پدافند هوایی ارتش ؛ چشمی که هیچ‌گاه خواب ندارد
پدافند هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران که از ابتدای تاسیس خود در قالب یک یگان در داخل نیروی هوایی ارتش فعالیت می‌کرد در سال‌های پس از جنگ تحمیلی از این نیرو منفک شد و فعالیت خود را در قالب قرارگاه پدافند هوایی خاتم الانبیاء (ص) ادامه داد تا اینکه با دستور فرمانده کل قوا در سال ۱۳۹۸ بخش پدافند هوایی ارتش در قالب نیروی پدافند هوایی ارتش از قرارگاه پدافند هوایی خاتم الانبیاء (ص) تفکیک شد و نیرویی جدید به نام نیروی پدافند هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران تاسیس شد.
قرارگاه پدافند هوایی خاتم الانبیاء به فرماندهی امیر سرلشکر موسوی مسئولیت هماهنگی دو نیروی پدافندی کشور یعنی نیروی پدافند هوایی ارتش و پدافند هوافضای سپاه پاسداران را برعهده دارد تا این دو نیرو در حوزه پدافندی مسئولیت های خود را به خوبی انجام دهند و هیچ خللی در کارشان ایجاد نشود. وجود همین قرارگاه باعث شده تا چشمان پدافندی ایران هیچ‌گاه بسته نباشد و تمام آسمان از مشرق تا مغرب تحت سیطره نیروهای پدافندی باشد. پدافند هوایی کشورمان بعد از پیروزی انقلاب اسلامی پیشرفت‌های زیادی داشته و با پوشش بیش از ۳۶۰۰ نقطه، گستردگی فراگیر و کارآیی خود را در حفظ آسمان ایران اسلامی از پرنده‌های متخاصم و بهبود تردد هوایی و مراقبت‌های اطلاعاتی فرامنطقه‌ای نشان داده است.
صنایع دفاعی ایران در سال های گذشته که کشورمان تحت شدیدترین تحریم ها قرار داشت با اتکا به قدرت داخل و بدون اینکه به خارج وابسته باشند کار ساخت و بومی سازی همه تسلیحات را بر عهده گرفتند که طراحی و ساخت انواع رادارهای بومی از آن جمله است. کاربرد اولیه رادارها در صنایع نظامی و هوانوردی است. رادارهای نظامی برای کاربردهای نظارت، ردیابی هدف، هدایت و ناوبری، و دیدن از پشت موانع ساخته می‌شوند. کاربردهای غیرنظامی رادار در سیستم‌های تصویربرداری ماهواره‌ای، هدایت کشتی و هواپیما، هواشناسی، کنترل ترافیک و اتومبیل‌های هوشمند است.
کشورمان ایران ۴۰ نوع رادار پدافندی دارد که هر کدام کارآیی‌های خاص خودشان را در اعلام خبر حمله دشمن به سامانه‌های دفاعی دارند. البته چند رادار بومی شاخص وجود دارد که با توجه به پایان تحریم های تسلیحاتی ایران قابلیت صادرات در حوزه تامین امنیت کشورهای دوست و برادر ایران اسلامی را دارند. یکی از کاربردهای رادارهای ایران در موضوع مناقشه قره باغ بود که کوچک‌ترین تحرکات و ورود پهپادهای بیگانه را شناسایی و به مراکز پدافندی کشورمان اعلام کرد.
رادارهای بومی و امکان صادرات به کشورهای خارجی
همان طور که در بالا نیز بیان شد رادارها علاوه بر کاربردهای خود در حوزه نظامی، در حوزه‌های هوانوردی، هواشناسی و سایر حوزه‌ها کاربردهای متنوعی دارند که هر کدام از آن‌ها نیاز به یک ویژگی خاص در طراحی مدار رادارها دارد که کشورمان در صنایع الکترونیک ایران (صاایران) و سایر بخش‌های نیروهای مسلح به این توانایی دست پیداکرده و قادر است انواع رادارها از جمله رادارهای هواشناسی و نظامی مانند آنچه در روی هواپیماهای جنگنده نصب می‌شود را هم تولید و استفاده کند. در این گزارش قصد داریم تا توان ایران در حوزه صادرات رادارهای پدافندی بومی را بررسی و تحلیل کنیم.
رادار بومی مطلع الفجر
رادار بومی مطلع الفجر از انواع رادارهای بومی و ساخت صنایع دفاعی کشورمان است که در رادارهای سه بعدی متوسط به بالا در دو نوع طراحی و ساخته شده است. این رادار در سال ۹۰ در رژه نیروهای مسلح رونمایی شد.
