آنکارا علیرغم خرید سامانه اس -۴۰۰ و هزینه ۱۸ میلیارد لیره اما هنوز بر غیر فعال نگه داشتن آن اصرار دارد و با همه انتقاداتی که بر دولت آنکارا وارد می‌شود اما وزارت دفاع ترکیه همچنان دلیل غیر فعال نگه داشتن این سامانه موشکی را شیوع ویروس کرونا عنوان می‌کند.
اخبار بین الملل-این در حالی است که دیگر سیستم‌های موشکی کشور همچنان فعال است. حتی با اینکه ترکیه کم کم در خصوص طرح‌های بازگرداندن جامعه به روند عادی قبل از ویروس کرونا عنوان می‌کند اما سخنی در مورد سرنوشت این سیستم به میان آورده نمی‌شود.
حالا موضوع اس -۴۰۰ تبدیل به مساله اصلی پارلمان ترکیه شده است و برخی نمایندگان ترکیه با عنوان اینکه «آیا اس- ۴۰۰ ها را برای نگه داشتن در جعبه اش خریده ایم» از این اقدام دولت انتقاد می‌کنند. به طوری که چند روز گذشته «اوتکو چاکر اوزر» نماینده پارلمان ترکیه طی نطقی در مجلس عنوان کرد که از بودجه ملی ۲.۵ میلیارد دلار هزینه این سیستم‌های موشکی کرده‌ایم تا امنیت و دفاع کشورمان تامین شود و حالا هنوز به مرحله فعال کردن آن نیز نرسانده‌ایم. اگر قرار بود استفاده نکنیم به چه دلیلی ۱۸ میلیارد لیره هزینه کردیم و به همه دنیا فریاد زدیم که ما این سیستم را حتماً خریداری می‌کنیم. اگر قرار باشد فعالیت این سیستم‌ها به تعویق بیافتد این نشان از ضعف ترکیه است.
واقعیت این است در یک سال اخیر پس از ماجرای دستگیری و سپس آزادی آن درو برانسون کشیش آمریکایی که بستر مناقشات سیاسی آنکارا و واشنگتن شده بود و حتی بخاطر این موضوع این کشور متحمل تحریم‌های اقتصادی آمریکا شده بود حالا از اوایل سال ۲۰۱۹ تا به امروز این دو کشور با مساله خرید اس -۴۰۰ و اخراج ترکیه از روند ساخت F-۳۵ مواجه بود. هر چند دولت ترکیه و شخص رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه تلاش‌های بسیاری برای حل این موضوع از مسیر دیپلماسی با دونالد ترامپ می‌کند اما آمریکا هر از چندگاهی بر لزوم اعمال تحریم‌های شدید کاستا تاکید می‌کند. قطعات کامل این سامانه در آنکارا است حتی وزارت دفاع ترکیه عملکرد آزمایشی آن را نیز انجام داده است. با همه اینها سرنوشت اس -۴۰۰ در هاله‌ای از ابهام به سر می‌برد.
دلیل اصلی فعال نشدن اس -۴۰۰
اینکه ترکیه منصرف این سامانه پدافند هوایی خواهد شد امکان ناپذیر است زیرا ترکیه بارها به طور رسمی اعلام کرده است به هیچ عنوان از روند خرید و استفاده اس -۴۰۰ کوتاه نمی‌آید و حتی مایل است در ساخت اس -۵۰۰ نیز با روسیه همکاری کند.
اینکه ترکیه تمامی تهدیدات تحریمی آمریکا را به جان خرید و با اینکه یک بار در ماجرای کشیش آمریکایی چنین تهدیداتی را تجربه کرده اما علی رغم خواسته آمریکا همکاری و مراودات تسلیحاتی خود با مسکو را ادامه داد. اما سوالی که مطرح است این است سرنوشت اس -۴۰۰ چه خواهد شد؟ و دلیل اصلی غیر فعال ماندن این سیستم‌ها چیست؟ در پاسخ باید گفت اس -۴۰۰ دیر یا زود فعال خواهد شد و به دو دلیل هیچ گاه ترکیه از این سیستم‌ها منصرف نمی‌شود:
دلیل اول باز می‌گردد به رفتار کاریزماتیک حزب عدالت و توسعه در داخل جامعه ترکیه و حیثیتی شدن مساله اس -۴۰۰؛ حزب عدالت و توسعه بارها به خاطر عدم استقلال در سیاست خارجی در مقابل آمریکا مورد نقد مردم و اپوزیسیون بوده است. آزادی کشیش آمریکایی در پس فشار سیاسی و اقتصادی آمریکا موجب شد سیاست حزب و عدالت توسعه مورد سوال قرار گیرد و بارها از سوی احزاب مختلف بخصوص شخص کمال قلیچدار اوغلو رهبر حزب جمهوریت مورد انتقاد قرار گرفته است. ضمن اینکه ترکیه قبل از ماجرای اس -۴۰۰ یکبار بر سر امضای قرارداد خرید سامانه‌های تسلیحاتی با کشور چین و بخاطر اعتراض آمریکا از این توافق کناره گیری کرده بود و اگر ترکیه بار دیگر در موضوع خرید پدافند هوایی اس -۴۰۰ چنین رفتاری بنا به درخواست پنتاگون انجام می‌داد اعتماد سیاسی خود را در جامعه ترکیه از دست می‌داد.
