گروه اجتماعی – در فرهنگ و سنن هر کشوری معمولا روزهایی وجود دارد که دارای ریشه های تاریخی و باستانی بوده و هویت فرهنگی آن قوم را به نمایش می گذارد؛ نوروز و جشن گرامیداشت فرارسیدن سال نو از جمله جشن هایی است که سبب شده تا ایرانیان در سرتاسر گیتی شناخته شوند.
به گزارش افکارخبر، نگاهی به منابع تاریخ کهن نشان می دهد نوروز از دیرباز در سرزمین ایران به صورت جشن ملی برگزار می شده است و اکنون تنها محدود به کشورمان نمی شود بلکه بیشتر کشورهای خاورمیانه، آسیای میانه، قفقاز، شبه قاره هند و بالکان نیز همزمان با ما فرارسیدن بهار و نوروز را گرامی دارند.
فلسفه اصلی نوروز بر نوع‌دوستی و مهرورزی استوار است و به همنی دلیل در سال ۲۰۱۰ میلادی، مجمع عمومی سازمان ملل با گذراندن قطع‌نامه‌ای نوروز را به خاطر بزرگداشت آن توسط بیش از ۳۰۰ میلیون تن در بیش از ۱۱ کشور جهان به رسمیت شناخت و با توجه به اهمیت این مساله همایشی به نام جشن جهانی نوروز پدید آمده که هر سال سران کشورهایی که نوروز را جشن می‌گیرند، گردهم آمده و نوروز و فرارسیدن بهار طبیعت را گرامی می دارند.
همان طور که گفته شد نوروز فقط در ایران برگزار نمی شود بلکه در کشورهای دیگر نیز فرا رسیدن بهار جشن گرفته می شود که در کشورهایی مانند افغانستان، تاجیکستان، جمهوری آذربایجان، ازبکستان، ترکمنستان، قزاقستان، قزقیزستان و آلبانی نوروز تعطیل رسمی است و در کشورهایی مانند ترکیه، تانزانیا، مصر و ... نیز نوروز گرامی داشته می شود.
نوروز در افغانستان
نوروز در افغانستان به ویژه در مزار شریف هنوز به همان شیوه باشکوه پیشین برگزار میشود. در صبح نخستین روز عید نوروز علم امام علی با مراسم خاص و با شکوهی برافراشته شده و با این کار جشن نوروز به طور رسمی آغاز میشود و تا چهل شبانه روز ادامه می‌یابد و در این چهل شبانه روز حاجتمندان و بیماران برای شفا در پای این علم مقدس به چله می‌نشینند. مردم این سرزمین بر این باورند که اگر بر افراشته شدن علم به آرامی و بدون لرزش و توقف از زمین بلند شود سالی که در پیش است نیکو و مبارک است.
از جمله آیین ها و رسوم نوروزی در این سرزمین می‌توان به شستشوی فرش‌های خانه و زدودن گرد و غبار پیش از آمدن نوروز و انجام مسابقات مختلف از قبیل بزکشی، شتر جنگی، شتر سواری، قوچ جنگی و کشتی اشاره کرد.
نوروز در جمهوری آذربایجان
بزرگترین و باشکوه‌ترین جشن مردم جمهوری آذربایجان نوروز است. در این کشور جشن‌های نوروز از یک ماه مانده به نوروز آغاز میشود . مردم جمهوری آذربایجان به واسطه اعتقاد به آیین و مراسم نوروز این جشن را بسیار باشکوه برگزار می کنند.
برای این مراسم برنامه های ویژه ای مانند سرودن ترانه‌ها پیش از نوروز، تدارک بساط شادی ایام نوروز، تهیه لوازم و مواد مورد نیاز سفره هفت سین، تهیه چیستان‌های نوروزی، ستایش و نفرین‌های نوروزی، پند و امثال نوروزی، اعتقادات نوروزی، عادات نوروزی، تماشای نوروزی، آزردنی‌های نوروزی و انجام آیین و مراسم نوروزی تدارک می بینند.
همچنین مراسمی مانند ارسال خوان سمنو از سوی داماد به خانه نامزدش، انداختن کلاه پوستین به درها، آویزان کردن کیسه و توبره از سوراخ بام و یا پنجره در شب عید و درخواست تحفه عید در این سرزمین موسوم است و مردم پیش از رسیدن نوروز پوشاک نو خریده به خانه و حیاط سر و سامان داده فرش و پلاس نو بافته و به استقبال نوروز می‌روند.
