در ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۷ برابر با ۸ می ۲۰۱۸، دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا برخلاف تعهدات واشنگتن تحت برجام ، به طور یک جانبه از این توافق خارج شد و بازگشت تحریم‌های هسته‌ای علیه ایران را اعلام کرد اما با وجود استفاده از تحریم‌ها و فشار حداکثری بر ایران، ترامپ نتوانست ایران را به مذاکره در مورد توافق جدید راضی کند.
جو بایدن، رئیس‌جمهور منتخب ایالات‌متحده بارها گفته است که بازگشت به توافق فعلی ۲۰۱۵ را بهترین مسیر فوری برای ثبات منطقه می‌داند. رویکردی که احتمالاً شرکای اصلی ایالات متحده در خاورمیانه را ناامید می‌کند و زمینه را برای دولت بایدن فراهم می‌کند تا استراتژی خود را پس از روی کار آمدن ارائه دهد.
کشورهای اروپایی نیز از پیشنهاد جو بایدن مبنی بر بازگشت ایالات متحده به توافق هسته‌ای با ایران پشتیبانی می‌کنند. اخیراً نیز ۱۵۰ نماینده دموکرات مجلس نمایندگان نامه‌ای را امضا کردند که از طرح رئیس جمهور منتخب جو بایدن برای ورود مجدد به توافق هسته‌ای ایران بدون هیچ شرط جدیدی پشتیبانی می‌کنند. این در حالی است که برخی چهره‌های نزدیک به بایدن و برخی کشورهای اروپایی از لزوم برخی تغییرات در برجام برای برگشت آمریکا به آن صحبت می‌کنند.
گفتنی است پس از خروج یکجانبه و غیرقانونی آمریکا از برجام سه کشور اروپایی عضو برجام یعنی انگلیس، فرانسه و آلمان صرفاً به حمایت سیاسی و جزئی از برجام بسنده کرده‌اند و در عمل هیچ اقدام قابل توجهی برای منتفع شدن ایران از مزایای برجام انجام ندادند. اروپایی‌ها که از استقلال عمل و تصمیم گیری برخوردار نیستند نه تنها به هیچیک از تعهدات خود در برجام عمل نکردند بلکه با تغییر فضای سیاسی آمریکا به نظر می‌رسد در تلاشی هماهنگ با دولت بعدی کاخ سفید در تلاشند تا فشارها بر ایران را افزایش دهند. در همین رابطه گفتگویی داشته‌ایم با «فرانسوا نیکولاد» سفیر سابق فرانسه در تهران که مشروح آن در زیر آمده است.
*به نظر شما چرا جو بایدن می‌خواهد به برجام بازگردد؟ اهمیت برجام خصوصاً برای اروپا در چیست؟
دلیل اینکه بایدن می‌خواهد به برجام بازگردد این است که او به عنوان معاون رئیس جمهور پیشین آمریکا (باراک اوباما)، خود بخشی از روندی بود که منجر به انعقاد این توافقنامه شد. وی همچنین شاهد فاجعه ایجاد شده توسط سیاست فشار حداکثری ترامپ بوده است. وی عمیقاً متقاعد شده است که بازگشت آمریکا به برجام به نفع همه و پیش از آن به نفع پیمان منع اشاعه هسته‌ای خواهد بود.
شکی نیست که بقای برجام برای اروپا از اهمیت بالایی برخوردار بوده و آنها همیشه طرفدار بازگشت آمریکا به این توافق بوده‌اند، زیرا آنها به سرعت فهمیدند که قادر به کاهش همه خسارات ناشی از خروج آمریکا نیستند.
*چرا اروپایی‌ها علی رغم آگاهی از اهمیت برجام، پس از خروج ترامپ از این توافق، تقریباً به هیچیک از تعهدات برجامی خود عمل نکردند؟
دولت‌های اروپایی حقیقتاً خواستار کمک به ایران بودند اما اتحادیه اروپا بر اساس اصل اقتصاد بازار آزاد بنا شده است. در چنین اقتصادی، دولت‌ها نمی‌توانند به فعالان اقتصادی مانند بانک‌ها، صنایع و غیره بگویند که چه کارهایی باید انجام دهند و اینکه باید با ایران کار کنند. هیچکس اطاعت نمی‌کند. با این کار، این فعالان در معرض خطر تحریم‌های شدید ایالات متحده قرار می‌گرفتند. در این صورت چه کسی می‌توانست خسارت آنها را پرداخت کند؟
حتی پس از انعقاد قرارداد برجام، تعداد کمی از شرکتها توان تجارت با ایران را داشتند، زیرا در واقع، تحریم‌های ایالات متحده فقط نصفه و نیمه لغو شده بودند. کسی نمی‌توانست از دلار استفاده کند و بانک‌ها برای کمک به این موسسات و شرکتها بیش از حد می‌ترسیدند.
