راه آهن شمالشرق (۱) را شاید بتوان یکی از قدیمی‌ترین ادارات کشور و استان سمنان دانست اداره کلی که از همان بدو تاسیس در هفت دهه گذشته با مرکزیت شاهرود فعالیت های خود را آغاز کرده و تا امروز مدیریت بخش قابل توجهی از خطوط راه آهن تهران-مشهد را برعهده دارد اما در این بین نقش این اداره کل در حمل و نقل مسافر و کالا در مجموعه ترانسپورت کشور چیست؟
از دیرباز راه آهن یکی از زیرساخت های ارتباطی بین پایتخت و مشهد مقدس به عنوان دومین شهر بزرگ ایران اسلامی بوده است و در این بین شهرهای همجوار این ریل آهنی، هرکدام به اندازه خود از توسعه ای که راه آهن به همراه می آورد، سهمی کسب کرده اند که استان سمنان در این میان سهم بزرگی از این توسعه داشته است.
از جمله ماموریت ها و نتایج عملکردی راه آهن شمالشرق(۱)، حمل بار و مسافر است که برای تحقق این امر فعالیت های غیرمحسوس زیادی در بخش ناوگان ریلی در حال انجام است، آمار موجود نشان از فعالیت گسترده در بحث تدارک و فرایند آماده سازی ۲۴ ساعته لکوموتیوها و سالن های مسافری و باری در این راستا دارد، با در نظر گرفتن عبور روزانه بیش از ۸۵ رام قطار مسافری و ۱۲ قطار باری خواهیم دید که چه حجم عظیمی از کار در راه آهن درحال انجام است و قابل مشاهده نیست لذا برای دانستن چگونگی انجام امور با حمید درباغ عنبران، مدیر کل راه آهن شمالشرق(۱) به گفتگو نشسته ایم.
*روزانه چه تعداد مسافر در ناحیه شمالشرق جابه جا می شوند؟
اداره کل راه آهن شمال شرق(۱) به طول ۵۴۰ کیلومتر در مسیر دوخطه تهران-مشهد قرار دارد که بیش از سه پنجم این مسیر را شامل می شود، تردد قطارهای مسافری در ایام تابستان روزانه ۸۷ رام است که به طور میانگین حدود ۶۵ هزار مسافر را در طول روز جا به جا می کند در این بین تردد ۱۲ تا ۱۵ رام قطار باری هم داریم.
فشاری که به ماموران راه آهن در طول مسیر و حین کار وارد می شود در ایام تابستان با توجه به افزایش قطارها مضاعف است، در پیک سفر ۵۰ درصد فشار کاری را روی ماموران داریم، تعداد کل ماموران در مسیر اداره کل از خروجی ایستگاه گرمسار شروع تا ورودی ایستگاه نقاب در خراسان رضوی پایان می یابد یک هزار و ۲۷۰ نفر است، ۲۷۵ نفر نیروهایی است که در بخش خدمات و اداری در طول مسیر کار می کنند و بقیه نیروهایی هستند که به صورت شبانه روزی درگیر کار و متاسفانه مشهود نیستند چراکه غالبا فقط نیروهای لوکوموتیوران که مردم آشنایی بیشتری نسبت به حضورشان دارند را می شناسند و نیروهای خدماتی وظیفه هدایت، نگهداری، تعمیرات و رفع مسائل و مشکلاتی که برای همه قطارها اتفاق می افتد را رسیدگی می کنند.
*درباره نوآوری در سیستم های راه آهن شمال شرق(۱) توضیح دهید.
راه آهن جمهوری اسلامی در خطوط فعال درحال بازسازی و به روزآوری سیستم است اگر تا سال ۱۳۷۰ نوآوری در راه آهن انجام می شد را ۲۵ درصد در نظر بگیریم این میزان در حال حاضر به ۱۰۰ درصد کامل رسیده است، به روز آوری سیستم و به روز آوری خط و آنچه که داریم استفاده می کنیم جزو سیستم های نوینی است که در سطح دنیا در حال استفاده است، از سال ۷۵ به بعد طرح دوخطه کردن راه آهن در حال اجرا است که نمونه اش دوخطه تهران مشهد به طول ۹۲۶ کیلومتر است که به صورت رفت و برگشت قطارها از دوخط مجزا استفاده می کنند که کار تعمیرات و نگهداری و به روز آوری سیستم را در این خطوط انجام می دهیم.
