عالیه نخعی: سال هاست که پدیده ریزگردها و گرد و غبار فرصت تنفس سالم را از مردم استان های زیادی از کشور از جمله سیستان و بلوچستان، ایلام، خوزستان، کرمانشاه و ... گرفته و هر سال خبرهای ناخوشی از وضعیت هشدار در این استان ها را منتشر می شود.
حالا پای این مهمانان ناخوانده به آسمان خراسان جنوبی نیز باز شده و مردم این استان در کنار همه محرومیت ها و خشکسالی های ۱۸ ساله، برای تنفس عادی نیز با معضل بزرگ دست و پنجه نرم می کنند.
چند سالی است که مردمان این سرزمین کویری نه تنها شاهد روزهای گرم بیشتر در فصل بهار هستند بلکه به گفته کارشناسان در سال های اخیر تعداد بادهای ۱۲۰ روزه به ۱۷۰ روز افزایش یافته که این افزایش همراه با گرد و خاک و ریزگردها بوده است.
بنا به اعلام رسانه ها روزهای ۲۳و ۲۴ تیرماه اوج طوفان ها و ریزگرد های در خراسان جنوبی بود طوری که این استان بیشترین میزان آلودگی را نسبت به سال های گذشته دراین روزها تجربه کرده و طی دو ماه اخیر وقوع گرد و خاک همراه با توفان، چالش هایی را در عرصه های اجتماعی و اقتصادی برای آنها ایجاد کرده است.
بازهم پای خشکسالی درمیان است
واکاوی در مورد عوامل بروز این پدیده در استان بازهم پای خشکسالی ۱۸ ساله را به میان می کشد و به گفته کارشناسان قرار گرفتن خراسان جنوبی در ردیف استان های سیستان و بلوچستان و یزد به عنوان سه استان نخست خشک کشور و از طرفی همسایگی با این دو استان مهمترین علل افزایش پدیده ریزگردها در خراسان جنوبی است.
همچنین اثرات ناشی از افزایش این پدیده در استان نشان می دهد که گرد و غبار تنها نفس مردم را تنگ نکرده بلکه در سال های اخیر این مهمان ناخوانده حتی تنفس درختان را از آن ها دریغ کرده و تازیانه های طوفان های ۱۲۰ روزه دیگر محصولی برای مزارع و باغات کشاورزی باقی نگذاشته است.
افزایش لغو پروازها، افزایش بیماری های تنفسی و انسداد چندین نوبته برخی راه های مواصلاتی به خصوص در جنوب استان تنها بخش دیگری از اثراتی است که تاکنون خود را نشان داده و معلوم نیست در چند سال آینده چه سرنوشت جدیدی را برای استان رقم بزند.
اما با وجود همه این مسائل هنوزهم انگار زنگ خطر ریزگردها برای مسئولان نواخته نشده و هنوز هم مقابله با این پدیده در برنامه ریزی مسئولان جایی ندارد.
افزایش بادهای ۱۲۰ روزه به ۱۷۰ روز
مدیرکل مدیریت بحران استانداری خراسان جنوبی چندی قبل در گفت و گو با خبرنگار مهر گفته بود: خشکسالی های ۱۸ ساله در خراسان جنوبی سبب شده که کانون های فرسایش بادی استان به ۲۸ کانون افزایش پیدا کنند.
سیدابوالحسن میرجلیلی با تاکید بر اینکه منشا ریزگردها تنها در استان نیست، بیان کرد: همجواری استان با دو استان نخست خشک کشور سبب شده که منشا کانون های فرسایش بادی و ریزگردها تنها در استان نباشد و علاوه بر این همجواری با کشور افغانستان خود بر مشکل افزایش ریزگردها در استان افزوده است.
وی افزایش مدت زمان بادهای ۱۲۰ روزه به ۱۷۰ روز را یکی دیگر از تبعات خشکسالی در استان عنوان کرد و گفت: قبل از این بادهای ۱۲۰ روزه که به مدت چهارماه در تابستان اتفاق می افتاد و بدون گرد و خاک بود که به دلیل خشکسالی نه تنها به ۱۷۰ روز افزایش پیدا کرده بلکه همراه با گرد و خاک و ریزگردها است.
وی با بیان اینکه وقوع این ریزگردها همه ساله به خصوص در شش ماهه نخست که از اواسط خردادماه آغاز می شود، خسارات زیادی به بخش های مختلف وارد می کند، عنوان داشت: این بادهای ۱۷۰ روزه در بخش کشاورزی سبب افت محصولات کشاورزی شده و در نهایت برای تامین علوفه در دشت ها با مشکل جدی روبه رو می شویم.
