بطور کلی مراسم و هیات‌های مذهبی پای ثابت سیاست‌ورزی در ایران است. یوسف ارجویی، رییس سازمان بسیج مداحان گفته است: «در اسراییل مداحانی برای تخریب عاشورا تربیت می‌شوند که عده‌ای از آنها در کشور دستگیر شده‌اند.» از روزهای آغازین نهضت بنیانگذار جمهوری اسلامی گرفته تا سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی همواره مراسمات مذهبی پای ثابت سیاست‌ورزی بوده و هست.
اگر تا سال‌های پیش از پیروزی انقلاب موضوع «جنایت‌های رژیم» گذشته بود، در سال‌های اخیر رنگ‌وبوی دگر گرفت و گاه‌وبی‌گاه به سمت جناحی خاص تمایل یافت. این روند ادامه داشت ولی در جریان انتخابات ریاست‌جمهوری ۸۴ و رقابت محمود احمدی‌نژاد و آیت‌الله اکبر هاشمی‌رفسنجانی شکل و شمایلی علنی‌تر به خود گرفت تا جایی که یکی از مداحان صاحب‌نام، آشکارا در مسجد ارگ تهران به حمایت از کاندیدایی پرداخت که چندی بعد او و یارانش را مجبور به موضع‌گیری علیه خود کرد. احمدی‌نژاد آن روزها محبوب اصولگرایان و مداحان بود. او که در دوران تکیه‌اش بر دستگاه مدیریت شهری تهران پای ثابت چند تن از مداحان نامدار محسوب می‌شد، رابطه خود با آنها را تاجایی پیش‌برد که آنها، جزو نام‌آشناترین چهره‌های امضاکننده بیانیه حمایت ۱۰۴ مداح از فردی باشند که در آن زمان «بسیجی ولایی» معرفی می‌شد.
ارتباط قابل‌توجه احمدی‌نژاد با شبکه مداحان منحصر به دوران پیش از انتخابات ریاست‌جمهوری نشد و در دوران حضور او در پاستور نیز این رابطه حداقل در دولت نهم ادامه یافت تا جایی که چهره نام‌آشنای مداحی، احمدی‌نژاد را در چند سفر استانی همراهی کرد و یک‌بار نیز صراحتا از علاقه شخصی خود به رییس‌جمهوری وقت ایران سخن گفت و تاکید کرد که «به محمود احمدی‌نژاد افتخار می‌کنم». مداحان آن روزها شبکه‌ای برای دفاع از رییس‌جمهوری وقت تشکیل داده بودند و از رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام گرفته تا محمدباقر قالیباف، شهردار وقت تهران از حملات این افراد بی‌نصیب نماندند. هاشمی‌رفسنجانی همچنان و حدود ۳ سال پس از درگذشت سیبل حملات است ولی قالیباف آن روزها ازسوی یکی از ذاکران به «عمربن سعد» تشبیه می‌شد.
این مداح معروف در دعای روز عرفه در حسینیه صنف لباس‌فروشان خطاب به شهردار اسبق تهران گفته بود: «گفتند با قتل امام حسین(ع) به ملک ری نمی‌رسی که با تمسخر پاسخ داده بود، اگر به گندمش نرسم [...]. برخی ابن‌سعدهای دوران ما هم اینگونه‌اند و اگر به گندم ریاست‌جمهوری نرسیدند، [...].»
روزگار بی‌دوام یک رابطه
روزگار یکسان نماند و آنان که برای احمدی‌نژاد و پیروزی‌اش در ۸۸ از هیچ اقدامی دریغ نکردند، از دولت دهم و به‌ویژه پس از ماجرای خانه‌نشینی ۱۱ روزه او، عملا در مقابل او ایستادند تا جایی که یکی از تندترین تعابیر ممکن را علیه او به کار بردند. ما عامدا در این گزارش از یادآوری آن تعابیر صرف‌نظر می‌کنیم و همین‌قدر می‌گوییم که بعضی از مداحان سخت‌ترین حملات را به رحیم‌مشایی کردند.
احمدی‌نژاد رفت و ترک پاستور گفت ولی مداحان ماندند و انتخابات ۹۲. این‌بار دو چهره اصولگرا در میدان رقابت بودند و شبکه مداحان چاره‌ای نداشت، جز تقسیم قوا. سعید جلیلی و محمدباقر قالیباف دو چهره اصولگرای میدان رقابت بودند و تعدادی از مداحان به ستاد قالیباف که او را «سرباز ولایت» می‌دانستند شتافتند؛ و در مقابل بعضی از ذاکران نیز در حمایت از جلیلی کلیپ و صوت منتشر کردند. همین اقدامات موجب شد تا انتقادات بسیار جدی در آن زمان از اقدامات مداحان و جناحی شدن محافل مذهبی صورت بگیرد، ولی مداحان که این مهم را حق خود می‌دانستند، تن به اصلاح امور ندادند که ندادند.