از سال ۷۵ به بعد نصب سیستم علائم الکتریکی آغاز شد، سیگنالینگ، نصب پنل کنترل ترافیک مرکزی که با این سیستم قطار از مبدا تهران حرکت می کند تا ورودی مشهد، از شاهرود قابلیت کنترل دارد، در سال ۹۳ راه آهن جمهوری اسلامی طی دو سال اقدام به نصب ای. تی. سی اتوماتیک کرد و قطارهایی که در مسیر تهران-مشهد سیر می کنند به صورت اتوماتیک کنترل می شوند، یعنی اگر در طول مسیر خطایی از لوکوموتیوران سر بزند خود قطار بلا استثنا نسبت به توقف آن دستور لازم را می دهد.
از خرداد ۹۳ سیستم تراک بندی مسیر را داشتیم که این سیستم قابلیت افزایش تعداد قطارهای مسافربری را از صد درصد به ۲۵۰ درصد مهیا کرد یعنی قابلیت افزایش قابل توجهی تعداد قطارهای مسافری و باری را در طول مسیر به ما می دهد.
*مردم از تاخیر قطارها شکایت دارند، علت آن چیست؟ برای رفع این مشکل چه تدبیری اندیشیده اید؟
تیرماه سال جاری تمام محور تهران مشهد به سیستم تراک بندی مجهز شد، زمانی که از خطوط فعال استفاده می کنیم و کار تعمیر و نگهداری نصب سیستم جدید را انجام می دهیم این امر تاثیر منفی در سیر قطارها به جای می گذارد که شامل تاخیر قطارهای مسافری نیز می شود ولی امکان دارد بعضی از تاخیرها به خاطر ایراد فنی در قطارها باشد و این ایراد چیزی حدود ۱۰ درصد تاخیر در روز را برای قطارها در نظر می گیریم هرچند از سیستم به روز لوکوموتیوها استفاده می کنیم و لوکوموتیوهای زیمنس با سرعت ۱۶۰ کیلومتر در این مسیر استفاده می شوند.
تحریم و مشکلات تامین قطعات و همچنین نحوه تامین و ورود این اقلام به کشور از جمله مشکلاتی است که برای نگهداری ناوگان داریم و این مهم باعث می شود نتوانیم از ظرفیت واقعی لوکوموتیوها به درستی استفاده کنیم، همچنین خرابی به وجود آمده در طول مسیر باعث ایجاد تاخیر در سیر حرکت قطارها می شود تا همزمان با مهرماه سال جاری به نسبت شهریور، کاهش ۱۵ درصدی تاخیر قطارهای مسافری را شاهد باشیم که نشان می دهد، اگر میانگین تاخیر قطارهای مسیر تهران-مشهد در شهریور ۲۱ دقیقه بود در مهرماه به ۱۴ دقیقه رسید و با توجه به وضعیتی که امید داریم به سمت بهبود پیش رود کاهش تاخیر قطارهای مسافری را در این مسیر شاهد باشیم.
اگر بخواهیم در قطارهای خود استان تاکید کنیم تاخیر قطار مشهد-سمنان و سمنان-مشهد از ۲۱ دقیقه به هفت دقیقه و تاخیر قطار شاهرود-مشهد و مشهد-شاهرود از ۵۴ دقیقه به ۱۳ دقیقه رسیده است، برای کاهش تاخیرها ادارات کل نواحی و ستاد، پیش بینی های لازم را انجام داده ایم و این پیش بینی ها می تواند در ایجاد روند تعمیرات نگهداری واگن ها و یا بهبود سیستم روسازی و نگهداری خطوط باشد.