افزایش بیماری های خاص در استان
مدیرکل مدیریت بحران استانداری خراسان جنوبی با بیان اینکه علاوه بر همه این ها وقوع ریزگردها و گرد و خاک در استان بیماری های خاصی را رقم زده است، بیان داشت: بنا به اعلام دانشگاه علوم پزشکی شیوع برخی از بیماری ها از جمله بیماری های ریوی و تنفسی در این فصول سال افزایش می یابد.
میرجلیلی با اشاره به اینکه در کنار این مشکلات طوفان و ریزگردها همه ساله سبب بروز مشکلاتی برای راه های ارتباطی شده و انسداد برخی از محورها را به دنبال دارد، گفت: محورهای نهبندان به شهداد، عشق آباد به بردسکن و محور سرایان به بیرجند از جمله شاخص ترین این محورها هستند که هر ساله چندین نوبت با انسداد روبه رو هستند.
وی، افزایش لغو پرواز فرودگاه ها و از بین رفتن منابع طبیعی را از جمله آثار دیگر طوفان و ریزگردها در استان برشمرد.
مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی نیز در این ارتباط به خبرنگار مهر می گوید: استان خراسان جنوبی به دلیل داشتن اقلیمی خشک و بیابانی و همچنین خشکسالی های مستمر در سالهای اخیر دارای پوشش گیاهی اندکی بوده که خود این مسئله شرایط ایجاد گرد و غبار و انتشار ریزگردها را مضاعف کرده است.
۱۵ روز ناسالم در سال
پرویز آرامنش با بیان اینکه این استان دارای ۲۸ کانون تحت تاثیر فرسایش بادی بوده که سبب ایجاد انتشار و جابجایی گرد و غبار می شود، بیان کرد: به خصوص در جنوب استان در شهرستان نهبندان که کانون تحت تاثیر فرسایش بادی بیشتری دارد و علاوه بر آن بادهای ۱۲۰روزه سیستان گرد و غبار را در هوای این شهرستان افزایش می دهد.
مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی ادامه داد: اما با توجه به اطلاعات و بخش هایی از ایستگاه های پایش کیفی هوا فعلا در شهرستان بیرجند وضعیت گرد و غبار در اکثر روزها در حد سالم بوده و به ندرت کیفیت هوا در برخی روزها به محدوده ناسالم و بسیار ناسالم افزایش می یابد.
آرامنش تاکید کرد: با این وجود ادامه روند خشکسالی ها واز بین رفتن پوشش گیاهی در اراضی مرتعی، استان خراسان جنوبی را در آینده با مشکل جدی به لحاظ افزایش روزهای تحت تاثیر ناشی از طوفانهای گرد و غبار روبرو خواهد کرد.
وی، کاهش بارندگی، خشکسالی ها، از بین رفتن پوشش گیاهی، چرای بی رویه دام، دخالت انسان در طبیعت را از جمله عوامل افزایش پدیده ریز گردها در استان عنوان کرد.
مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی با اشاره به اینکه در حال حاضر تعداد دو ایستگاه پایش کیفی هوا در سطح استان مستقر شده است، عنوان داشت: یکی از ایستگاه ها در مرکز استان ذرات ۱۰ میکرون و برخی گازها را پایش می کند و دومی در شهرستان نهبندان مستقر شده و ذرات ۵.۲ میکرون را مورد اندازه گیری قرار می دهد.
آرامنش با بیان اینکه این ایستگاه ها توسط اداره کل حفاظت محیط زیست استان تهیه شده است، بیان داشت: به این علت ایستگاه های موجود به هیچ وجه پاسخ گوی نیاز استان نبوده و تاثیر اعتبار و خرید ایستگاه های مذکور و همچنین هزینه های تعمیر و نگهداری آن از محل اعتبارات ملی و استانی ضروری است.
وی با اشاره به اینکه در سال های گذشته معمولا در هر سال بین ۱۱تا ۱۵ روز ناسالم و دو تا سه روز بسیار ناسالم داشته ایم، افزود: این در حالی است که در سال جاری تعداد روزهای ناسالم تاکنون پنج روز بوده است.
