نشست وزرای امور خارجه کشورهای عضو ناتو، شاهد کل کل و جدل لفظی بین پامپئو و چاووش اوغلو بود.
دیروز در بروکسل و در اولین روز نشست وزرای امور خارجه کشورهای عضو ناتو ، وزرای ترکیه و آمریکا، به تندی علیه همدیگر صحبت کردند و حالا آنکارا علاوه بر دوران ناتوی پسا ترامپ، به موضوع خواست کشورها برای اصلاحات در ناتو می اندیشد.
دو انتقاد تند پامپئو علیه ترکیه
اگر چه روند انتقال قدرت در واشنگتن آغاز شده و ترامپ و وزاری او رفتنی هستند، اما در هر حال، نشست وزرای امور خارجه کشورهای عضو ناتو، همزمان شده با آخرین هفته های دوران خدمت پامپئو در مقام وزیر امور خارجه آمریکا.
او در این روزهای آخر هم، به جای آن که مطابق آن چه از آمریکا انتظار می رود، چیزی در مورد روسیه بگوید، به تندی علیه چین موضع گرفت و خواستار آن شد که همه کشورهای ناتو، تهدیدات چین را جدی بگیرند. اما پامپئو صرفاً به گارد گرفتن در برابر چین اکتفا نکرد و ترکیه را نیز به تندی مورد انتقاد قرار داد.
مایک پامپئو وزیر امور خارجه آمریکا در نشست بروکسل، طوری درباره ترکیه صحبت کرد که گویی در مورد یک کشور متخاصم و خارج از پیمان نظامی ناتو حرف می زند. او بر دو نکته مهم انگشت گذاشت:
۱.ترکیه برخلاف خواست و توصیه ناتو، از روسیه سامانه موشکی اس ۴۰۰ خرید و چنین چیزی به مثابه این است که یک عضو ناتو، یک هدیه مهم به کاخ کرملین داده باشد.
۲.ترکیه در شرق مدیترانه، متفقین خود را در شرایط سخت قرار داده و با آنها دچار تنش و اختلاف شده است.
اولوچ اوزاولکر دیپلمات بازنشسته و سفیر سابق ترکیه در آمریکا به روزنامه جمهوریت گفته است: حرف های پامپئو را نباید جدی بگیریم. او به دنبال شعله ور کردن اختلاف و مشکل داخلی است و نباید به این حرف ها بهایی بدهیم.
علاوه بر پامپئو، دیپلمات دیگری نیز در مورد ترکیه صحبت کرده که مواضع او درباره ترکیه، همواره برای تیم اردوغان مهم بوده است. این فرد کسی نیست جز خانم کی بیلی هاچیسون، سناتور سابق ایالت تگزاس و سفیر کنونی آمریکا که گفته است:«برخی تصمیمات ترکیه، معضل آفرین است. ما هواپیماهای اف ۳۵ را به این دلیل به ترکیه ندادیم چون سامانه اس ۴۰۰ را از روسیه خریداری کرده و اقدام غلطی بود. امیدواریم ترکیه تصمیمات خود را بگیرد و همچون گذشته، برای ما و همه کشورهای عضو ناتو یک متفق خیلی خوب باشد.»
افشای مکالمات تفرقه اندازانه پامپئو
مولود چاووش اوغلو نیز در برابر سخنان وزیر امور خارجه کابینه دونالد ترامپ، سکوت نکرد و با لحنی کنایی به پامپئو پاسخ داد.
وی در بخشی از پاسخ کنایی خود، اشراف اطلاعاتی کشورش را به رخ کشید و گفت:
۱.خبر داریم که خود تو در تماس تلفنی با برخی کشورهای متفق اروپایی، آنها را تحریک کرده ای تا علیه ترکیه موضع بگیرند و در ماجرای شرق مدیترانه از یونان حمایت کنند. تفرقه اندازی، تحریک دیگران به منظور جبهه گشایی علیه ما، یک اقدام تاسف آور و غیرقابل قبول و دور از رفتار مورد انتظار یک متفق است.
۲.این شما بودید که به ما سامانه پاتریوت ندادید و ناچار شدیم برای حفظ امنیت خودمان، به گزینه های دیگر بیندیشیم.
۳.در قره باغ در کنار فرانسه، به دنبال عمیق تر کردن مشکلات بودید.
۴.در سوریه، آن که علیه داعش جنگید ما بودیم و آن که از تروریست های پ.ک.ک حمایت کرده و می کند، شما هستید.
دبیرکل چه می گوید؟
از آنجایی که اعضا و دبیرکل ناتو، از رفتنی بودن دولت ترامپ و تیم او اطمینان خاطر کسب کرده اند، سخنان پامپئو چندان جدی گرفته نشد. اما با این حال، استولتنبرگ دبیر کل ناتو، لازم دید به شکل غیرمستقیم، دیدگاه های پامپئو را رد کند. به همین خاطر اعلام کرد که ناتو، چین را به عنوان یک دشمن نمی بیند و نگرانی اصلی ناتو، مربوط به افزایش توان نظامی روسیه در شرق مدیترانه و اقدامات پیشین روسیه در مورد الحاق کریمه است.