*تعمیرات لکوموتیوها در شش ماهه نخست سال جاری به چه میزان بوده است؟
خرابی ۵۵۶ لکوموتیو زیمنس و ۲۸۳ لکوموتیو جی ام در طول خط اداره کل راه آهن شمالشرق (۱) گزارش شده که با اعزام مامور در محل و یا پس از رسیدن قطار به ایستگاه های شاهرود یا سمنان نسبت به رفع عیب اقدام شده و باید اذعان کرد خراب هایی که در طول خط رفع عیب می شود اصولا به مشکلاتی بر می گردد که عموما با ریست کردن سیستم برطرف می شود و در این بین عدم آشنایی کامل لوکوموتیوران با سیستم و خرابی هایی مانند درگیر بودن زبانه کنتاکتورها، سوختن فیوزها، کوتاه شدن زغال، قطعی سیم و کابل از دیگر عواملی است که در این خرابی‌ها دخیل است.
* درباره اعطای جواز به قطارهای باری و مسافری توضیح دهید.
منظور از جواز برگه ای است که سلامت ترمز قطار را تضمین می کند در این برگه اطلاعاتی در زمینه فشار ترمز، درصد وزن ترمز درج شده است و باید اندازه آن در حد نرمال باشد تا اجازه سیر به قطار داده شود لذا در شش ماهه اخیر سال جاری به یک هزار ۲۵۵ قطار باری و یک هزار ۷۲۳ قطار مسافری جواز داده شد.
*راه آهن جمهوری اسلامی برای افزایش تعداد قطارهای محور تهران-مشهد برنامه ای دارد؟
در برنامه جدید ۸۵ رام قطار مسافری در روز داریم که ۶۴ هزار مسافر را در مسیر رفت و برگشت تهران-مشهد جابه جا می کنند و باید گفت که بیشترین ایام شلوغی مربوط به عید نوروز از ۲۵ اسفند تا ۱۷ فروردین را با تردد۱۰۰ رام قطار در این مسیر داریم.
باتوجه به سیستم های جدید که در مسیر تردد قطار پیاده شده است قابلیت افزایش تعداد قطارهای مسافری فراهم شده و این امکان برای راه آهن وجود دارد که بتواند قطارهای مسافری را در طول مسیر باتوجه به توانایی شرکت‌های مالک برای واگذاری واگن در سطح راه آهن از ۱۰۰ رام به ۱۵۰ رام افزایش دهد، شرکت های خصوصی و مالکان واگن در بخش مسافری با توجه به درخواستی که جامعه نسبت به خرید بلیط دارد نسبت به اعزام قطار اقدام می کنند و این امکان برای راه آهن وجود دارد که به راحتی ۲۰۰ رام طی شبانه روز در مسیر تهران-مشهد سیر کند؛ فاصله حرکت قطارهای مسافری چه از تهران و چه از مشهد که در پیک تابستان ۲۵ دقیقه بود به ۱۲ دقیقه رسید یعنی هر ۱۲ دقیقه از مشهد و تهران قطار مسافری داریم که در حرکتند.
سهولت خرید بلیط باتوجه به در خواست عموم برمی گردد وقتی فروش بلیط به جایی برسد که ۷۵ درصد آن در سیستم عرضه شده باشد راه آهن شرکت های مالک را نسبت به اعزام سالن بیشتر موظف می کند.
*اطلاعات مردم از حوزه کاری راه آهن در چه سطحی است؟
قطار مسافری با ۱۰ سالن نیروهای بسیاری را برای تعمیر، نگهداری و آماده سازی و اعزام نیاز دارد، نزدیک به دو هزار و ۵۰۰ دستگاه لوکومتیو طی هر ماه در سمنان و شاهرود بازدید می شوند، راه آهن تهران و خراسان مبدا و مقصد تنظیم قطارها است ۵۱ درصد کل قطارهای راه آهن به خراسان ورود پیدا می کند به طور میانگین ۲۶ هزار و ۹۳۴ قطار مسافری در شش ماهه نخست سال به صورت ماهیانه مسیر اداره کل راه آهن شمال شرق (۱) را طی می کنند در این آمار کل محور را نام نمی بریم چراکه قطاری که به مشهد می رسد از مسیر های دیگر مانند خط کاشمرهم وارد خط مشهد می شود که حدود ۲۳ درصد مسیر قطارهای ورودی به مشهد را این قطارها تشکیل می دهد.