باید منتظر وضعیت حادتری در استان بود
مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی تاکید کرد: بدیهی است در صورت ادامه خشکسالی ها باید منتظر وضعیت حادتری در سطح استان باشیم و تا زمانی که بارندگی و بارش باران و برف مشابه سالهای گذشته باشد، طوفانهای گرد و غبار روز به روز افزایش خواهد یافت.
آرامنش همچنین به قرار گرفتن استان در طرح ملی مقابله با پدیده گرد و غبار اشاره کرد و افزود: این طرح زیر نظر ستاد ملی مقابله با پدیده گرد و غبار که دبیرخانه آن در سازمان حفاظت محیط زیست مستقر است، فعالیت می کند و برای کل کشور ا موضوع مقابله با انتشار ریزگردها امورات پژوهشی و اجرایی مدیریتی را نظارت می کند.
وی اضافه کرد: در این طرح در راستای ایجاد هماهنگی بین دستگاه ها و ادارات و آمادگی قبل از وقوع طوفان، در حین آن و بعد آن تصمیماتی اتخاذ خواهد شد.
هر چند مدیرکل حفاظت محیط زیست استان در مورد افزایش پدیده گرد و غبار و حادتر شدن وضعیت در سال های آینده هشدار می دهد اما اقدامات مقابله ای مسئولان برای مبارزه با بیابان ها به عنوان یکی از مهمترین راهکارهای کاهش ریزگردها هنوز روی نقطه صفر ادامه دارد و مدیرکل منابع طبیعی استان انجام آن را منوط به تخصیص اعتبارات می داند.
وجود ۵.۴ میلیون هکتار بیابان در استان
مدیرکل منابع طبیعی خراسان جنوبی در این ارتباط در گفت و گو با خبرنگار مهر با بیان اینکه در بروز پدیده ریزگردها مسائل و عوامل متعددی دخیل هستند، اظهار کرد: یکی از مهمترین این دلایل خشکسالی های متوالی در استان است.
حبیب الله شریفی با ذکر این نکته که البته مسائل خارج از استان نیز در این امر دخالت داشته و خیلی از منشاها خارجی است، بیان کرد: در استان علاوه بر بحث ریزگردها تعداد زیادی طوفان های شن و بادهای ۱۲۰ روزه همراه با گرد و غبار را داریم که با ریزگردها تفاوت دارد و مسئله مهم استان نیز هاست.
وی بیابان زدایی، بوته کاری، احداث بادشکن و هلال کاری را از جمله اقدامات مورد نیاز برای مقابله با این پدیده و کاهش پدیده گرد و غبار در استان عنوان کرد و گفت: این اقدامات بسته به اعتبارات تخصیص یافته انجام می شود.
مدیرکل منابع طبیعی خراسان جنوبی از اجرای ۱۹۰ هزار هکتار بیابان زدایی در استان تاکنون خبر داد و افزود: در حال حاضر حدود پنج میلیون و ۴۰۰ هزار هکتار بیابان داریم که تنها ۱۹۰ هزار هکتار آن بیابان زدایی شده است.
اقدامات انجام شده یک ششم کانون های بحرانی است
شریفی همچنین به وجود یک میلیون و ۳۰۰ هزار کانون بحرانی در استان اشاره کرد و گفت: تاکنون از این میزان حدود ۲۰۰ هزار هکتار کار بیابان زدایی انجام شده که این تقریبا حدود یک ششم کانون های بحرانی است.
وی با بیان اینکه در سال گذشته چهار میلیارد تومان اعتبار برای بحث بیابان زدایی در استان اختصاص یافت، عنوان داشت: از این میزان حدود ۵۰ درصد اعتبارات تخصیص یافت که از این محل حدود سه تا چهار هزار عملیات بیابان زدایی انجام شد.
مدیرکل منابع طبیعی خراسان جنوبی ادامه داد: همچنین در سال گذشته از محل اعتبارات ماده ۱۸۰ دو میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان برای اجرای عملیات بیابان زدایی اختصاص یافت که هیچ درصدی از آن اختصاص نیافت.
به گفته وی پیش بینی می شود امسال نیز اعتبارات بیابان زدایی ۲۰ درصد افزایش داشته باشد.
آنچه که مسلم است پدیده ریزگردها سال به سال در استان رو به افزایش است و سرنوشت استان های خوزستان و همدان و کرمانشاه در آینده نزدیک در انتظار مردم خراسان جنوبی است اما انگار مسئولان تنها منتظر ایجاد بحران هستند
