همه ما هر روز در زندگی خود در ارتباط با محیطی هستیم که از آن به محیط زیست یاد می شود، محیطی که علی رغم ارتباط همیشگی با آن شاید گاهی اهمیت آن را از یاد ببریم.
هفته محیط زیست بهانه‌ای می شود تا دوباره اهمیت این محیط و خطراتی که محیط زیست را در جوامع کنونی تهدید می کند بیان شود.
متاسفانه در چند ساله اخیر مشکلات زیست محیطی در سطح کشور در پی آن در استان به وجود آمده است.
این استان در شرق ایران واقع شده و مرکز آن، شهر بیرجند است. استان خراسان جنوبی، با مصوبه مجلس شورای اسلامی و پس از تقسیم استان خراسان به سه استان، در سال ۱۳۸۲ ایجاد شد.
مساحت این استان ۱۵۱٬۱۹۳ کیلومتر مربع است که از این نظر سومین استان ایران است. بر اساس سرشماری سال ۱۳۹۰، جمعیت آن برابر با ۷۳۲٬۱۹۲ نفرمی‌باشد و از این نظر ۲۸اُمین استان کشور است.
1- گرد و غبار
یکی از مشکلات زیست محیطی که خصوصا در سال جاری نمود بسیار زیادی پیدا کرده است ورود گرد و خاک و وزش بادهای شدید است که نه تنها باعث خسارت به محصولات کشاورزی شده است بلکه افزایش شدت آن در هفته‌های گذشته سبب در راه ماندن بسیاری از مسافران شد.
هر از چندگاهی در طول سال غلظت ذرات معلق ناشی از گرد و غبار در آسمان بیرجند و برخی از شهرستان های استان از جمله نهبندان ، درمیان ، سربیشه و قاین بالا و بالاتر می رود به طوری که دید افقی را در برخی مناطق به کمتر از 5 کیلو متر می رسد . طی چند سال گذشته نفوذ گرد و غبار از مرزهای غربی و جنوب غرب کشور به سمت مرکز و شرق کشور، میزان آلودگی هوا را به چندین برابر حد مجاز رسانده است، و در همین مدت دامنه گسترش بادهای 120 روز منطقه زابل در سیستان و بلوچستان به شهرستان های نهبندان، سربیشه درمیان و همچنین بیرجند رسیده است. البته همسایگی با اولین شهر آلوده جهان در حوزه زیست محیطی باعث تسری این آلودگی مخصوصا در بحق ریزگردها به استان خراسان جنوبی داشته است .
موضوع ریزگردها گرچه کم کم تبدیل به بحران زیست محیطی در استان خراسان جنوبی می شود اما هنوز در دید مسئولین امر یک موضوع دست چندم است . آنچنان که پرویز آرامنش مسئول اداره کل حفاظت محیط زیست استان خراسان جنوبی هفته پیش در طبس از ز ریزگردها به عنوان دیگر مشکل زیست محیطی استان یاد کرد. وی گفت: شاید این مورد نسبت به استان های غرب کشور نمودی نداشته باشد اما سازمان محیط زیست در این زمینه ورود پیدا کرده و مطالعاتی در این زمینه برای منشا یابی ریزگردها و سپس برنامه ریزی برای رفع آن در حال انجام است.
2- خشکسالی
البته یکی دیگر از دلایل وزش این چنین گرد و خاک هایی خشکسالی های متوالی در استان است که متاسفانه بحران این خشکسالی در حال فراگیر شدن است و به گفته مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی خشکسالی و کمبود آب مهمترین مشکل زیست محیطی استان است و تداوم 17ساله پدیده خشکسالی، بارندگی کم و تبخیر بالا، مناطق زیست محیطی منطقه را تحت الشعاع قرار داده است.
آرامنش در این خصوص می گوید: در سال گذشته ۵۰۰ میلیون تومان اعتبار به حوزه خشکسالی استان اختصاص یافت اما امسال هنوز اعتباری در این بخش دریافت نکردیم.
بحران آب و خشکسالی در کشور داستان تازه ای نیست و این قصه و سریال تکراری روز به روز وضعیت را حادتر کرده و در کتیبه‌هایی که به یادگار مانده نیز نکاتی درباره خشکسالی آمده که با توجه به آن، می‌توان پیشینه کمبود آب را در کشور حدس زد.
خشکسالی مداوم در خراسان جنوبی باعث از بین رفتن زمینه اشتغال روستانشینان شده و فعالیت آنها را مختل کرده و همچنین باعث مهاجرت آنها به شهرها شده است.
اما مشکلات زیست محیطی خشکسالی نیز علاوه بر بحران فقر و مهاجرت روستائی این روزها بر استان خراسان جنوبی خود را تحمیل کرده است . حشکسالی 17 ساله در استان خراسان جنوبی باعث بروز پدیده هائی همچون نشست زمین ، بروز گرد و غبار های محیطی و مشکلات تنفسی و همچنین نشست زمین بوده است .