هفت سین
سفره هفت سین جمهوری آذربایجان از هفت عنصری که نامشان در زبان ترکی با حرف سین شروع میشود، تشکیل شده که عبارتند از :
سوماق، نشانه آفتاب
سکه، نشانه شانس
سمنو، شیرینی، برکت و حاصلخیزی
سبزه، خلوص و خوشبختی
ساری کوک (زردچوبه)، شیرینی زندگی
سوُت (شیر)، سلامتی و زیبایی
سو (آب)، تولد تازه و زندگی
ممکن است به جای زردچوبه و شیر از سرکه و ساریمساق (سیر) نیز استفاده شود.
نوروز در ازبکستان
در ازبکستان، نوروز هر ساله در روز ۲۱ مارس جشن گرفته میشود و تطیل رسمی است. مقام های دولتی نیز در این روز جشن‌هایی با حضور سفیران خارجی برپا می‌کنند و به مناسبت نوروز پیام تبریک می‌فرستند.
سبزه و سمنو درست کردن و هدیه دادن آن به دیگران، آوازخوانی، مسابقه، نمایش، و کاشتن درخت از جمله کارهایی است که مردم ازبکستان در هنگام نوروز انجام می‌دهند.
نوروز در تاجیکستان
جشن نوروز برای مردم تاجیکستان جزو جشن های محسوب می شود و تاجیک‌ها از نوروز به عنوان رمز دوستی و زنده شدن کل موجودات یاد می‌کنند. نوروز در این کشور به نام «خیدیر ایام»، یعنی جشن بزرگ، معروف است.
از جمله مراسم های مرسوم در این کشور به مناسب نوروز می توان به مراسم حوت و برگزاری مهمانی و شنیدن موسیقی، مراسم گل گردانی به مناسبت مژده دهی فرارسیدن عروس سال و آغاز کشت و کار بهاری و آمدن نوروز ، بلبل خوانی و خواندن سرود:
گل آوردم از اون پایان خبرت می‌کنم دهقان
بته غله به گلگردان بهار نو مبارک باد
گله زردک ثنا می‌گه ثنای مصطفی می‌گه
به هر پهلو خدا می‌گه بهار نو مبارک
مراسم جفت براران که کشاورزان پلو، نان فطیر تهیه کرده و ۱۵ تا ۲۰ نفر از کهنسالان را دعوت می کنند؛ مراسم سومنک پزی (سمنو پزی) و ... اشاره کرد.
نوروز در ترکمنستان
پس از استقلال ترکمنستان و به منظور احیای رسم دیرین کشور برای گرامی داشت نووز و سال نو، هر سال ۲۱ مارس جشن گرفته میشود. در این کشور طبق رسم قدیم و جدید، دو بار در سال جشن سال نو گرفته میشود. یکی به استناد تقویم میلادی و دیگری عید نوروز به نشانه احیای دوباره آداب و رسوم دیرینه مردم ترکمنستان است.
در ترکمنستان عید نوروز جشن کشاورزانی است که آذوقه مردم را تامین می‌کنند و به همین دلیل کشاورزان دامنه‌های کوه «کپت داغ» و کناره‌های آمودریا با عظمت خاصی نوروز را جشن می‌گیرند.
ترکمن ها از اواخر اسفند به دید و بازدید پرداخته و در نوروز با رقص و آوازهای محلی به استقبال بهار می روند و مسابقات اسب سواری نیز در نوروز بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرد. زنان ترکمن از روزها قبل از نوروز اقدام به طبخ انواع شیرینی و خوراکی‌های شیرین مانند سمنو می کنند.
در نوروز مسابقاتی مانند سوارکاری، کشتی، پرش برای گرفتن دستمال از بلندی، برپایی جنگ خروس، شاخ زنی قوچ‌ها و بازی شطرنج برگزار می شود.
نوروز در قزاقستان
مردم قزاقستان نوروز را اعتدال بهاری می‌دانند و بر این باورند که در‌این روز ستاره‌های آسمانی به نقطه ابتدایی می‌رسند و همه جا تازه میشود و روی زمین شادمانی بر قرار میشود.
