رویا رجبی: سپیده صبح که سر می‌زند تابش خورشید بی‌پروا از راز زیبای یک پل قدیمی در گوشه‌ای از یک شهر خوش آوازه در عرصه تاریخ پرده بر می‌دارد و با تابیدن بر خشت‌های هزاران ساله چشم‌ها را به نظاره جواهری بی‌همتا دعوت می‌کند، نمای زیبای پل، آدمی را سرمست می‌کند، سرمست از تماشا توام با لذت بردن از اثری که زنده کننده تاریخ است.
پایه‌های بلند و استوار پل همچون سروی باشکوه بر روی زمین جا خوش کرده‌اند، گویی می‌خواهند اقتدار پل را به رخ جهانیان بکشند، روز را که به پایان برسانی و تاریکی شب را در کنار پل بگذرانی صدای گوشنواز رودخانه دز که آرام و بی‌محابا در زیر پل جاری است و دلنوازی نور مهتاب که پل را همچون کرمی شب‌تاب نمایان می‌کند، حسی ناب و بی‌نظیر در درون آدم ایجاد می‌کند، حسی مانند ایستادن در فراسوی تاریخ...
پل باستانی در قاب تاریخ
پل باستانی دزفول مهمترین و ممتازترین اثر تاریخی این شهر است که در سال ۲۶۳ میلادی بر روی رود جاری و زلال دز بنا شده و در طول تاریخ همواره کانون تحولات مهم از جمله جنگ‌ها و ظهور تمدن‌ها بوده است.
لزوم توجه بیشتر به این میراث گرانبها باعث شد تا در دوره‌های مختلف همواره مورد مرمت و بازسازی قرار گیرد، این پل ۳۷۰ متری در ۱۵ فروردین‌ماه ۱۳۱۰ به شماره ۸۴ در ردیف آثار ملی ایران به ثبت رسید و ملی شدن آن باعث شد تا در روزگاری تصویر پل روی پول ملی نیز چاپ شود که نمونه آن در حال حاضر در موزه بانک مرکزی ایران نگهداری می‌شود، پل باستانی هم اکنون در مرکز دزفول قرار دارد و شرق و غرب شهر را به هم متصل می‌کند و تا چند سال پیش راه عبور شهرهای شوشتر، اندیمشک و دزفول بود اما ضرورت توجه بیشتر به این اثر تاریخی سبب شد تا کاربری پل از حالت سواره به پیاده تبدیل شود تا مبادا هجوم خودروهای پرشمار در طول شبانه روز، آواری باشد بر پیکر ارزشمند پل.
اکنون که نزدیک به دو هزار سال و به طور دقیق ۱۷۷۵ سال از ساخت پل می‌گذرد این اثر به عنوان یادگار اعصار تاریخی هنوز هم به حیات خود ادامه می‌دهد و در راس کانون توجهات گردشگرانی است که دزفول را مقصد سیر و سفر خود انتخاب می‌کنند.
پل تاریخی دزفول، نمادی ملی
پل تاریخی دزفول که در گذشته از نام‌هایی همچون جندی شاپور، دیز، روناش، شادروان و اندامش برخوردار بوده، این ظرفیت را دارد تا به عنوان یکی از مهمترین نمادهای ملی مطرح شود تا هر ایرانی به داشتن چنین گذشته‌ای بر خود ببالد ضمن اینکه پل باستانی دزفول یکی از باشکوه‌ترین آثار تاریخی ایران و خوزستان است که با توجه به این عظمتی که دارد می‌تواند در سطح بین المللی نیز ثبت شود.
همجواری پل با بافت تاریخی دزفول، مجاورت آن با بقعه امامزاده علی مالک و نزدیکی به مزار شهدای گمنام در مسجد کجبافان، مجموعه منحصربه‌فرد فرهنگی و گردشگری را با هویت اسلامی و ایرانی در جنوب شهر دزفول شکل داده که نظیر آن را در کمتر شهری می‌توان یافت.
ریزش و تخریب قسمت هایی از پل
اما این پل در تمام این سالها آنقدر مورد بی مهری و بی توجهی قرار گرفت که کم کم تبعات منفی این بی توجهی ها در حال نمایان شدن است. در چند روز گذشته انتشار تصاویری از این پل که نمایانگر تخریب و ریزش قسمت هایی ازاین اثر است دل دوستداران میراث فرهنگی را به درد آورده است که در این بین عده ای با ایجاد کمپین های حمایتی در فضای مجازی و عده ای با نوشتن مطالب انتقادی به پاسداری از این میراث پرداخته اند. نکته جالب توجه این است که این تخریب دقیقا با روز پانزدهم دی که به عنوان روز پل باستانی دزفول توسط فعالان میراث فرهنگی در این شهرستان انتخاب شده بود مقارن شد که این امر نیز بر حساسیت های موجود افزود به گونه ای که گروه های مختلف مردمی به شکل های گوناگون و خودجوش در کنار این پل حضور یافته و با گرامیداشت آن و انتشار تصاویری در فضای مجازی خواستار توجه مسئولان شهری، استانی و کشوری نسبت به حفظ این بنای باشکوه شدند.