3- نشست زمین
بحث نشست زمین در 3 سال اخیر جزء خبرهای تکراری برای استان خراسان جنوبی شده است .
در شهریور ماه سال گذشته تصاویری از نشست اسفدن شهرستان قاین بر روی خبرگزاری های قرار گرفت که نشان از نمود این پدیده زیست محیطی به گونه ای دیگر در استان داشت .
اما این خبر تنها خبر نشست زمین با این گستردگی در استان خراسان جنوبی نبود .
در 26 اردیبهشت ماه سال جاری 32 کیلومتر از زمینهای دشت سرایان به علت خشکسالی نشست کرد . مدیر عامل شرکت آب منطقه ای خراسان جنوبی این فرونشست را تهدیدی جدی برای منطقه دانست و گفت: کاهش آب سفره های زیرزمینی و بحران کم آبی از علل ایجاد شکاف در زمین است.
علاوه بر مشکلات درون استانی برخی مشکلات منطقه ای نیز در حوزه زیست محیطی شهرستانهای استان را علی الخصوص بیرجند مرکز استان خراسان جنوبی را تهدید می کند که می بایست به آن توجه جدی نمود .
آلودگی هوا به واسطه دود خودروهای سنگین :
یکی از این موضوعات که باعث گلایه مردم شده است؛ دودزا بودن اتوبوس های دورن شهری است که مدیر عامل سازمان اتوبوس رانی شهرداری بیرجند نیز در این خصوص گفت: متوسط عمر ناوگان اتوبوس 8 سال است و افزایش عمر ناوگان باعث دودزایی اتوبوس ها می شود همچنین بخشی از مشکل دود اتوبوس ها به گازوئیل استفاده شده برمی گردد.
صنوف آلاینده شهرستان بیرجند :
گلایه بعدی مردم سر و صدای صنوف آلاینده در داخل شهر است که با وجود اینکه سال‌ها است که از پروژه خروج صنوف آلاینده از شهر بیرجند به خارج از شهر سپری می‌شود، اما همچنان مردم از سر و صدای صنوف آلاینده رنج می برند.
خیابان عدل بیرجند دارای بیشترین آلودگی صوتی است که سال هاست مردم منتظر انتقال این مشاغل آسیب زا به خارج از شهر هستند اما اراده ای در این زمینه دیده نمی شود.
چندی پیش فرماندار بیرجند در کارگروه صنوف آلاینده شهرستان بیرجند بر انتقال این صنوف به خارج شهر تاکید کرد و گفت: آخرین‌مهلت برای انتقال، تا پایان سال جاری بوده و معطلی در اجرا توجیه‌پذیر نیست.
علی ناصری اظهار کرد: برای جلوگیری از مشکلات آلاینده‌های صوتی، زیست‌محیطی و زیباسازی المان شهری تمامی صنوف آلاینده صنفی به خارج شهر منتقل شوند.
وی با اشاره به زمین در نظر گرفته‌شده برای انتقال این صنوف، بیان کرد: دو سایت یک و نیم و۵۰ هکتاری در خارج محدوده شهر برای این امر اختصاص یافته است.
ناصری با بیان اینکه روند انتقال صنوف آلاینده به خارج شهر در عمل باید انجام شود، اظهار کرد: تا زمانی که بر کاغذ گفت و گو کنیم، مشکلی حل نشده و کاری انجام نمی‌شود.
بوی بد فاضلاب شمس آباد بیرجند
بوی بد فاضلاب شمس آباد یکی دیگر از مشکلات زیست محیطی استان است که سال ها است مردم این منطقه را اذیت می‌کند اما هنوز این مشکلات مرتفع نشده است و به گفته دهیار روستای شمس آباد بارها توسط مسئولین قولهایی مبنی بر چاره اندیشی جهت معضل فاضلاب و همچنین انتقال آن به مکانی دیگر،قولهایی داده شده که متاسفانه تا این لحظه عملی نشده ودر حقیقت در حد وعده و وعید بوده است
واقعیاتی از مشکلات سازمان محیط زیست استان از زبان مدیرکل محیط زیست استان
اما آرامنش مدیرکل سازمان محیط زیست استان در گفتگو با خبرنگار خاورستان گفته است : مدیرکل محیط زیست خراسان جنوبی با بیان اینکه 2.5 میلیون هکتار و 13 درصد سطح استان وسعت مناطق تحت مدیریت است، افزود: در استان پارک ملی نداریم.