رادار مطلع‌الفجر ۱
نوع آرایش آنتن‌ها: یاگی یا شاخه‌ای.
محدوده پوشش: ۳۶۰ درجه.
برد عملیاتی: ۳۰۰ کیلومتر.
بیشینه ارتفاع ردگیری: ۲۰ کیلومتر.
قابلیت ویژه: قابلیت ردگیری همزمان ۱۰۰ هدف به صورت همزمان، قابلیت نگهداری سابقه اهداف شناسایی شده و توانایی شناسایی و کشف اهداف پنهان‌کار، قابلیت کدینگ بر اساس الگو‌های بومی با احتمال کشف پائین و شبکه عیب یابی خودکار.
رادار مطلع‌الفجر ۲
سال ساخت: ۱۳۹۲.
نوع رادار: رادار متحرک برد بلند مراقبت هوایی و هشدار زودهنگام در باند VHF.
برد عملیاتی: ۴۸۰ کیلومتر.
تعداد آنتن: ۳۲ آنتن در دو طبقه به فاصله حدود ۲ تا ۴ متر و ارتفاع نهایی آنتن‌ها از سطح زمین ۱۲ تا ۱۴ متر.
ویژگی خاص: قابلیت عمل به صورت انفرادی و یا تحت شبکه، قابل استفاده در تمام شرایط آب و هوایی، شناسایی اهداف با سطح مقطع پایین، هزینه تعمیر و نگهداری بسیار پایین.
کارایی در: مقابله با سامانه‌های ضدجنگ الکترونیک، جهش فرکانسی تا ۱۰۰ پله و شناسایی هواپیماهای مخفی و موشک‌های کروز.
رادار بومی عصر
رادار بومی عصر نیز همچون رادار مطلع الفجر از رادارهای ساخت کشورمان است که به همت نیروی دریایی ارتش طراحی و ساخته شد و روز ۶ آذر ۹۲ به مناسبت روز نیروی دریایی ارتش رونمایی و به ناوگان این نیرو الحاق شد.
نوع رادار: اولین رادار سه بُعدی آرایه فازی برد بلند ایران.
برد عملیاتی: ۲۰۰ کیلومتر.
قابلیت کشف: ۱۰۰ هدف به صورت همزمان.
قابلیت رادار: کشف اهداف هوایی و سطحی، توانایی رهگیری و مقابله با جنگ الکترونیک، قابلیت تفکیک اهداف و شناسایی انواع موشک‌های کروز.
ویژگی خاص: امکان نصب در ساحل و شناور‌های مختلف.
رادار بومی قدیر
رادار بومی قدیر یکی دیگر از رادارهای بومی ساخت صنایع هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است که در سال ۱۳۹۰ در حاشیه رزمایش پیامبر اعظم ۶ رونمایی و معرفی شد.
نوع رادار: ۳ بعدی آرایه فازی.
نوع آرایش آنتن‌ها: یاگی یا شاخه‌ای.
تعداد آنتن: ۵۱۲ آنتن.
برد عملیاتی: ۱۱۰۰ کیلومتر.
ارتفاع قابل پوشش: ۳۰۰ کیلومتر.
فرکانس: HF، VHF و UHF.
قابلیت استفاده: کشف اهداف در مسافت‌های دور، ایفای نقش هشدار زودهنگام، کشف هواگرد‌های دارای سطح مقطع راداری پایین.
رادار بومی فتح ۱۴
رادار بومی فتح ۱۴ از دیگر رادارهای ساخت صنایع الکترونیک شیراز وابسته به وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح است که در سال ۱۳۹۲ معرفی شد و در سال ۱۳۹۴ طی رزمایش محرم در غرب کشور به نیروی پدافند هوایی ارتش الحاق شد.
نوع رادار: نیمه هادی.
تعداد آنتن: ۶۴ آنتن.
برد عملیاتی: ۶۰۰ کیلومتر.
بیشینه اهداف شناسایی شده: بیش از ۴۰ هدف.
کارایی خاص: چرخش ۳۶۰ درجه، تعبیه سامانه تشخیص دوست از دشمن، کشف اهداف ریزپرنده در ارتفاع بالا، تحرک بالا و سریع و مقاوم در برابر جنگ الکترونیک.
قابلیت ویژه: طراحی و تعبیه ۵ روش ویژه مقابله با ضد جنگ الکترونیک و استفاده از فناوری حالت جامد، شناسایی اهداف استراتژیک همچون جنگنده سوپرهورنت یا اف ۱۸.