بنابراین فقط یک راه حل برای این مشکل وجود دارد و آن بازگشت ایالات متحده به برجام است اما برخلاف زمان اوباما که لغو تحریم‌ها توسط دولت او به روشی منصفانه و فعال اجرا نشده بود، باید به این نقطه برسیم که در آینده نزدیک، از لغو منصفانه تحریم‌ها منطبق با متن و روح برجام اطمینان حاصل کنیم.
*با توجه به نظرات برخی از افراد تیم بایدن در مورد بازگشت وی به برجام، آیا فکر می‌کنید بازگشت به این توافق برای او کار ساده ای باشد؟
اکثر افرادی که اطراف جو بایدن به عنوان تیم وی هستند نیز پیش از این بخشی از دولت اوباما بودند که طرفدار بازگشت به این توافق می‌باشند. بنابراین من در اینجا کشمکشی بر سر این موضوع نمی بی نم.
البته این قضیه در رابطه با اعضای مجلس نمایندگان و سنا متفاوت است. اکثر جمهوری خواهان و بسیاری از دموکرات‌ها نگرش خصمانه‌ای نسبت به ایران دارند اما بایدن برای بازگشت به برجام نیازی به تأییدیه کنگره ندارد. همانطور که یک امضای ساده دونالد ترامپ برای خروج از برجام بدون تأخیر کافی بود یک امضای ساده از طرف بایدن نیز برای بازگشت به این توافق کافی خواهد بود.
*به نظر شما سریع‌ترین اقداماتی که بایدن باید برای فراهم کردن زمینه بازگشت آمریکا به برجام فراهم کند کدامند؟
رفع همه موانعی که بر سر راه ارسال کمک‌های بشردوستانه به ایران به ویژه در شرایط مبارزه با ویروس کرونا وجود دارد، یکی از اقداماتی است که رئیس جمهور جدید می‌تواند به عنوان نشانه‌ای از حسن نیت بلافاصله انجام دهد که این امر باز هم با یک دستور ساده و روشن به دفتر تحریم‌های ایالات متحده و البته با یک نظارت دقیق بر نحوه اجرای این دستور برای حصول اطمینان از اجرای سریع و منصفانه این اقدامات کافی خواهد بود.
در مورد بازگشت به برجام، یک مذاکره عملی و نتیجه گرا بین آمریکا و ایران باید به سرعت به توافقی بر اساس یک اصل ساده منجر شود یعنی بازگشت همزمان و هرچه سریع‌تر به اجرای کامل برجام، مفهوم اجرای کامل برجام برای ایالات متحده این است که تمامی تحریم‌های ذکر شده در توافق وین را لغو کند و ایران نیز به اجرای دقیق شروط در مورد برنامه هسته‌ای خود بازگردد.
البته بعد از چنین اقدامی از سوی طرفین هنوز سوال در رابطه با تحریم‌های اضافی اعمال شده در زمان ترامپ وجود خواهد داشت. احتمالاً حل سریع این مسئله کاملاً پیچیده خواهد بود، هر چند می‌تواند در همان مذاکره یا بلافاصله بعد از آن مطرح شود اما اگر در این راستا، یک اراده مشترک وجود داشته باشد، راهی نیز برای حل و فصل موضوعات وجود خواهد داشت.
* با توجه به اینکه در آستانه سال ۲۰۲۱ قرار داریم، به نظر شما مهمترین رویداد سال ۲۰۲۰ چه بود؟ چرا؟
مهمترین رویداد سال ۲۰۲۰ بدون شک شیوع بیماری همه گیر ویروس کرونا بوده است، بیماری که برای شیوه زندگی و حتی تمدن ما چالش برانگیز بوده است و برای تمامی مردم جهان با رنج و عذاب همراه بوده است، همچنین همه گیری این بیماری با پیامدهای ژئوپلیتیک مواجه بوده است.
