به نقل از نبض سحر، در صفحات تقویم، چهاردهم تیرماه با عنوان «روز قلم» به خود جلوه‌ای دیگر بخشیده است. نام‌گذاری این روز به نام قلم، بی ارتباط با تاریخ کهن متمدن و فرهنگ‌ساز این سرزمین نیست. ابوریحان بیرونی در کتاب آثار الباقیه خود آورده است که چهاردهمین روز از تیرماه را ایرانیان باستان، روز تیر (عطارد) می‌نامیدند. از طرفی سیاره تیر یا همان عطارد، در فرهنگ ادب پارسی، کاتب و نویسنده ستارگان است. به همین مناسبت این روز را روز نویسندگان می‌دانستند و گرامی می‌داشتند.
ارزش و کرامت قلم بسیار بالاتر از آن است که برای بزرگداشت آن و صاحبانش به اختصاص دادن روزی در تقویم به آن بسنده کنیم. این ساده‌ترین شعار برای تجلیل از مقام قلم و ارباب قلم است. نماد روز قلم برای تجلیل، تجلیل و پیشرفت نویسندگان و نوشته‌ها، فقط یک تلنگر است. در این روز با گرامی‌داشت یاد و خاطره اهالی قلم و تجلیل از آثار ایشان، شاید بتوانیم گوشه‌ای از زحمات طاقت‌فرسای آنان را قدردان باشیم.
فلسفه وجودی قلم و نگاشتن، برقرای ارتباط میان مکتب‌ها، آموختن تجربه‌ها و تعالی اندیشه‌هاست. تأثیر قلم، ماندگارتر، تأثیرگذارتر و عمیق‌تر از هر ابزار دیگری برای پیام بری و پیام آوری است.
قلم، سرچشمه تمدنهای بشری و منشأ پیشرفت و تکامل علوم، و بیداری اندیشه‌ها و افکار و شکل گرفتن مذاهب، و منشأ هدایت و آگاهی بشر بوده است، قلم، حافظ علوم و معارف، پاسدار افکار اندیشمندان، حلقه اتصال فکری علما، و پل ارتباطی گذشته و آینده است، و حتی ارتباط آسمان و زمین نیز از طریق لوح و قلم حاصل شده است.
قلم، ابزاری است که انسانهای جدا از هم از نظر زمان و مکان را پیوند می دهد؛ به طوری که گویی همه متفکران اعصار گذشته را، که در تمام نقاط زمین به سر می برند، در یک کتابخانه عظیم، جمع میبینیم. بدون تردید پیشرفتها، امتیازها و مزایای علمی، دینی، ادبی و فکری که جوامع پیشرفته کنونی از آن برخوردارند، مرهون کوشش و نگارش نویسندگان دیروز است و چشم اندازهای امیدبخشی که در آیینه تصورات بشرِ فردا نقش میبندد، به تلاش نویسندگان بشردوست امروز وابسته میباشد.
به قول ادیبی فرزانه: نویسندگان توانا و متعهد گذشته، به منزله شهریاران مقتدری هستند که هم چنان از میان مقابر خویش بر ما سلطنت و حکمروایی دارند؛ زیرا قدرت قلمِ متکی بر حق و عدالت، از هر اسلحه‌ای قویتر و برندهتر است. اصحاب قلم و نوشتن، می‌توانند نسل‌هایی را در سراشیبی‌های انحراف به سقوط بکشانند یا تعالی ملت‌هایی را رقم بزنند. کلام و نوشته، رابط نویسنده و خواننده است. پس میتواند عامل همدلی گردد.
نویسندگان متعهد و بشردوست که رسالت خود را در قبال اجتماع انسانی و فرهنگ متعالی آن شناخته‌اند، با بهره‌مندیِ هنرمندانه از زبان نوشتن، خواست‌ها و آرمان‌های انسان‌ها را بیان می‌کنند و با موشکافی قلم، رازگشایی‌ها می‌نمایند و ضمن روشنگری راه فضیلت و کمال، تاریکی‌های نادانی را از فضای زندگی آنان می‌زدایند و سختی‌ها و تلخی‌های حیات را با زلال اندیشه‌های حکیمانه و خیرخواهانه خود گوارا می‌سازند. درخت قلم اگر در تعهد و تدین ریشه داشته باشد، میوه‌اش شیرین و ماندگار است. ارزش هر قلم به پیام آن است و عظمت نوشته به محتوایش و ماندگاری آثار به ریشه داشتن در حق و صدق است .