آرامنش خاطرنشان کرد: هر گونه فعالیتی در استان مانند توسعه روستایی و یا توسعه صنعتی بخواهد صورت گیرد باید اداره محیط زیست نظر دهد و در شورای عالی حفاظت محیط زیست مجوز گرفته شود. منطقه کوه‌های باقران، منطقه دره پترگان زیرکوه و کمر سرخ زیرکوه سه منطقه جدید تحت مدیریت هستند و آخرین کارها در این خصوص در حال انجام است و این مناطق به 2.5 میلیون هکتار اضافه خواهد شد.
در حوزه محیط زیست انسانی و در حوزه صنعت مشکل خاصی در استان وجود ندارد
آرامنش با اشاره به اینکه در انتقال پروژه گازرسانی سربیشه به نهبندان کارهای مطالعاتی انجام شده است، گفت:در حوزه محیط زیست انسانی و در حوزه صنعت مشکل خاصی در استان وجود ندارد.
در سطح کلان استان مهمترین مشکل، مطالعات آمایش استان است
وی تصریح کرد: در سطح کلان استان مهمترین مشکل، مطالعات آمایش استان است که استانداری یک قرار داد با دانشگاه برای مطالعات آن داد و متأسفانه هنوز این مطالعات آماده نشده است.
مدیرکل محیط زیست خراسان‌جنوبی ادامه داد: تأکید من این است که مطالعات آمایشی استان آماده شود.
آرامنش راه‌اندازی آزمایشگاه معتمد را یک قابلیت خوب در استان خصوصا برای دانشجویان دانست و گفت: امیدواریم این آزمایشگاه راه اندازی شود.
وی به وجود 3 تا 4 واحد آلاینده در محور خوسف اشاره کرد و گفت: فاضلاب شهرک صنعتی، ارتش و خود شهرستان به آن قسمت می‌رود و بوی زننده آن باعث ناراحتی مردم شده است و امیدواریم که بتوانیم کنترل کنیم تا این مسئله حل شود و در این قسمت نیاز است که پساب منتقل شود.
86 درصد ردیف‌های پستی این اداره کل بلاتصدی است
وی تصریح کرد: از 422 ردیف پستی این اداره 71 نفر مشغول به کار هستند و می‌توان گفت 86 درصد ردیف‌های پستی این اداره کل بلاتصدی است.
مدیرکل محیط زیست خراسان جنوبی ادامه داد: با توجه به کمبود اعتبار و نیروی کم الحمدلله تاکنون عملکرد خوبی توسط پرسنل داشته‌ایم.
آرامنش افزود: در منطقه بند دره با توجه به اینکه نصب سطل زباله در حیطه کاری این اداره نبوده، چند سطل زباله نصب شد است.
وی با اشاره به اینکه به دنبال ارتقای بحث‌های جاری در حوزه محیط زیست هستیم، خاطرنشان کرد: اجرای صدور حکم فوق العاده ویژه پرسنل و همچنین افزایش حقوق محیط بانان از جمله برنامه های در دستور کار است.
مدیرکل محیط زیست خراسان جنوبی به بودجه سال گذشته محیط زیست استان اشاره کرد و گفت: در سال گذشته یک میلیارد و 98 میلیون تومان اعتبار از مرکز گرفتیم.
آرامنش خاطرنشان کرد: امیدواریم جذب نیرو و ارتقای مناطق تحت مدیریت را داشته باشیم.
اما در پایان باید گفت در کنار اقدامات خوبی که برای حفاظت از زیستگاه های حفاظت شده استان در شهرستانها صورت گرفته اما گویا تمام اقدامات سازمان حفاظت محیط زیست استان در این مورد خلاصه می شود .
اما توجه به مشکلات زیست محیطی استان که کم کم برخی تبدیل به بحران می شود باید بیشتر مورد توجه سازمان محیط زیست استان قرار گیرد .
درست است که خشکسالی پدیده‌ای است که در دست بشر نیست اما کنترل آن و تدابیری که برای آن در نظر گرفته می شود می تواند از بسیاری از آسیب هایی که در پی خشکسالی به وجود می آید جلوگیری کند.
مطمئنا اقدامات محیط زیست در زمینه قانون جلوگیری از فعالیت صنوف آلاینده در شهر، کنترل فاضلاب شهری و مدیریت پسماند می تواند از آسیب‌های زیستی در استان جلوگیری کند.
مردم استان خراسان جنوبی و بیرجند از مسوولان محیط زیستی انتظار دارند که در این هفته حداقل توجه اندکی به مشکلات این شهر که همواره جز پاک ترین شهرهایی کشور شناخته شده است، داشته باشند تا این آسیب‌ها در گام های اولیه حل شود چرا که مطمئنا حل نشدن این موضوعات با توجه به اهمیت محیط زیست در زندگی انسان، در آینده سبب معضلاتی دیگری نیز خواهد شد.