ترکیه تمامی تهدیدات تحریمی آمریکا را به جان خریده است و با اینکه یک بار در ماجرای کشیش آمریکایی چنین تهدیداتی را تجربه کرد اما باز هم علی رغم خواسته واشنگتن همکاری و مراودات تسلیحاتی خود با مسکو را ادامه خواهددومین دلیل باز می‌گردد به روابط مطلوب روسیه و ترکیه؛ ترکیه و روسیه روابط پرفراز نشیبی در طول تاریخ داشته که حادثه سرنگونی جنگنده روسی توسط ترکیه در مرز سوریه در سال ۲۰۱۵ اوج تنش دو کشور بود اما در پی حملات تروریستی در ترکیه و کودتای نافرجام ۲۰۱۶ که ترکیه پی برده بود این اقدامات از جنس آمریکایی است ترجیح داد بیشتر به سمت ایران و روسیه متمایل شود.
درنتیجه هم مسکو و هم آنکارا روابط خود را ترمیم کردند و علی رغم اختلاف نظر دو کشور بر سر موضوع سوریه و مساله لیبی اما همچنان ترجیح می‌دهند اختلافات خود را از مسیر مسالمت آمیز حل کنند. در کل باید گفت روسیه و ترکیه از سال ۲۰۱۶ روابط خوبی را آغاز کرده و در زمینه‌های سیاسی و اقتصادی تعاملات خوبی داشته‌اند در نتیجه اگر ترکیه بخواهد در همکاری‌های تسلیحاتی که خود ترکیه خواهان آن بوده پا پس بکشد روابط و دیگر پروژه‌های همکاری دو کشور نیز تحت تاثیر قرار می‌گیرد.
با اینکه مقامات ترکیه دلیل اصلی غیر فعال ماندن سیستم را شیوع ویروس کرونا اعلام می‌کنند اما این نمی‌تواند دلیل اصلی باشد. زیرا قسمتی از این سیستم فعال است و حتی رادارهای آن نیز آزمایش شده است پس دلیل آن را می‌توان در مساله اقتصادی بررسی کرد. واقعیت این است شیوع ویروس کرونا در ترکیه موجب افزایش ۱۱ درصدی قیمت دلار در مقابل لیره ترک شد و پیش بینی صندوق پول جهانی مبنی بر کوچک‌تر شدن قدرت اقتصادی ترکیه تا ۵ درصد در سال ۲۰۲۰ است. با این حساب قطعاً ترکیه نمی‌خواهد در چنین شرایط اقتصادی وارد تنش و متحمل شدن تحریم‌هایی از سوی آمریکا شود. ضمن اینکه ترکیه در تلاش است از این پروسه زمانی برای منصرف کردن دولت آمریکا از اعمال تحریم‌ها استفاده کند.
کمک‌های ترکیه به آمریکا
ترکیه خواهان تداوم روابطش با آمریکاست. از سویی به‌واسطه اینکه ترکیه عضوی از ناتوست یک ائتلاف منطقه‌ای با آمریکا دارد از طرفی هم که تلاش دارد روابط خود را با روسیه حفظ کند.
آمریکا نیز خواهان باقی ماندن ترکیه در ائتلاف است تا طرح‌های خودی را در منطقه و به خصوص در سوریه اعمال کند از سوی دیگر روسیه هم به عنوان بازیگر اصلی در سوریه در کنار دولت دمشق است. ترکیه نیز هر از چند گاهی از دو دولت به عنوان برگ برنده مقابل هم استفاده می‌کند. مثلاً در موضوع ادلب و عملیات سپر بهار دیدیم در کنار دیدارها و تماس‌های رسمی با روسیه چندین دیدار نیز با آمریکا داشت.
در نتیجه ترکیه اصلاً دوست ندارد روابطش با آمریکا و روسیه همراه با تنش باشد. حتی می‌توانیم نامه اردوغان به ترامپ که همراه با ملزومات پزشکی در ماه گذشته برای آمریکا ارسال کرده را هم به‌عنوان نامه‌ای هرچند با محتوای غیرسیاسی اما با جهت‌گیری، ترغیب و تداوم ائتلاف با ترامپ تفسیر کنیم. با همه اینها آمریکا همچنان مصمم است تا مانع همکاری و مراودات نظامی ترکیه با روسیه شود. چون خوب می‌داند با ادامه چنین روندی بازار جهانی تسلیحاتی خود را از دست خواهد داد.
باید دید در روزهای آینده و به خصوص دوران پسا کرونا وزارت دفاع ترکیه سامانه‌ها را فعال و همچنان برای همکاری جهت ساخت مشترک اس -۵۰۰ با روسیه تلاشی خواهد کرد یا نه. آیا آمریکا در تحریمی که بیش از یکسال است اعلام کرده ولی به مرحله اجرا نرسانده، اقدامی خواهد کرد یا خیر.