جایگاه قلم در اسلام
سوگند خداوند در قرآن به نام قلم، گویاترین شاهد بر شرافت و قداست آن است: «ن وَ الْقَلَمِ وَ ما یَسْطُرُونَ؛ سوگند به قلم و آنچه نویسند.» در جایی که خداوند، صاحب هستی به آفریده‌ای از آفریده‌های خود قسم یاد می‌کند، بشر در چه جایگاهی میتواند از ارج و منزلت آن سخن براند.
در نخستین ارتباط وحیانی رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله با مبدأ هستی در غار حرا، سخن از قلم به میان می‌آید، تا جایی که خداوند خود را این‌گونه معرفی می‌کند:«الَّذی عَلَّمَ بِالْقَلَمِ؛ آن‌که با قلم آموخت.»
با سیری در زندگی پیامبر و امامان علیهم‌السلام می‌توان توجه و اهتمام عملی به نوشتن را از متن سیره آنان دریافت. این قدرشناسی به حدی بود که گاه موجب آزادی اسیران کفار می‌گشت. در صدر اسلام، پس از پایان برخی جنگ‌ها، پیامبر دستور می‌فرمود اسیرانی که به ده نفر از مسلمانان خواندن و نوشتن بیاموزند، آزاد شوند. این عمل در جامعه محروم از تمدن آن دوره، زیباترین و مؤثرترین پیام برای ارج نهادن به جایگاه قلم و علم بوده و هست.
قلم از منظر امام خمینی (ره)
به آن دسته از تحصیلکردگان و روشنفکران و دانشمندان که به مرض غرب و شرقزدگى مبتلا نیستند و حاضر نیستند شرف اسلامى، ملى و میهنى خود را فداى امیال قدرتمندان کنند یا در راه لذات و شهوات زودگذر فدا نمایند، عرض مىکنم همت بگمارید که قلم و بیان خویش را براى تعالى اسلام و کشور و ملت خود به کار گیرید و با تودههاى محروم همصدا و همدست شوید که آزادى از چنگال شرق و غرب را که امروز نصیبتان شده حفظ کنید و در این خدمت از هیچ کوششى و مجاهدهاى دریغ ننمایید که براى هیچ یک از ملتهاى جهان این فرصت نبوده است و یا براى کمتر ملتى این فرصت پیش آمده است. خداوند همه ما را توفیقِ شناخت وظیفه، عنایت فرماید(صحیفه نور، ج ۱۸، ص ۲۳۸ ـ ۲۳۹)
لازم است جوانهاى متعصب و طلاب تازه کار از زبان و قلم خود جلوگیرى کنند و در راه اسلام و هدف مقدس قرآن از امورى که موجب تشتت و تفرقه است، خوددارى نمایند.
امتیازهای قلم
«قلم» سه امتیاز دارد که در «بیان» آن‌ها را نمی‌بینیم:
۱٫ باقی بودن:
سخن فرار می‌کند و نوشته باقی است. امیر مؤمنان علی علیه‌السلام در سخن جالبی می‌فرماید: «دانش را با نوشتن در بند کنید» تا باقی بماند و از کفتان نرود.
۲٫ دقیق بودن:
بیان و سخن معمولاً دقیق نیست. اگر قرار بود کتابی که هزار سال پیش نوشته شده، زبانی به ما می‌رسید و در جایی نوشته نمی‌شد، هیچ گاه به طور دقیق به ما نمی‌رسید و در واقع ما کتاب دیگری را پیش روی خود می‌دیدیم.
۳٫ عمیق بودن:
مطالب نوشته عمیق و فکرشده است؛ در حالی که به طور معمول سخنان، بدون تأمل گفته می‌شود و کم محتواست. نویسندگان گاه یک ساعت فکر می‌کنند و یک خط می‌نویسند، ولی در سخن نمی‌توان آن دقت را رعایت کرد.
علامه طبرسی رحمه‌الله در این مورد می‌نویسد:«بیان دو گونه است: بیان زبان و بیان قلم. بیان زبان، با گذشت زمان کهنه می‌شود و از بین می‌رود، ولی بیان قلم تا ابد باقی است».
چهاردهم تیرماه روز قلم را به همه نویسندگان سخت‌کوش و متعهد تبریک و تهنیت می‌گوییم.