استولتنبرگ در مورد ترکیه، تاکنون ترجیح داده میانه را بگیرد و شاید به دنبال آن بوده که مساله اس ۴۰۰ خریداری شده ترکیه را با مشارکت و همفکری دولت بایدن حل کند و ظاهراً از دید او، این موضوع حتی از اختلاف در شرق مدیترانه نیز مهم تر است. ولی شواهدی وجود دارد دال بر این که اراده دبیرکل ناتو و سران واشنگتن برای رفع نگرانی های ترکیه کافی نیست و مسائل دیگری نیز در جریان است.
مشکلِ ترکیه در ناتو، فقط آمریکا نیست
شاید اگر دونالد ترامپ پیروز می شد و مایک پامپئو نیز به حفظ پست خود در وزارت امور خارجه امیدوار بود، در آن صورت، احتمالاً چاووش اوغلو هم با همین صراحت و تندی، جواب او را نمی داد. اما از دید آنکارا، حالا ورق برگشته و لازم نیست کسی نگران واکنش های غیرقابل پیشبینی تیم ترامپ باشد.
ولی سوال اینجاست: آیا باید یگانه مشکل و نگرانی ترکیه در پیمان نظامی ناتو، همین یک قلم، یعنی اختلاف یا تعامل با آمریکا باشد؟ پاسخ منفی است. ترکیه با فرانسه، یونان و قبرس، مشکلات و اختلافات جدی دارد. با آن که قبرس عضو ناتو نیست اما حمایت از این کشور برای اغلب اعضای ناتو، مهم است.
ترکیه با حضور مهمانی به نام قبرس در نشست ناتو مخالف است و آن را وتو می کند. این در حالی است که فرانسه، آلمان و یونان، به شدت خواهان حضور قبرس هستند. گفته می شود که در مورد حضور مهمانی از رژیم صهیونیستی در نشست های ناتو نیز ایده هایی مطرح شده است.
اصلاحات از پاریس، یا بروکسل؟
یک ماه پیش، منابع امنیتی فرانسه در گفتگو با رسانه ها اعلام کردند که امانوئل ماکرون رئیس جمهور، یک تیم نظامی – امنیتی را مسئول آن کرده تا سندی در مورد اعمال اصلاحات در ناتو، تدوین کنند.
بعدها مشخص شد که در این سند، در برخی بندها، مکانیسم تصمیم گیری به شکلی تعریف شده که در تحولات شرق مدیترانه، ترکیه تحت فشار قرار بگیرد. اما حالا مشخص شده که این فقط ماکرون نیست که به دنبال اعمال تغییرات است و آلمان نیز از برخی جهات، معتقد به ضرورت اعمال تغییرات جدید است.
در همین حال، خود دبیر کل نیز تیمی را مسئول کرد تا به این موضوع مهم بپردازند. استولتنبرگ، دو چهره با تجربه دفاعی یعنی توماس دی مایزر وزیر دفاع آلمان و وس میشل معاون اسبق وزیر امور خارجه آمریکا را مامور کرد تا در این مورد، متن مفصلی بنویسند.
آنان با کمک جمعی از کارشناسان، یک گزارش ۶۷ صفحه ای نوشته اند که مشتمل بر ۱۳۸ توصیه و پیشنهاد است و تیتر اصلی مطلب، چنین است: «ناتو، چگونه قدرتمندتر خواهد شد؟»
فعلاً مشخص نیست در این مجموعه اصلاحات که تصویب نهایی آن نیازمند برگزاری نشست سران است، در مورد چین و روسیه چه نگرشی وجود دارد و تکلیف اختلافات ترکیه با یونان و قبرس به کجا خواهد کشید.
یک مقام عالی رتبه ناتو که نخواسته نامش افشا شود، در گفتگو با رویترز به این اشاره کرده که در گزارش ویژه ناتو که در نشست آتی سران این پیمان نظامی در سال ۲۰۲۱ میلادی بر روی میز قرار خواهد گرفت، فصل ویژه ای به ترکیه اختصاص داده شده و در آن فصل، رفتارهای ترکیه در سوریه، لیبی و شرق مدیترانه مورد انتقاد قرار گرفته است.
مرگ مغزی ناتو
امانوئل ماکرون رئیس جمهور فرانسه، امسال و در جریان افزایش تنش در شرق مدیترانه، در دفاع از قبرس و یونان و همچنین در حمله به مواضع سیاسی ترکیه درباره لیبی و مدیترانه، اعلام کرد که سکوت در برابر ترکیه، به معنی این است که ناتو دچار مرگ مغزی شده است.
ماکرون به شدت خواهان حمایت ناتو از یونان و فرانسه شد و از دبیرکل ناتو خواست به تندی در برابر ترکیه موضع بگیرد.
در همین حال، آنگلا مرکل صدر اعظم آلمان نیز تا حدودی از ماکرون حمایت کرد. اما با این حال، استولتنبرگ از اتخاذ مواضع سفت و سخت در برابر ترکیه، خودداری کرد.
حال باید دید در سال جدید میلادی و در نشست جدید سران ناتو، با توجه به اهمیت فضای سیاسی دوران پس از تزریق گسترده واکسن کرونا و دوران سیاسی پسا ترامپ، پیمان نظامی ناتو در برابر ترکیه و تحرکات این کشور در شرق مدیترانه، چه موضعی خواهد گرفت.