در واقع می توان گفت که اکنون چندروزی است که وضعیت نابسامان پل تاریخی دزفول که با ریزش و تخریب قسمتی از بدنه آن اوج گرفت به نقل محافل شهرستان و سوژه داغ فضای مجازی و یکی از دغدغه ها و مطالبات اصلی مردم دزفول تبدیل شده است.
قدیمی ترین پل استوار جهان
در همین رابطه عضو انجمن دوستداران و پژوهشگران شهرستان دزفول در گفت وگو با خبرنگار مهر اظهار می کند: پل ساسانی دزفول با بیش از ۱۷ قرن قدمت، یکی از قدیمی‌ترین پل‌های استوار جهان است که به دستور شاپور اول پس از پیروزی درجنگ و با بکارگیری اسرای رومی ساخته شده است.
سامان پورفلاطون می افزاید: پل باستانی دزفول از معدود پل‌هایی در دنیاست که با داشتن قدمتی بیش از ۱۷ سده، تا چند سال پیش عبور و مرور خودروها بر روی آن انجام می‌شده است.
وی تصریح می کند: این ترددها به تخریب و سست کردن پایه‌ها و نابود شدن پل به صورت تدریجی می‌انجامید که سرانجام در سال ۸۹ این موضوع با پیگیری مردم شهرستان جدی گرفته شد و تردد خودروها از روی این پل باستانی متوقف و ممنوع شد که گامی بزرگ در مسیر ثبت جهانی این پل ارزشمند نیز بود.
این فعال میراث فرهنگی بابیان اینکه امروزه گذر با پای پیاده از روی این پل به یکی از تفریحات لذت بخش شهروندان دزفولی تبدیل شده است، می گوید: این پل که مورد توجه گردشگران داخلی و خارجی است و تاثیر به سزایی در حوزه گردشگری منطقه دارد، دارای ۱۴ دهانه است و آب رودخانه دز از زیر آن عبور می‌کند. پل قدیم دزفول از سنگ، ساروج و آهک بنا شده و در دوران حکومت عضدالدوله دیلمی، صفویان و پهلوی اول بازسازی اساسی شده ولی بدنه اصلی پل از دوران ساسانی به یادگار مانده است.
سایه بی مهری ها بر سر پل تاریخی
پورفلاطون یادآور می شود: این پل که پدر معنوی شهر دزفول نیز هست در دوران هشت سال دفاع مقدس خدمات بزرگی را به این دیار کرده و از حملات موشکی رژیم بعث عراق نیز جان سالم به در برده است؛ همچنین در تمام این سالها با اینکه آسیب‌هایی دید ولی از پس سیلاب‌ها و طغیان‌های وحشتناک رود دز در شمال خوزستان سربلند بیرون آمد و همچون صدها سال گذشته استوار مانده است.
وی هشدار می دهد: متاسفانه امروزه این اثر باشکوه با گذر از تمام این فراز و نشیب‌ها در طول عمر خود، در سایه بی مهری مسئولان کشوری و سازمان میراث فرهنگی، شاهد ریزش بخش‌هایی از پایه‌ها و دیواره های خود است و در این میان هیچ یک از نهادهای مسئول اقدامی اساسی در راستای تعمیر و نگهداری این پل به عنوان یکی از نمادها و نشانه‌های تمدن و تاریخ ایران زمین انجام نداده است.
عضو انجمن دوستداران و پژوهشگران شهرستان دزفول بیان می کند: پل تاریخی دزفول، اثری است که هویت و اقتدار ملت و کشور پهناور ایران را در دل خود جای داده است و حفظ و نگهداشت آن جلوه‌گر حراست از ارزش‌های ملت شهیدپرور میهن اسلامی ماست و نگهداشت آثار تاریخی نه به عنوان یادآوری جباران تاریخ، بلکه از زاویه ذوق و هنر مردمان این دیار در روزگار خیلی دور برای یک ملت مایه افتخار و بالندگی است.
پورفلاطون در ادامه عنوان می کند: تاریخ و پیشینه هر ملت و قومی نماد تمدن و قدمت و اصالت آن است و بسی جای تاسف است که چرا در حالی که بسیاری از کشورهای جهان و حتی همسایگان دیوار به دیوار کشورمان با جعل تاریخ به دنبال هویت‌سازی برای کشورهای خود هستند، آنگاه ما در سرزمینی که جای‌جای آن مملو از آثار و اسناد زنده ملتی با فرهنگ و تمدنی اصیل و چند هزار ساله است، با بی‌توجهی خود تیشه به ریشه این تاریخ پربار می‌زنیم.
تخصیص اعتبار ۵۰۰ میلیون تومانی برای پل
سرپرست اداره میراث فرهنگی و صنایع دستی و گردشگری دزفول نیز در این رابطه اظهار می کند: درسال جاری ۵۰۰ میلیون تومان اعتبار برای مرمت پل باستانی دزفول تخصیص یافته که به صورت دوره ای این اعتبار برای مرمت پل هزینه می شود.
