راسته بازار مسگرهای زنجان یکی از راسته های پر سرو صدا است از دور که نزدیک این راسته می شوی صدای چکش های مسگران به شدت حواست را متوجه آن می کند، صداهای منظم و بلندی که بر مس زده می شود تا آنچه استاد کار می خواهد بسازد، درست شود، تولید مس اگر چه چند سالی بود از رونق افتاده بود اما این روزها حال این صنعت در زنجان خوش است و برخی از استادکارانی که دست از کار کشیده بودند با رونق این صنعت بازهم فعالیت می کنند.
صدای آشنای چکش زدن راسته بازار مسگرهای زنجان را متفاوت کرده است و این راسته نقش عمده ای در تحقق اقتصاد مقاومتی، اقدام و عمل که به عنوان شعار سال از سوی مقام معظم رهبری تعیین شده است،دارد.
مسگران زنجانی با شعار "ما می توانیم" توانسته اند امروز مس زنجان را بیشتر از آنچه در گذشته مطرح بود جایگاه داده و موجب گسترش این صنعت در استان زنجان شوند، امروز جوانان زنجانی نیز علاقه مند به کار در این عرصه شده و به همراه استادکاران خود که عمدتا از آشنایان هستند مشغول فعالیت در این صنعت پر سرو صدا اما آتیه دار هستند.
ورود نسل های جوان جامعه به این صنعت می تواند جایگاه واقعی آن را در جهان رونق بخشد، مس زنجان مورد توجه گردشگران بوده و حتی هنرمندان کشور نیز علاقه مندان به خرید مس از زنجان هستند، بسیاری از میهمانان کشوری زنجان از بازار زنجان به ویژه راسته مسگرها بازدید و خرید می کنند.
صنعت مس زنجان به عنوان تولید داخلی از اهمیت ویژه ای برخوردار است و می توان به راحتی از این تولید داخلی برای ظرفیت سازی در راستای اقتصاد مقاومتی استفاده کرد گر چه فاصله زیادی بین تولید تا صادرات و رونق کامل این صنعت در زنجان وجود دارد اما اهمیت دادن به تولید داخلی موجب شده تا حال و هوای راسته مسگرهای زنجان خوب باشد و صدای چکش استادکاران بیشتر از گذشته به گوش برسد.
اگر چه تحریم های دشمنان علیه کشور ما به ویژه صنعت مس ظالمانه بوده و در صادرات این محصول نیز تأثیر گذاشته است اما صنعتگران زنجانی عزم خود را جزم کرده اند تا به بهانه های مختلف این صنعت در زنجان به جایگاه واقعی خود برسد.
*افزایش تولیدات مس در زنجان
ارتقای جایگاه صنعت مس استان زنجان موجب شده تا معاون صنایع دستی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان زنجان به تولیدات بالای این صنعت در زنجان اذعان کند.
به گفته علیمحمدی در سال 93 بیش از ۸۰ درصد از تولیدات جدید صنعتگران زنجانی به ظروف مسی اختصاص یافت.
وی با بیان اینکه ظروف مسی استادکاران زنجانی در ویترین های صنایع دستی و سوغات جایگاه خود را یافته است، ادامه داد:رونق این صنعت می تواند اقتصاد استان را متحول کند.
معاون صنایع دستی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان زنجان با اشاره به تاریخچه و قدمت صنعت مس در زنجان، گفت: یکی از راسته بازارهای معروف زنجان به صنعت مس اختصاص دارد و در گذشته نه چندان دور، اقتصاد استان با این صنعت رونق چشمگیری داشت.
علیمحمدی با بیان اینکه در نوروز سال گذشته نیز استقبال گردشگران از صنعت چاقو و مس خوب بود، ادامه داد: امسال سهم مس در بازار نوروز برای نخستین بار پس از سال های دور به چاقو نزدیک شد.
وی با اشاره به اینکه ورود ظروف مس به ویترین های ظروف بلوری،لبنیات و حتی طلا فروشی ها دورانی طلایی را برای این صنعت رقم می زند، ادامه داد: در حال حاضر صنایع مس زنجان به استان‌های مجاور و کلان شهرهای اصفهان و تهران نیز صادر می‌شود.
معاون صنایع دستی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان زنجان با بیان اینکه صنعت مس می تواند در تحقق شعار سال که اقتصاد مقاومتی، اقدام و عمل است نقش ویژه ای بازی کند، افزود: این صنعت در حال حاضر به عنوان تولید داخلی از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
علیمحمدی درون سازی و برون گرایی را یکی از مشخصه های اصلی اقتصاد مقاومتی عنوان کرد و گفت: شناسایی بازارهای هدف خارجی و حضور در این بازارها می تواند در حوزه صنایع دستی کارساز بوده و صنعت مس را نیز رونق بیشتری دهد.
وی با اشاره به حضور تحصیلکرده ها در این بخش، گفت: نمونه سازی، به روز رسانی، طراحی و ارائه بسته های صنایع دستی از حمایت های این اداره کل برای تحقق اقتصاد مقاومتی در صنایع دستی استان محسوب می شود.