در شب سال تحویل تا شب صاحبخانه دو عدد شمع در بالای خانه اش روشن می‌کند وخانه اش را خانه تکانی کرده و چون مردم قزاق باور بر‌این دارند که تمیز بودن خانه در آغاز سال نو باعث میشود افراد آن خانه دچار بیماری و بدبختی نشوند قزاق ها بر این مسئله ایمان دارند و آن را هر ساله رعایت می‌کنند.
در عید نوروز جوانان یک اسب سرکش را زین کرده و عروسکی که ساخته دست خودشان است با آویز زنگوله‌ای به گردنش درساعت سه صبح که ساعتی معین از شب قزیر است رها کرده تا با این روش مردم را بیدار کنند. عروسک در حقیقت نمادی از سال نو است که آمدن خود را سوار بر اسب به همه اعلام می‌کند.
نوروز برای قزاق‌ها بسیار مقدس بوده و اگر در این روز باران یا برف ببارد آن را به فال نیک گرفته و معتقدند سال خوبی پیش رو خواهند داشت. در عید نوروز مردم لباس نو و سفید به تن می‌کنند که نشانه شادمانی است. دید و بازدید اقوام در این ایام با زدن شانه‌ها به یکدیگر از ایین و رسوم مردم قزاق در ایام عید نوروز است.
نوروز در قرقیزستان
نوروز در قرقیزستان تنها یک روز است که به ۲۹ روز یا ۳۰ روز بودن اسفند بستگی دارد. اگر اسفند ۲۹ روز باشد اول فروردین و اگر ۳۰ روز باشد در روز دوم فروردین برگزار میشود
خانواده‌های قرقیزی از نخستین ساعات صبح روز عید از خانه‌هایشان بیرون می‌آیند و در میدان‌های بزرگ شهر جمع می‌شوند. در این میدان‌ها بازارهای موقت ایجاد می‌شوند که در آن انواع اجناس، خوردنی، پوشیدنی‌ها و اسباب‌بازی‌ها عرضه می‌شوند.
این مراسم در شهرهای بزرگ ساعت‌ها به طول می‌انجامند و مراسمی از قبیل نمایش‌های سوارکاران با لباس‌های عشایری و جنگی در حالی که سلاح‌هایی نظیر شمشیر، خنجر، نیزه، سپر، تیرو کمان با خود حمل می‌کنند موجب میشود تا مردم زمان را فراموش کنند
نوروز در آلبانی
در آلبانی سلطان نوروز به عنوان یک جشن ملی هر ساله با شکوه برگزار شده و باشکوه ترین مراسم در تکیه اصلی بکتاشی ها در تیرانا و با حضور درویش بابا رشادی، رهبر فعلی آنان و شرکت مریدان برپا می شود.
مریدان بکتاشی یا آرشیک ها به زیارت گور رهبران پیشین که در باغ تکیه قرار دارد ،می روند و با بابا رشادی یا کورجوش، دیدار می کنند.
صبح روز بیست و دوم مارس، مردم در باغ تکیه جمع می شوند. در آغاز برنامه سرود ملی کشور نواخته می شود.ﭙس از آن بابا رشادی با همراهی دراویش دیگر برنامه خواندن سرود سلطان نوروز را آغاز می کند.
مراسم سلطان نوروز با دیدار مردم با بابا رشادی و دیگررهبران فرقه ادامه می یابد و به هر فرد درزمان خروج، لقوم (راحت الحلقوم) تعارف می شود.
نوروز در پاکستان
در پاکستان نوروز را «عالم افروز» یعنی روز تازه رسیده که با ورود خود جهان را روشن و درخشان می‌کند، می‌نامند. از آداب و رسوم عید نوروز در میان مردم پاکستان می‌توان به خانه تکانی و یا به عبارتی پاکیزه کردن خانه و کاشانه و پوشیدن لباس و تهیه نمودن انواع شیرینی مثل (لدو) گلاب حامن، رس ملائی، کیک، برفی، شکرپاره، کریم رول، سوهن حلوا، و همچنین پختن غذاهای معروف این ایام و عیدی دادن و گرفتن و دید و بازدید اقوام اشاره کرد.