در آمار شش ماهه نزدیک به یک هزار و ۳۰۰ قطار باری به انضمام قطارهای مسافری که در این خط در حرکت هستند از هر لحاظی ماموران سیر، این قطارها را چک و تک تک واگن ها را بررسی می کنند، مامور بیسیم قطار و مامور علائم الکتریکی سیستم را به صورت شبانه روز بازدید می کنند، این اقدامات مشهود نیست لذا بسیاری از مردم از کار ماموران این حوزه بی اطلاع هستند.
*وضعیت قطارهای باری در اداره کل راه آهن شمال شرق (۱) چگونه است؟
به طورمیانگین ۱۲ الی ۱۵ قطار باری در طول روز مسیر تهران-مشهد را سیر می کند در شش ماهه نخست سال جاری یک هزار و ۷۰۰ قطار باری در این محور سیر کرده است که از این تعداد قطار باری ۳۵ الی ۴۰ درصد مختص به اداره کل راه آهن شمال شرق(۱) است.
در این اداره کل نقاط بارگیری به این صورت انجام می شودکه بنا به درخواست شرکت ها واگن را واگذار می کنیم و در حال حاضر بارگیری در ایستگاه ده نمک، سمنان انجام می شود و همچنین در ایستگاه امروان بارگیری سنگ آهک که تعطیل شده بود مجدد راه اندازی شد، در ایستگاه دامغان تخلیه لوله برای خط آبگیری و بارگیری بالاست، ایستگاه زرین بارگیری زغالسنگ با تناژ روزانه ۵۰۰ تن، ایستگاه شاهرود کارخانه سی، بی، جی ساخت و تولید و بارگیری تراورس بتنی کوبلاژ در حال انجام است.
بارگیری سیمان جوین روزانه شش واگن به تناژ ۴۰۰ تن و سیمان شاهرود به مقصد آسیای میانه و بندر امیرآباد انجام می شود، ایستگاه جاجرم بارگیری پودر آلومینیوم در حال پیگیری است، تخلیه سود و مازوت مربوط به آلومینای جاجرم در حال انجام است همچنین بار جدید کلینگر از شاهرود با تعهد روزانه شش واگن بین شرکت و مالک واگن که امید داریم که تا پایان آبان بارگیری آن بزودی آغاز شود.
بیشترین تخلیه بار در سطح اداره کل راه آهن شمال شرق(۱) در شهرک صنعتی سمنان انجام می شود که روزانه ۳۰ الی ۴۰ واگن دانه های روغنی را از بندر امام بارگیری و در این ایستگاه تخلیه می‌کند.
* میزان درآمد راه آهن به نسبت سال قبل را در بخش ترابری چطور ارزیابی می کنید؟
باتوجه به وضعیت اقتصادی اگر بخواهیم وضعیت حمل راه آهن را به حمل جاده ای مقایسه کنیم نسبت به سال گذشته با رشد ۱۲ درصدی مواجه بودیم ولی اگر بخواهیم این وضعیت را نسبت به راه آهن بسنجیم تنها دو درصد افزایش داشتیم که این مقدار با توجه به درآمد و هزینه ها راضی کننده نیست.
*وضعیت نمازخانه های اداره کل شمال شرق چگونه است؟
اداره کل راه آهن شمال شرق(۱) دارای دو ایستگاه تشکیلاتی در سمنان و شاهرود و ۲۵ ایستگاه غیر تشکیلاتی است و در مجموع می توان گفت ۲۷ ایستگاه در طول ۵۴۰ کیلومتری راه آهن شمالشرق (۱) مستقر هستند باتوجه به تعویضی که در قطارها انجام می شود بیشترین توقف در ایستگاه سمنان و شاهرود صورت می گیرد.