یک استادکار صنعت مس نیز در گفت و گو با خبرنگار موج رسا اظهار داشت: از سال 58 در این صنعت فعالیت می کنم اما نزدیک 20 سال این صنعت در استان از رونق افتاد.
وی بر ضرورت حمایت دولت از این صنعت تاکید کرد و گفت: در حال حاضر وضعیت صنعت مس به عنوان تولید داخلی خوب است.
عبدالله فرجی با اشاره به اینکه این صنعت رو به رونق است که در صورت حمایت و صادرات رونق بیشتری می گیرد، تصریح کرد: بیش از 50 تا 60 شاگرد را در این صنعت تربیت کرده ام.
وی که فرزندش هم با وی کار می کند، گفت: جوانان گرایش خوبی به این صنعت دارند.
این استادکار بر توسعه این صنعت تاکید کرد و گفت: مس ظرفیت استفاده در حوزه اقتصاد مقاومتی دارد اگر دولت در این زمینه وارد شده و میزان صادرات آن افزایش یابد،ارزش افزوده بسیاری نصیب کشور می شود.
وی با اشاره به فعالیت 600 صنعتگر در مس، گفت: در زمینه بیمه نیز اگر دولت حمایت های لازم را داشته باشد هنرمندان می توانند در این کار ماندگار شوند.
فرجی ادامه داد: به مدت 40 سال است که در این صنعت هستم و از 10 سالگی وارد این کار شده ام.
*پیشینه صنعت مس در زنجان
در استان زنجان از گذشته بسیار دور، تولید کنندگان زیادی به تولید انواع ظروف مسی ساده مصرفی، تزئینی، نقش دار و قلم خورده در انواع و اقسام آن می‌پرداخته‌اند، که کلید این تولیدات به وسیله دست و با ابزارهای ساده صورت می‌پذیرفته است و از نظر کیفیت هم نمونه‌های بسیار زیبائی از گذشته موجود است.
صنعت دستی مس در زنجان به بیش از هزار سال قبل و دوره ساسانیان در زنجان باز می‌گردد و احتمالا مهمترین مقطع رشد صنایع مس زنجان در دوره سلجوقیان بود که صنعتگران زنجانی برای این اقوام تازه استقرار یافته ترک آفتابه لگن‌های مسی با نقش حیوانات اساطیری می‌ساختند.
بعدها در دوره ایلخانان با ورود تعدادی هنرمند چینی به وسیله هولاکوخان به زنجان، صنعت مس زنجان تکامل بیشتری یافت و آفتابه لگن‌های مسی برجسته و منقش این شهر با نقش‌های برجسته از گل و گیاه و با لگن‌های کنگره‌دار مزین شده و برای صدور به بلاد چین و کناره‌های مدیترانه آن روز مهیا شد اما متاسفانه این نوع آفتابه لگن‌های عتیقه که یادگار تکامل صنایع دستی زنجان در ادوار هزاره و پیش از هزاره اول بود چیزی باقی نمانده و بیشتر آنها رهسپار کوره‌های ذوب مس شده است.
انواع ظرف مسی مثل تیان، تشت، حنا خوری، لگن، تاس حمام، روشل، تنگ و پارچ مسی، آفتابه و مخزن سقاخانه مسی بود و ظروف آشپزخانه مثل دیگ‌های بزرگ و کوچک، تیانچه مسی، بادیه مسی، دیزی مسی، آبکش مسی، قابلمه مسی، تابه مسی و ظروف دیگر مسی برای سر سفره و مهمانی مانند، بشقاب هشت گوش مسی، گرد، کاسه مسی، پیاله مسی، کفگیر مسی، قاشق مسی، لیوان مسی، پارچ مسی،استکان مسی، منقل مسی، پاتیل مسی و انواع سطل ها و زیر سیگار مسی و غیره بوده است.
دستگاه‌ها و ادوات شکل دهی به مس به دو دسته ادوات زیرین و ادوات زبرین تقسیم می‌شد که از زیر و رو یک تکه مس را زیر فشار شکل گیری قرار می‌دادند و این ادوات بر حسب خواص هر ظرف ساخته و طراحی شده بود.
صنعتگران زنجانی این خلاقیت را داشتند که به تنوع این ابزار و ادوات فکر کرده و آنها را طراحی و برای ساخت و ساز مس خود قالب سازی ادوات بکنند و به راستی این ابزارها که بیانگر خلاقیت اولیه بشر است در موزه های مردم شناسی ابزاری گردآوری شوند.
البته در عصر تمدن آینده و معشیت الکترونیکی تنها کاربرد مس، ساخت ظروف نیست بلکه کاربردهای فراوانی دارد که باید صنعتگران مس زنجان به آنها مجهز شوند و نیز بر خلاف تصور اغلب مردم، شهر زنجان، تنها شهر سرب و روی نیست بلکه شهر مس است و باید به یاد بود لیاقت‌های بنیان گزاران صنعت مس، به ترمیم صنعتی شهر و ایجاد صنایع مدرن بپردازیم.