در ایام نوروز مردم پاکستان از گفتار نا مناسب پرهیز نموده و با نواختن و نوازش یکدیگر با احترام و اخلاص یکدیگر را نام می‌برند و پاکستانی‌ها بر این باورند که مقصد نوروز، امیدواری و در امن و صلح و آشتی نگهداشتن جهان اسلام و عالم انسانیت است.
نوروز در هندوستان
بر اساس کتاب نقش پارسی بر احجار هند در هندوستان در دوره گورکانیان مراسم نوروز در دربار برگزار می شده است اگرچه در دو قرن اخیر نوروز رسمیت ندارد اما در شهر لکنو برگزاری نوروز همواره برگزار شده است.
در شهر لکنو روز نوروز مراسم مهمی برای شیعیان است، آنها در روز نوروز جشن برگزار می کنند اساس این مراسم را در این موضوع می دانند که حضرت علی در روز نوروز به امامت رسیده است.
نوروز در ترکیه
عثمانیان یا مردم ترکیه امروز عید نوروز را به عنوان یکی از معدود ایام جشن می‌گرفتند. مردم این سرزمین نوروز را آغاز بهار طبیعت و شروع تجدید حیات و طراوت در جهان و برخی روز مقدس در مقابل شب قدر و شب برائت و برخی عامل اتحاد و همبستگی و حتی آن را زادروز امام علی و تعیین ایشان به خلافت و سالروز ازدواج او با فاطمه دانسته‌اند.
موسی آنتر نویسنده کرد معتقد است که قبلاً جشن نوروز در میان کردها در ۳۱ ماه آگوست برگزار می شده است اما با قبول اسلام و پذیرش تقویم اسلامی این جشن به فروردین منتقل شده است.
کردهای ترکیه سال‌ها برای به رسمیت شناخته شدن نوروز در این کشور تلاش کردند.
نوروز در ترکیه خاص نواحی شرقی آن کشور است و از اعیاد ملی کردها محسوب میشود. در شهرهای جنوب شرقی ترکیه، مانند دیاربکر، اورفا، ماراش، و مرسین، نوروز مراسم باشکوهی دارد که بیشتر نماینده و منعکس کننده فولکلر مردم آن نواحی است.
از ویژگی‌های آن یکی نواختن پر سر و صدای سورنا و دهل و دیگری ایراد سخنرانی‌های آتشین در کنار کپه‌های آتش است. این آئین‌ها در میدان‌های بزرگ و اصلی شهرها و روستاها برگزار می‌گردد و جمعیت انبوهی از زن و مرد، در حالی که دست هم را می‌گیرند، به دور کپه‌های آتش به رقص و پایکوبی می‌پردازند. در خانه‌ها پختن شیرینی‌های خانگی و غذاهای خاص نوروز از سنت‌های دیگر مراسم نوروزی است.
نوروز در بلغارستان
در بلغارستان به ویژه تاتارهای کریمه نوروز را جشن می‌گیرند.
نوروز در تانزانیا یا زنگبار
در زمان‌های کهن گروه بزرگی از شیرازیان به زنگبار در کرانه‌های شرقی قاره آفریقا کوچیدند و آیین‌های ایرانی مانند نوروز را نیز با خود بهمراه بردند. جشن نوروز در زنگبار «نوروزی» نامیده میشود و هنوز جشنی شناخته شده است.
نوروز در مصر
قبطیان مصر نیز جشنی سالانه به‌نام نیروز دارند که به عربی به آن النیروز می‌گویند. این جشن هر سال در اول پائیز برگزار میشود و روز آغاز سال در تقویم قبطیان است. در مورد سابقه این جشن برخی معتقدند که یادگاری از دوره تسلط هخامنشیان بر مصر است، اگر چه خود قبطیان آن را مربوط به مصر باستان می‌دانند.
می‌گیرند گردهم می‌آیند و این بهار طبیعت را گرامی می‌دارند.
همچنین در برخی کشورها نیز با وجود رسمی نبودن هر ساله شمار زیادی از مردم مراسم نوروز را برگزار می‌کنند که می توان به سوریه اشاره کرد به طوری که جشن نوروز نزد کردهای ساکن سوریه از اعتبار و احترام ویژه‌ای برخوردار است.