از سال ۹۳ شاهد تغییر و تحول در ایستگاه‌های بین راه هستیم که در این راستا ساختمان جدید راه آهن سمنان تا نوروز سال جاری افتتاح خواهد شد، ایستگاه دامغان در سال گذشته به صورت کامل بازسازی و تکمیل شد همچنین درطول مسیر اداره کل شمال شرق(۱) هفت مسجد و شش سکو را در حال احداث هستیم، مسجد ایستگاه سمنان سال گذشته افتتاح شد و امید داریم شش مسجد و نمازخانه دیگر تا عید نوروز برای استفاده مسافران آماده بهره برداری شود.
در مسیر تهران-مشهد در سه ایستگاه بزرگ سمنان، دامغان و شاهرود در حال نصب آسانسور و پله برقی برای خدمت دهی بیشتر و بهتر به مسافران هستیم که با آماده سازی این ظرفیت با توجه به اینکه بیشترین توقف‌ها را در این سه ایستگاه داریم امیدواریم بتوانیم بیشترین خدمت را به زائران علی بن موسی الرضا(ع) فراهم کنیم.
*در زمینه آموزش چه اقداماتی در اداره کل راه آهن شمال شرق(۱) انجام شده است؟
یکی از تاکیدات راه آهن در راستای افزایش ایمنی در طول مسیر تهران-مشهد آموزش دقیق و گام به گام ماموران است و برای آنکه بتوانیم اطلاعات عمومی، علمی و فنی ماموران را افزایش دهیم علاوه بر دروسی که از طرف ستاد به ما اعلام می شود به صورت مجازی و غیرمجازی، افراد می توانند به راحتی دروس را مطالعه کنند با برگزاری کلاس ها در مجموعه آموزش فنی در محیط کار ماموران به اطلاعات روز دسترسی خواهند داشت با توجه به اینکه ماموران در ۲۷ ایستگاه اداره کل راه آهن شمال شرق(۱) در مسیر ۵۴۵ کیلومتری این محور ساکن هستند و امکان شرکت در کلاس ها را ندارند لذا با برقراری سرویس آموزش سیار و آموزش محیطی اطلاعات آنها را به روز می کنیم.
پایه و اساس اطلاعات علمی و عملی افراد و نیروها در محیط به آموزش منتهی می شود و معتقدیم اگر آموزش اولیه را به صورت اساسی و کامل به مامور ارائه دهیم مامور با توجه به آموزشی که دیده و نیروی فنی که در محیط وجود دارد می تواند با قراردادن علم و تجربه در کنار هم به بهره وری صد درصد دست پیدا کرد لذا در راستای رسیدن به این آرمان آموزش ضمن خدمت را به صورت حضور استاد در محل کار ارائه می شود.
در صفحات مجازی و دسترسی به اینترنت در ۱۹ راه آهن کل نواحی، اداره راه آهن شمال شرق(۱) پایلوت و نمونه است و در حال حاضر بالغ بر ۷۵ درصد کارکنان به اینترنت دسترسی دارند و در مدیریت دانش نسبت به تبادل اطلاعات و رفع موانع نقش مهم را ایفا می کنند.
اگر بخواهیم سوانح و اتفاقاتی که در راه آهن شمال شرق(۱) را نسبت به سال قبل قیاس کنیم نزدیک به ۶۷ درصد کاهش سوانح را شاهد هستیم و این مهم در سایه آموزش گام گام ماموران هموار شده است.
*در زمینه آموزش با چه نهادهایی همکاری دارید؟
در زمینه آموزش با دانشگاه صنعتی و دانشگاه آزاد شاهرود تفاهم نامه ای منعقد شده است و در حال حاضر در هفته دو روز دو ساعت این کلاس‌ها در دانشگاه صنعتی برقرار است آموزش ماموران و اقدامات پژوهشی در این واحدها به ارتقا سطح علمی ماموران کمک شایانی می کند در دانشگاه سمنان و دانشگاه آزاد سمنان نیز به دنبال ایجاد تفاهم نامه برای آموزش ماموران هستیم قطعا این همکاری ها منجر به ارائه تحقیقات پژوهشی و در نهایت ارتقا و بهره وری در راه آهن شمال شرق(۱) خواهد شد.