تقابل با روحانی
انتخابات ۹۲ گذشت و مداحان و حامیان‌شان نتوانستند تاثیری در پیروزی حسن روحانی بگذارند. کاندیدای موردحمایت اصلاح‌طلبان راهی پاستور شد ولی شبکه مداحان نه‌تنها دست از کار نکشید، بلکه رو به تشدید اقدامات خود گذاشت و بعضا اظهاراتی به زبان آورد که رسانه‌های رسمی به هزار و یک دلیل از انتشار آنان معذور بود. از آن زمان به بعد و با روی کار آمدن دولت حسن روحانی که این شبکه آن را «مخالف ارزش‌های انقلابی» می‌دانست، روند اقدامات و گفته‌های آنان تندتر شد؛ طوری که بعضا اظهاراتی به زبان آوردند که رسانه‌های رسمی از انتشار آن نیز معذور بود. روحانی آن روزها به‌دنبال بهبود رابطه با غرب و حل‌وفصل پرونده هسته‌ای ایران بود و مداحان همچون یاران اصولگرای‌شان در دستگاه‌های حکومتی همچون مجلس شدیدا با این روند مخالف بودند.
یکی از مداحان همان روزها در پاسخ به اظهارات رییس‌جمهوری که مخالفان مذاکره را بی‌خبر از اوضاع معیشت مردم خوانده بود، گفت: «آن آقا می‌گوید بعضی‌ها از جیب مردم خبر ندارند! تو دلت واقعا برای مردم سوخته؟ شما کجا می‌نشینی؟ زندگی‌ات چطور است؟ استخر را نفر قبلی خراب کرد، شما دوباره ساختید. می‌گویند رییس‌جمهور باید گلف‌بازی کند و به استخر برود. شما بروید شنای‌تان را بکنید و جت‌اسکی‌تان را بروید. این حرف‌ها که در مورد جیب مردم می‌زنید، از شما خنده‌دار است.»
مدتی از آن اظهارات گذشت و گوش مداحان به انتقادات بدهکار نبود که نبود و این کنش و واکنش‌ها ادامه یافت. رییس‌جمهوری ایران سی‌ام مهرماه ۹۳ و حدود یک‌سال پیش از توافق برجام، در اظهاراتی در اجتماع مردم زنجان در ورزشگاه کارگران این شهر، بازی را به زمینی کشاند که گویی مداحان و حامیان‌شان انتظارش را می‌کشیدند. او گفت که «درس و پیام امام حسین(ع) درس برادری، وحدت، گذشت و قبول توبه از یکدیگر است و درس کربلا هم درس تعامل سازنده و مذاکره در چارچوب منطق و موازین است این به معنای آن نیست که امام حسین(ع) از شهادت می‌ترسید، بلکه امام حسین(ع) از شهادت استقبال هم می‌کرد اما با این حرکت خود به ما یاد داد که حتی با دشمن خود باید به گونه‌ای رفتار کنیم که دنیا منطق ما را در صحنه مذاکره پیروز بداند.»
این گفته‌های روحانی مثال بنزین بر آتش مداحان عمل کرد و تندترین انتقادات ممکن را علیه رییس‌جمهوری و تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای ایران شکل داد تا جایی که علیرضا پناهیان، که خود را «فراجناحی» می‌داند، در اظهاراتی تاکید کرد که «تطبیق مذاکرات هسته‌ای با صلح امام حسن(ع) فاجعه‌آمیز و توهین بزرگ به ملت ایران است.»
حمله به صف اول
برجام امضا شد و تخریب‌ها مانع توافق نشد ولی درست به همان میزان که طرف امریکایی در تعهدات خود بدعهدی می‌کرد، تیغ انتقادات اصولگرایان و لیدرهای مذهبی آنان تندتر می‌شد. یکی از تندترین این انتقادات در روزهایی شکل گرفت که دونالد ترامپ در کاخ سفید به قدرت رسیده بود و از خروج امریکا از برجام سخن می‌گفت. در همان زمان مداحی تا آن زمان گمنام، در اظهاراتی در نماز عید فطر که به‌عقیده بزرگان مذهبی ایران باید به منبری برای وحدت مردم تبدیل شود، واژگانی را به زبان آورد که شد عامل تفرقه و دودستگی فعالان سیاسی و شبکه‌های اجتماعی. مداح مراسم در اشعار خود «برجام را به فنا رفته» دانست و «توافق برد برد» را عاملی برای تاراج سرمایه‌های مردم دانست.
گفته‌های او، صراحتا روحانی و مسوولان دولتی «صف اول» را خطاب قرار داد و موجب اعتراض مجید انصاری، معاون پارلمانی رییس‌جمهوری شد. اعتراضی که البته به جایی نرسید؛ چراکه رییس ستاد نماز جمعه تهران آن را «حرف دل مردم» دانست. این مداح تحصیلکرده در مراسمی دیگر انتقادهای مقامات دولت از شعر سابق خود را «تحریم دادخواهی و انتقاد» خواند و حسن روحانی را متهم کرد که از مداحان انتظار دارد که تنها «مدح» او را بگویند. اینکه چطور رییس‌جمهوری که از ابتدای رقابت خود بر سر کرسی پاستور مداحان را مقابل خود دیده می‌تواند انتظار حمایت از آنان داشته باشد، پرسشی است بی‌پاسخ ولی مطیعی در مراسم عید فطر سال بعد نیز حاضر شد و دوباره علیه روحانی و دولت و اقداماتش اشعاری به زبان آورد تا قدرت شبکه مداحان و البته تفاوت رویکرد آشکار آنان با دولت آشکارتر از قبل شود.
