی بوده که توافق را نقض کرده این واشنگتن است که باید با رفع تحریم‌ها گام نخست را برای بازگشت به اجرای کامل برجام بردارد. تهران البته تأکید کرده اصرار یا عجله‌ای برای بازگشت آمریکا به توافق ندارد.
«محمد جواد ظریف»، وزیر امور خارجه ایران در مقاله‌ای که چندی پیش در مجله «فارن‌افرز» منتشر کرده بود شرط بازگشت آمریکا به برجام را رفع بی‌قید و شرط تمامی تحریم‌های اعمال‌شده (imposed)، بازاعمال‌شده (reimposed) یا دوباره برچسب‌گذاری‌شده (relabaled) اعلام کرده بود.
دولت بایدن از سوی دیگر شرط بازگشت به برجام را عقب‌نشینی ایران از اقدامات جبرانی‌ای عنوان کرده که تهران در واکنش به خروج آمریکا از برجام و محقق نشدن وعده‌های طرف‌های اروپایی در دستور کار قرار داده است.
برخی از تحلیلگران، رویکرد دولت بایدن را در راستای اجرای سیاست موسوم به «فشار هوشمند» می‌دانند که او قبلاً در مقاله‌ای در «سی.ان.ان» خواستار جایگزین کردن با «فشار حداکثری» ترامپ شده بود.