*باتوجه به نام گذاری سال به نام اقتصاد مقاومتی در این راستا چه اقداماتی انجام شده است؟
راه آهن یعنی اقتصاد مقاومتی اقدام و عمل چراکه معتقدیم این نهاد با جابه جایی ۵۰۰ مسافر طول مسیر تهران-مشهد با ۹۹ درصد ایمنی و بیشترین امکانات که شاید در طول مسیر جاده ای مشاهد نشود حداقل سوخت، پاکی محیط زیست و ایجاد راه آهن سبز، حداقل زمان با توجه به افزایش سرعت قطاراز ۱۲۰ به ۱۶۰ کیلومتر و طی مسیر ۱۰ ساعته در این محور، نمونه بارز اقتصاد مقاومتی است.
*درباره راه اندازی مجدد واحدهای تعمیرات واگن در سمنان و شاهرود توضیح دهید.
قبل از واگذاری راه آهن به بخش خصوصی راه آهن شمال شرق(۱) در سمنان و شاهرود دارای واحدهای تعمیرات واگن های باری و مسافری بود ولی با واگذاری واگن ها به بخش خصوصی عملا این شرکت ها واحدهای تعمیراتی خود را به نزدیک ترین محل بارگیری معادن اختصاص دادند، با توجه به اینکه در کل مسیر، شاهرود در بین راه واقع شده است راه آهن برای اینکه از تمام نیروهای خود استفاده کند تقسیم بندی مجزا را انجام داده است و شرکت های مالک برای اینکه بیشترین درآمد زایی و استفاده را داشته باشند مراکز تعمیراتی خود را مشخص کردند و همین امر باعث شد تا مرکز تعمیرات واگن در سمنان و شاهرود فعال نباشد.
در این باره پیگیری های زیادی انجام شد تا بتوانیم این دو مرکز را در راه آهن شمال شرق(۱) مجدد راه اندازی کنیم و امید داریم با واگذاری این دو مرکز به بخش خصوصی بتوانیم ظرفیت اشتغال زایی مطلوبی را برای استان فراهم کنیم.
*نظر شما درباره ایجاد مرز هوایی چیست و راه اندازی آن چه ظرفیتی را برای راه آهن فراهم می کند؟
وجود بندر خشک در منطقه این قابلیت را به راه آهن می دهد تا شهرها و استان های همجوار کالاها و محصولات خود را از طریق راه آهن به این منطقه ارسال کنند و از طریق خط هوایی برای صادرات آماده شود قطعا با دسترسی ریلی و طرح های مطلوبی که در استان وجود دارد، ریل گذاری به ظرفیت مطلوب خواهد رسید ایجاد مرز هوایی در کنار راه آهن می تواند قدم مثبتی برای توسعه شهرستان به همراه داشته باشد.
*نظر شما درباره اظهار نظر اخیر پرفسورکردوانی درباره قطار سریع السیر تهران-مشهد و ایجاد فرو نشست زمین چیست؟
درباره راه اندازی قطار سریع السیر تهران-مشهد قبل از هر اقدامی مطالعات عمیق زمین شناسی درباره آن انجام خواهد گرفت و باید توجه کرد احداث این خط به نسبت سایر مسیرها کوتاه تر خواهد بود و در بحث زمین شناسی مسیر تهران-مشهد صد درصد کارشناسانی که در این امر فعالیت می کنند درباره اظهار نظر پرفسور کردوانی نیز مطالعات گسترده را آغاز خواهند کرد.
*در پایان؟
کارکنان راه آهن شمال شرق(۱) خود را جزو خادمان علی بن موسی الرضا(ع) می دانند و معتقدیم مسافری که غالبا از شهرها و یا استان های دیگر با انتخاب قطار به سوی مشهد حرکت می کند ۱۰ درصد برای انجام امور شخصی و ۹۰ درصد مسافران را زائران بارگاه هشتم شیعیان تشکیل می دهد هدف ما جز خدمت رسانی نیست و از مسافران می خواهیم ما را در راستای انجام و توفیق خدمت روز افزون دعا کنند.