بعضی اقدامات هنجارشکنانه
شبکه مداحان در سال‌های اخیر درست به همان میزان که به دولت تاخت و کسی جلودارشان نبود، با حواشی بسیاری مواجه شد. به لطف شبکه‌های اجتماعی بعضی فیلم‌ها و فایل‌های صوتی منتشر شد و واکنش‌هایی را به همراه داشت تا جایی که بعضی از آنها به سوژه‌های داغ کاربران تبدیل شدند. بنا به ملاحظاتی از ذکر جزییات این هنجارشکنی‌ها می‌گذریم اما احتمالا خوانندگان در حافظه خود یا در حافظه گوشی‌های هوشمند خود می‌دانند از چه فایل‌هایی صحبت می‌کنیم.
غلامحسین محسنی‌اژه‌ای که در آن زمان در سمت سخنگوی دستگاه قضا به فعالیت می‌پرداخت، در پاسخ به پرسشی درباره سرانجام پرونده موسوم به جاسوسی یکی از مداحان، گفت که «این پرونده در دادسرای ویژه روحانیت در حال بررسی است ولی من از جزییات آن اطلاعی ندارم.» این مقام عالیرتبه قوه‌قضاییه جمهوری اسلامی البته گزارش‌ها را تایید کرد و گفت که «دو نفر درباره این پرونده بازداشت شده‌اند که یکی از آنان با وثیقه آزاد شده است.»
تا لحظه نگارش این گزارش هیچ‌یک از مقامات قضایی گزارشی درباره سرنوشت پرونده موسوم به جاسوسی ارایه نکرده‌اند ولی روز گذشته سرهنگ یوسف ارجونی، رییس سازمان بسیج مداحان ایران در اظهاراتی قابل توجه خبر از «بازداشت مداح‌های تربیت‌شده در اسراییل» داد. او حاضر نشده از نام این افراد یا تعدادشان سخنی به میان آورد و همین موضوع کلافی سردرگم از این ماجرا ساخته است.
صدور فرمان حمله
حالا تنها چند روز تا برپایی هیات‌های عزاداری باقی نمانده و این یعنی در شرایطی که روحانی اظهاراتی را برای مذاکره به زبان آورده و همزمان دیپلمات‌های وزارت خارجه از «انعطاف‌های امریکا در زمینه فروش نفت ایران» خبر داده‌اند، محفلی برای سیاست‌ورزی جناحی مداحان فراهم خواهد شد. در این بین حجت‌الاسلام پناهیان در شبکه افق در پاسخ به سوال مجری برنامه صراحتا وعده محرمی سیاسی را داده است. او در پاسخ به پرسش وحید یامین‌پور، تایید می‌کند که در مراسم‌های عزاداری سال جاری باید شاهد گفتارهایی درباره موضوع روز کشور یعنی «مذاکره مجدد با امریکا و غرب» باشیم. پناهیان در توجیه این اقدام خود و یارانش نیز گفته که «امام حسین نمی‌پذیرد عمرسعد آن زمان را لعن کنیم ولی عمرسعد امروز را نگوییم.
نمی‌شود شمر را بزنیم و انگلیس خبیث را کاری نداشته باشیم.» او البته صراحتا مخالفت خود با مذاکره را اعلام کرد و افزود: «امام حسین به قتلگاه رفت به خاطر سازش چهره‌هایی چون اشعث و ابوموسی اشعری. حضرت علی(ع) آنان را لعن کرد چراکه دم از صلح می‌زدند و علی را جنگ‌طلب می‌خواندند. ابوموسی اشعری رانت‌خوار بیت‌المال بود ولی با شعار دروغین صلح رای آورد. همین‌ها کربلا را ساختند.
اهل‌بیت از ما نمی‌پذیرد که این حرف‌ها را نزنیم.» بدین‌ترتیب به نظر می‌رسد باید شاهد یکی از سیاسی‌ترین محرم‌های جمهوری اسلامی باشیم. محرمی که بیش از آنکه سیاسی باشد، می‌توان جناحی‌اش خواند تا جایی که به نظر می‌رسد در روزهای آتی شاهد تقابل دو دیدگاه موافق و مخالف مذاکره برای بهبود شرایط کشور خواهیم بود. در این بین خالی از لطف نیست یادآوری اظهارات آیت‌الله مکارم‌شیرازی در ۴سال پیش که خطاب به مداحان که مخالفان اقدامات سیاسی و جناحی خود را افرادی «بدون بینش سیاسی» می‌دانند، گفت «مجالس عزاداری امام حسین(ع) را با مسائل سیاسی و جناحی آمیخته نکنید و از ارایه آهنگ‌ها و اشعار نامناسب نیز بپرهیزید.»