حجت اله آریایی نیا با بیان اینکه تاکنون ۳۰۰ میلیون تومان از این اعتبار جذب شده است، می افزاید: مطالعات مرمت پل ساسانی دزفول انجام شده و در تلاش هستیم با کمک اداره نوسازی شهرداری دزفول عملیات سبک سازی، برداشتن آسفالت، برداشتن پیاده روی الحاقی، آجر فرش ویژه عابر پیاده ،مرمت طاق ها و پایه های پل را انجام دهیم.
لزوم مشارکت تمام مسئولان برای مرمت
وی می گوید: با صرف این اعتبار حدود ۳۰ درصد از مرمت پل باستانی دزفول انجام خواهد شد ولی مرمت جامع پل باستانی نیاز به مشارکت سایر اداره ها و دستگاه ها دارد.
سرپرست اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری دزفول عنوان می کند: پیاده روی الحاقی و تجمع آبهای سطحی به برخی بخش های این پل آسیب جدی وارد کرده و پایه های پل ۱۷۰۰ ساله از این موضوع آسیب دیده اند که باید تمام دستگاه های مرتبط به این موضوع ورود کنند چراکه اهمیت و لزوم صیانت از این اثر ارزشمند متوجه تمام شهرستان و حتی استان است.
لزوم توجه نسبت به حفظ ظاهر پل قدیم
پل باستانی دزفول که از آن به عنوان یکی از نمادهای زیبای خوزستان یاد می‌شود این روزها بر اثر بی‌توجهی کسانی که متولی اصلی نگهداری آن هستند در حال نابودی به معنای واقعی است. علاوه بر ریزش قسمتی از پل که جدیدا رخ داده، در تمام این سالها عدم نظافت مناسب ورودی‌های پل و محوطه آن، عدم روشنایی مناسب و نیمه کاره ماندن پروژه مرمت نیز مشکلات زیادی را برای این پل به بار آورده، مشکلاتی که شاید در پس اکتفا کردن به عظمت تاریخی این اثر ارزشمند توسط ارگان‌های متولی پنهان شده و اگر همین گونه ادامه داشته باشد و وعده های همیشگی رنگ تحقق به خود نگیرند پایه‌های پرشکوه این گنجینه تاریخی را سست می‌کنند و این شکوه با عظمت تاریخی برای همیشه ازبین می رود.
بدیهی است که با توجه به اینکه پل ساسانی دزفول درصدر کانون توجهات گردشگران است بیش از هر چیز باید به فکر حفظ ظاهر زیبای این بنا بود، ظاهری که اگر قرار باشد اینگونه قربانی غفلت مسئولان شود در آینده‌ای نه چندان دور، دیگر نه تنها به عنوان یک اثر تاریخی شناخته نمی‌شود بلکه به یک تابلوی نقاشی تبدیل شده که هرکسی بخواهد، می‌تواند بر روی آن یک جمله یادگاری بنویسد و برود.
نکته دیگر که در راستای اهمیت جایگاه پل است، پلی که با وجود سابقه درخشانش هنوز هم در حدی که شایسته است در سطح کشور معرفی نشده، در حالی که قطعا با توجه به ظرفیت‌های این اثر تاریخی، می‌توان به نحو مفیدی آن را مورد استفاده قرار داد، پس مسئولان متولی باید این مهم را نیز در نظر داشته باشند و بدانند که منفعت میراث تاریخی و گردشگری دزفول، احیای گنجینه‌هایی این چنینی است که با توجه کردن به آنها، علاوه بر کسب درآمد، بتوان ابهت تاریخی شهر را نیز حفظ کرد، چرا که اگر این کم‌توجهی‌ها ادامه داشته باشد مرگ میراث یک شهر تاریخی را رقم خواهند زد و مرگ میراث یک شهر نیز برابر است با مرگ آن شهر.
کم مهری های میراث فرهنگی خوزستان
نکته مهم امااین است که وضعیت تاثر برانگیز میراث تاریخی و فرهنگی شهرستان دزفول قطعا نشان دهنده کم مهری های میراث فرهنگی استان است، در صورتی که اگر هر شهر دیگری همانند دزفول از این همه آثار تاریخی ثبت ملی شده با چنین قدمت و ظرفیت هایی برخوردار بود برای حفاظت از آن یک بودجه اختصاصی در نظر گرفته می شد چرا که بازخورد مثبت رسیدگی به اینگونه بناها نه تنها عاید شهر بلکه نصیب تمام استان نیز خواهد شد و تمام استان را به یک الگو و منطقه گردشگر پذیر تبدیل خواهد کرد که این امر با ورود سرمایه های فراوان و اجرای پروژه های عظیم و اشتغالزایی در زمینه های مختلف رابطه مستقیمی خواهد داشت اما متاسفانه میراث فرهنگی دزفول از چنین شانسی بهره نبرده است.
